“Đak toh mĕ 'ngam 'lơ̆ng 2 pah kơtum kơtŏng” – Khôi oei xa 'lơ̆ng lơ̆m tơ-oei unh om kơ bơngai Xơ Đăng
Chủ nhật, 06:00, 12/10/2025 Lan chih tơblơ̆ Lan chih tơblơ̆
VOV.Bahnar – Lơ̆m tơdrong hơrih kơ kon pơlei kon kông Tây Nguyên, rim hơdrung bơngai adoi đei khôi pơsĭt pơkong 'lơ̆ng rŏ kơdih. Hăm bơngai Xơ Đăng, tơdrong tơ-oei unh om ưh đei tơgĭt gah jên hu, pơkăp mŭk drăm, mă lăng tơgĭt gah đon bơnôh băt 'mêm păng tơnăp hăm sơnong kơdih.

Ah mă hơdruh tơdăm Xơ Đăng tih vơ̆ păng jing klo hơkăn, đe sư atŭm băl glơng sơnong hăm unh hnam kơ 2 pah. Klo hơkăn 'nao tơ-oei gơh oei gah klo dah mă gah hơkăn, kiơ̆ kơ tơdrong pơdrơ̆ng dih băl păng hơnơ̆ng noh oei gah unh hnam tơnap tap hloh vă vang glơng tơnap tap. Lơ̆m tơdrong pôk bơnê kơ mĕ ƀă 2 pah đang noh đe sư pơtơm pơm hnam 'nao jur oei jang xa kơdih.

Lơ̆m et pơkong, tơmam asong ăn ƀônh đĕch, mă lei akŏm ƀenh kơ đon bơnôh, đei lăng nhen “mŭk asong ăn ŏng mai 'nao” – ưh đei pơgĭt gah mŭk drăm mă jing tơdrong tơguăt tơgĭt păng nơ̆r thơ thou 'lơ̆ng hơ-iă ăn bre klo hơkăn 'nao. Ƀok A Wat, jang lơ̆m Jơnŭm bơngai 'lŏ sơnăm xah Đăk Dục (Quảng Ngãi) ăn tơbăt:

“Lơ̆m tơ-oei unh om kơ bơngai Xơ Đăng nhôn ưh đei pơkăp gah mŭk tơmam, ưh đei pơkăp hlăm gah mă noh. Hơdrol kơ bơngai drŏnglo vih pơm ŏng unh hnam drăkăn, đe hơnơ̆ng chĕp ba minh pôm săng, 'nhik, đe krao noh mŭk asong ăn mĕ ƀă gah hơkăn, tơƀôh tơdrong pôk bơnê hăm đon bơnôh kăp gĭt. Oei bơngai drăkăn ah vih oei gah hnam drŏnglo noh adoi 'nhăk ba che tanh, hơbăn ao tanh dah mă tơpen vă asong ăn mĕ ƀă gah klo. Dôm tơmam pôk ou ưh kơsĭ pơkăp gah kơjă kăp gĭt, mă tơƀôh tơdrong kŭp yom păng pôk bơnê  dăp đon dăp bơnôh hloh”

Bơngai Xơ Đăng đei nơ̆r pơma: “Đak toh mĕ 'ngam 'lơ̆ng 2 pah kơtum kơtŏng” Nơ̆r pơma noh ưh đei kiơ kăp gĭt mă lei akŏm ƀenh kơ tơdrong hơtŏ hơnơ̆ng, đon bơnôh pôk bơnê păng kŭp yom kơ pơđĭ 2 pah unh hnam. Kon hơ-ioh ưh hơdrô̆ pôk bơnê kơ tơdrong pơjing rong 'me đơ̆ng bơngai mĕ, mă oei akŏm đei tơdrong rong 'me pơtho akhan đơ̆ng yă ƀok kơtum kơtŏng 2 pah. Noh jing trong vă kon pơlei sơkơ̆t tơdrong hơtŏ hơnơ̆ng drŏnglo drăkăn, rong 'me tơguăt hăm unh hnam đơ̆ng sơ̆ ki. 'Nhŏng A Hlam, oei tơ̆ thôn Đăk Giấc, xah Đăk Môn (Quảng Ngãi) tơroi:

“Đơ̆ng rŏng kơ tơ-oei, kon hơ-ioh hơnơ̆ng oei gah unh hnam bơngai drŏnglo lơ̆m 2 dah mă 3 sơnăm. Yă ƀok hơnơ̆ng pơtho akhan: “Đak to mĕ 'ngam 'lơ̆ng 2 pah kơtum kơtŏng” – dang vă akhan ah mă hlôi vih tơgŭm mă ƀă gah klo, kon hơ-ioh athei pơlơh băl vih oei hăm mĕ ƀă 2 pah vă vang glơng tơdrong jang păng jang tơnăp sơnong kon hơ-ioh hăm pơđĭ unh hnam 2 pah”

Lơ̆m tơ-oei unh om kơ bơngai Xơ Đăng, ưh đei tơdrong gah ou hloh kơ gah to. Mưh gah unh hnam drŏnglo pơgơ̆r pơkong hơdrol, noh minh ƀar khei đơ̆ng rŏng gah unh hnam drăkăn athei pôk bơnê. Unh hnam drŏnglo ƀuh nhŭng, iĕr noh gah unh hnam drăkăn adoi pơm thoi ăi. Tôm adoi gơnơm lơ̆m tơdrong hơtŏ hơnơ̆ng, vă 2 pah unh hnam păng kon pơlei pơla tơguăt kơjăp hloh.

Sơ̆ ki, mưh lơ̆m pơlei đei pơrang jĭ ou to, pơyan jang ưh đei yua, lơ bơngai jĭ pơlŏ trŏ tơngiĕt, noh tơdrong et pơsĭt pơkong athei pơdơh lê̆ 'mơ̆i. Kơlih tơdrong hơrih sô̆ kơdih athei hrou atŭm hăm tơdrong sô̆ kơ pơlei pơla. Yă Y Niên, oei tơ̆ pơlei Ea Mao, xah Tân Tiến (Đăk Lăk) tơroi:

“Tơdrong kăp gĭt lơ̆m khôi juăt kơ bơngai Xơ Đăng, mưh khei mă noh lơ̆m pơlei đei ƀôh pơrang jĭ, jang xa ưh đei yua dah mă đei tơdrong hĕl sơ-'ngon kơ dôm unh hnam, mă hơdruh tơdăm noh băt 'mêm dih băl tôch dêh mă lei duh ưh gơh pơgơ̆r et pơsĭt pơkong. Ah mă pơlei hlôi đĭ tơdrong hel sơ-'ngon, jơhngơ̆m jăn rim bơngai grăng sơđơ̆ng, noh 2 pah unh hnam pơtơm atŭm băl rơih bơngai mă đe lui yom lơ̆m pơlei vă pơm kơdranh ăn tơdrong pơsĭt pơkong”

Kiơ̆ khôi kră sơ̆, hơdrol kơ et pơkong minh ƀar năr, đe tơdăm lơ̆m pơlei pơtơm băl năm pĕ 'nhot, gơ̆ tơƀăng, tơ̆ bri, năm you ka tơ̆ đak... vă hơmet ăn tơdrong et xa sô̆. Mă lei, đe sơnăm mơlôh hrei ou hơnơ̆ng rơih trong pơgơ̆r 'nao hloh: hơpah đe pai xa tơ̆ hnam kơdih, dah mă unh hnam đei ƀiơ̆ noh đe pơgơ̆r et pơkong tơ̆ nha hang, krao grŭp joh ayŏ kơdŏ suang truh pơsô̆. Mă đei tơplih thoi yơ, chŏng mă tơdrong hơtŏ hơnơ̆ng drŏnglo drăkăn păng tơguăt pơlei pơla adoi đei vei kơjăp ăn tơdrong hơrih jơnap kơ unh hnam păng tơdrong tơguăt pơlei pơla. Ƀok A Nuă – kră pơlei Ea Mao (Tân Tiến, Đăk Lăk) tơtă:

“Lơ̆m khôi tơ-oei unh om kơ bơngai Xơ Đăng, hơdruh tơdăm tơ-oei dih băl noh ưh đei hơneng gah ayơ ôh. Bre klo hơkăn mơlôh gơh oei hăm mĕ ƀă gah klo hơdrol dah mă gah drăkăn hơdrol, oei hơdoi hăm rim pah pơhlom lơ̆m 2 truh 3 sơnăm, noh pơtơm tơchĕng truh tơdrong jur oei kơdih. 'Noh jing khôi kră sơ̆ yă ƀok pơsư̆ ăn, inh 'meh tơtă ăn kôn mon kon sou hrei ou băt vă vei răk tơƀăk mong, vă đon bơnôh mă ƀă 2 pah hơnơ̆ng đei vei 'lơ̆ng sơđơ̆ng”.

Tơdrong tơ-oei unh om kơ bơngai Xơ Đăng ƀônh đĕch, mă lei akŏm ƀenh kơ đon bơnôh băt 'mêm, hơtŏ hơnơ̆ng păng vang glơng tôm lơ̆m tơdrong hơrih xa.   

Lan chih tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC