Lăp ƀrưch hơdăh phoăh kơ ‘năr, kră pơlei Đinh Chuyên oei lơ̆m pơlei Mơhra Đáp, tŏk bŏk hơngŭr chă hơmet chĭng chê so kơ pơlei. Ƀok tơbăt, chĭng chêng ou tơklep hăm pơlei đĭ hloh kơ hrĕng sơnăm, jĭ mŭk drăm đei mĕ ƀă yă ƀok chă pơsư̆ ăn. Rim pơgê, kră pơlei Đinh Chuyên jei ‘măn jơ chă pơhrăm atŭm hăm ƀar khul tôn chĭng chêng pơlei, mă kăl khul tơdăm păh kơchoong vă chă pơvih pơvăn ăn tơmoi.

“Đĭ đăng kon pơlei Bahnar tơ̆ ou mĭnh jơhngơ̆m đon bơnê kơ Đảng păng Teh đak hlôi pơjing rơvơn ăn kon pơlei pơjing tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla, tơdrong jang mă sơ̆ nhôn tim mă băt. Hrei ou, mưh tơmang pơhiơ̆ hlôi đei ‘noh nhôn hơdrin chă pơtho khan ăn kôn mon kon sou tôn chĭng chêng mă gơh vă tơmoi chă lăng hơ iă păng vei răk tơƀăk mong tơdrong oei sa joăt joe sơ̆ ki kơ hơdrung Bahnar bơ̆n".

Pơlei Mơhra Đáp ‘noh ngăl bơngai Bahnar bơ̆n. Tơdăh sơ̆, kon pơlei lăp joăt hăm choh jang sa mir ƀa lei mĭnh ƀar sơnăm kơ ou, kon pơlei hlôi pơm joăt hăm tơdrong jang tôch kơ ‘nao: jang tơmang pơhiơ̆ kơtă lơ̆m pơlei kơdih hloi. Trong jang tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla ou ưh khan tơgŭm ăn kon pơlei đei dơ̆ng jang sa iŏk đei mă oei pơm ăn kon pơlei băt hlôh ƀôh hơdăh gơh hơrih sa gơnơm đơ̆ng tơdrong oei sa joăt joe sơ̆ ki mă mĕ ƀă yă ƀok chă pơsư̆ ăn.

Đơ̆ng tơdrong atŏk tơ iung tơmang pơghiơ̆, đe hơdruh tơdăm oei kiơ̆ yok rok jơ̆ng tanh kơđum kơđŏng brong jak, dui brai vai tanh khăn mă mĕ ƀă yă ƀok pơsư̆ ăn păng lơ bơngai băt pơm tơlĕch rim tơmam tôn reh nhen tĭng nĭng, chĭng klơk, pơ̆t pơng… Mă kăl, vă atŏk tơ iung tơmang pơhiơ̆, kon pơlei tơ̆ ou hlôi năm hŏk pơhrăm lăm hŏk pơtho tơdrong jang găh tơmang pơhiơ̆. Đơ̆ng noh, jang kiơ̆ jơnei lơ̆m tơdrong atŏk tơ iung tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla. ‘Nhŏng Đinh Phớt, kon pơlei oei lơ̆m pơlei ou tơbăt:

“Đơ̆ng mă đei trong proh hơmet ăn jang tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla ‘noh đơ̆ng đe kră tơƀă truh kon pơlei lơ̆m pơlei jei chơt hơ iă ‘nă hal, đơ̆ng noh pơlei đei pơjing mĭnh khul tôn chĭng chêng, mĭnh khul dui brai vai tanh khăn, mĭnh khul chrăh ‘long păng mĭnh khul jang sơng, ba tơmoi tơmang pơhiơ̆. Đĭ đăng tơdrong jang găh tơmang pơhiơ̆ nhôn jei hŏk pơhrăm đơ̆ng nai. Dôm tơmam drăm tơmang pơhiơ̆ hlôi hơnhăk ăn kon pơlei jang sa iŏk đei sơđơ̆ng.

Trong jang tơmang pơhiơ̆ polei pơla tơ̆ Mơhra Đáp pơjing đei chă tơmang lăng hơ iă ăn tơmoi ‘moi kiơ̆ rim tơdrong pơgơ̆r: chă lăng tôn chĭng chêng, mơ̆ng tơroi hơ-‘mon, chă lăng dui brai vai tanh khăn păng sŏng sa ‘nhĕm ‘nhot kon pơlei. ‘Nhŏng Đặng Ngọc Huy, tơmoi đơ̆ng pơlei tơm  Hồ Chí Minh hôn bơnê kơtang găh tơdrong oei sa kơ kon pơlei tơ ou oei nhen sơ̆ ki đĕch:

“Lơ̆m mă dôm tơring anai ‘meh vă pơjing dơ̆ng ‘noh tơ̆ ou oei plơ̆ng nhen so. Păng kon pơlei tơ̆ ou tŏk bŏk hlôh vao vă mĭnh păh kĕ vei răk tơƀăk mong tơdrong oei sa ‘lơ̆ng sŏ joăt joe kơ hơdrung kơdih, mĭnh păh pơjing đei tơdrong hơ iă trŏ lăp chă pơvih pơvăn ăn tơmoi tơmang pơhiơ̆ lơ̆m hơnô̆ hơnăp kơnh”.

Jang tơmang lăng tơpôl hăm tơdrong oei sa ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng hơdrĕch hơdrŭng kơdih, ‘nâu jĭ tơdrong mă kon pơlei chhôk ‘nă hloh. Păng kơlih đơ̆ng dôm tơdrong ‘lơ̆ng hơiă đei hơdrô̆ đơ̆ng Mơhra Đáp tŏk bŏk roi ‘năr roi hơiă tơmoi truh tơmang lăng.

Lơ̆m ‘năr tŏ brach hiôk, kon pơlei Bahnar chhôk hơiă sơng tơmoi đơ̆ng Hà Nội mơ̆t lăng ngôi. Mŏ Lê Thị Phương ƀôh, ĭnh kŭm hăm rim bơngai sa pơlăh đing, iĕr phang păng et tơdrô ge buih hla ƀâu phu tôch kơ ‘lơ̆ng, đang kơ ‘noh mơ̆ng, lăng đe tôn chĭng chêng:

“ ‘Nâu jĭ ‘măng mă blŭng ĭnh truh tơ̆ Gia Lai, kŭm jing ‘măng mă blŭng ĭnh đei lăng kơtă đe tôn chĭng chêng Tây Nguyên. Păng mă loi ‘noh jĭ đei đe buăl ‘lơ̆p vang tôn, ƀôh hơiă păng chơt dêh, ƀôh hơđơ̆ng păng hiôk”.

Mưh tơdrong oei sa ‘lơ̆ng hơiă pơih ăn trong hơtŏk tơiung ‘nao, plei Mơhra Đáp hlôi đei dêh char Gia Lai (so) tơmơ̆t jên jang tơm hăm tơdrong pơjing tơdrong jang anih ‘măn răk tơmam drăm bri kông lơ̆m tơpôl bơngai Bahanar. Tơdrong jang âu oei lơ̆m tơdrong jang chĕp vei, tưk tơiung kơjă kăp gĭt joh ayŏ joăt joe tơklep hăm hơtŏk tơiung tơmang lăng jăl jang 2021-2025.

Kŭm hăm plei Mơhra Đáp, dêh char Gia Lai hlôi pơjing dôm pơlei tơmang lăng tơpôl kơ bơngai Bana lơ̆m tơring ‘nâu, đei dôm plei Kdang, Stơr (xăh Tơ Tung), plei Kon Bông (xăh Đak Rong) păng plei Chiêng (xăh Kbang). Kră pơlei Đinh Mưnh, plei Mơhra Đáp, roi tơbăt: tơpôl bơngai kon kông tơring ‘nâu roi đei ‘măng hơtŏk tơdrong joăt joe ‘mêm kơ tơmoi hlôi đei đơ̆ng kơdih.

“Nhôn hơmet ăn homestay ‘noh hnam pơtăm vă ăn tơmoi ƀĭch tep, ŭnh hnam gô pai por ‘nhot kiơ̆ tơdrong joăt đơ̆ng nhôn hăm phe ƀa mir, ka yâu tơ̆ thong đak, tơdrô ge ăn tơmoi et, hơri pơchơt.... Đe sư chơt, đe sư hơiă dêh. Tơmoi truh ‘noh tep tơ̆ hnam hơyơ kŭm gơh. Ĭnh ‘noh kră pơlei, ĭnh đei hơnăp jang hăm kon pơlei păng athei hơdrin”.

Jĭ bơngai tơgŭm kon pơlei kon kông hơtŏk tơiung tơmang lăng tơpôl, mŏ Trần Thị Bích Ngọc, roi tơbăt, tơdrong jang chĕp vei joh ayŏ so đơ̆ng hơnih truh tơdrong joăt oei sa đei lăng kăl vă tơgŭm kon pơlei jang tơmang lăng kơjăp:

“Kiơ̆ đơ̆ng tơdrong jang tơmang lăng tơpôl ‘noh dôm kơloăi tơmam so ‘noh đei kon pơlei pơm tơiung ming dơ̆ng nhen tôn chĭng chêng, tanh hơkăt, kơđum kơđŏng, tanh brai. Kon pơlei hơdrin chĕp vei, tưk tơiung kơjă kăp gĭt joh ayŏ hai păng kŭm hơtŏk tơiung tơmang lăng vă sơng đei tơmoi tơmang lăng hai. Kiơ̆ đơ̆ng noh gô tơgop dơ̆ng mŭk drăm ăn pơlei tơ̆ pơlei.”

Ưh kơ hơdrô̆ dôm pơlei tơmang lăng, mă tơ̆ dôm xăh đei lơ kon pơlei kon kông, tơdrong jang chĕp vei joh ayŏ so yak truh pơm tơmang lăng kơjăp kŭm đei tơlĕch jang tơ̆ Gia Lai. Ƀok Trần Xuân Nam, Phŏ Kơdră vei lăng Hơnih pơvih ăn bơ̆jang teh đak xăh Kbang akhan:

“Dôm pơlei đei tơdrong kơchăng, chĕp vei joh ayŏ kơ bơngai Bahnar. Hơdai hăm ‘noh nhôn pơih să 1,2 tơdrong ‘lơ̆ng hơiă joh ayŏ kơ bơngai kon kông păih Tu nhen bơngai Mông, bơngai Tày vă pơm hơiă hloh joh ayŏ lơ̆m tơring. Mă loi ‘noh lơ̆m năr Têt, xăh pơgơ̆r năr pơyan puih mak, sơng đei lơ plei Bahnar vang tôn chĭng chêng. Yua thoi noh, dôm pơlei lơ̆m tơring hlôi đei hlôh vao vei lăng, chĕp răk joh ayŏ”.

Kŭm hăm jên tơlĕch jang, tơgŭm đơ̆ng teh đak, kon pơlei kon kông tơ̆ Gia Lai hlôi păng tŏk bŏk chĕp vei, tưk tơiung dôm tơdrong juăt jŏh ayŏ kơ dŏ soang ‘lơ̆ng hơiă, chă tơdrong jang sa hiôk sơđơ̆ng. Ƀok Đinh Đình Chi, sơ̆ pơm Kơdră Anih vei lăng jŏh ayŏ kơ dŏ soang, tơroi tơbăt apŭng Kbang, dêh char Gia Lai (so), chơt hơiă pơma:

“Chĕp vei tưk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng dôm tơdrong joh ayŏ kơ dŏ soang kơ kon pơlei tơ̆ tơring, tơguăt dôm tơring hăm băl jing 1 trong jang vă sơng tơmoi truh. Păng mưh tơmoi truh ‘nŏh pơtơ̆p ăn kon pơlei tơlĕch trong jang, pơjing lơ tơmam; blŭng a ‘nŏh iŏk tơmam jŏh ayŏ kơ dŏ soang pơm tơm vă tưk tơiung chă tơmang lăng păng iŏk tơdrong chă tơmang lăng vă rong dơ̆ng dôm tơdrong juăt, jŏh ayŏ kơ dŏ soang păng chă tơdrong jang ăn kon pơlei”.

Hăm dôm tơdrong hơdrin chĕp vei păng tưk tơiung jŏh ayŏ kơ dŏ soang đơ̆ng sơ̆, plei Mơhra Đáp dar deh jing anih ang hơdăh lơ̆m lakak chă tơmang lăng tơpôl tơ̆ Tây Nguyên. ‘Nâu ưh khan lăp anih tơmoi chă truh vă lăng ngôi dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng kon pơlei Bahnar đĕch mă oei jing pơlei tơƀôh hơdăh tơdrong tơmơ̆t hơdai ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng tơdrong chĕp vei păng hơtŏk tơiung chă tơmang lăng pran kơjăp.