Sơnăm hŏk 'nao pơtơm, tơdrong hŏk pơhrăm ưh đei rơvơn mă lei 17 'nu lơ̆m khul chĭng chêng hơ-ioh kơ pơlei Pleiku Roh (phương Pleiku, dêh char Gia Lai) adoi oei akŏm jơ năr vă pơhrăm dôm ƀai chêng. Ngê̆ nhơ̆n Siu Thưm (rơneh sơnăm 1983) adoi tơgenh tơdrong jang kơ unh hnam vă pơtho ăn đe hơ-ioh.

Lơ̆m 18 sơnăm pơih lăm pơtho chĭng chêng ưh kơ iŏk jên tơ̆ Pleiku Roh, ƀok hlôi akŏm đei 3 khul chĭng chêng tơ̆ pơlei, 'măn ăn đe sơnăm pah ai, đe tơdăm păng đe hơ-ioh. Rim khul chĭng chêng kơ Pleiku Roh hơnơ̆ng tang măt ăn dêh char Gia Lai năm pơdah tơ̆ lơ tơdrong akŏm joh ayŏ lơ̆m păng 'nguaih kơ teh đak: “Inh pơtho ăn đe hơ-ioh vă ning mônh kơnh đe sư ưh đei hiơt hiong gah kơtum kơtŏng po kơdih. Inh hơdrin hơvơn đe hơ-ioh akŏm pơhrăm vă vei răk joh ayŏ chĭng chêng păng tơmam pơre tơdra kon kông, tơdrong hơsuang, vă ning mônh kơnh mưh đei pơgơ̆r tơdrong akŏm noh hlôi đei khul; ƀơ̆t doh akŏm pơhrăm tơtenh, kloh klĕch vă năm akŏm tơdrong pơdah”

Hơtaih đơ̆ng phương Pleiku jê̆ 90 km, xah Tơ Tung – pơlei pơla kơ Ƀok Núp Nuih mơng – jĭ minh lơ̆m dôm tơring teh ang hơdah lơ̆m tơdrong vei răk tơƀăk mong joh ayŏ chĭng chêng. Rim pơlei Bahnar tơ̆ ou adoi đei minh khul chĭng chêng, pơm hơrih dơ̆ng khôi juăt kră sơ̆ kơ pơlei pơla.

Tơdrong kăp gĭt noh dang ei, tơ̆ rim unh hnam, chĭng chêng adoi jing mŭk drăm kăp gĭt, tơguăt hăm kơtum kơtŏng. 'Nhŏng Đinh Hdot tơ̆ pơlei S’Tơr, đei 13 hơmrŭk chĭng chêng so sơ̆ tơroi: chĭng chêng jing gơng tơroh hăm yang hơpang; vei răk tơƀăk mong chĭng chêng jing tơƀôh đon bơnôh kŭp yom hăm yă ƀok dơnơm: “Minh hơmrŭk chĭng chêng 'noh tih iĕ phara băl, kiơ̆ pơkăp tih 5, tih 6, tih 7, tih 8, tih hloh noh pơkăp tih 9. Ah mă pơlei pơla chă et pơkong, et jur xa hơtuch sơnăm đe hơnơ̆ng iŏk chĭng chêng tôn vă kơ sô̆ chơt, hơri hơsuang prăt năr prăt măng hloi”

Yak hơdoi hăm rim pơlei pơla Gia Lai vei răk mŭk drăm ou, ƀok Lê Thanh Sơn – Phŏ Ƀĭ thư Đảng uy, Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei xah Tơ Tung ăn tơbăt: tơdrong vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kăp gĭt kơ chĭng chêng đei sơkơ̆t jing sơnong jang dơnơm lơ̆m tơdrong jang hơtŏk tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla lơ̆m tơring. Tơchơ̆t lơ̆m hop akŏm Đảng ƀô̆ xah jăl jang 2025–2030 hlôi jang hơdah tơchơ̆t ou hăm lơ trong jang kăp gĭt. Khei năr truh, xah gô chă hơlen chih akŏm dôm hơmrŭk chĭng chêng so; hơmet pơgơ̆r dôm tơdrong et xa juăt jue kăp gĭt nhen et sŏng ƀa 'nao dah mă bơ̆n oei krao et jur xa, et xa kơpô, et soi apinh sơnêp sơnua... vă jơva chĭng chêng pơtoi re ang lơ̆m tơdrong hơrih pơlei pơla; vă 'măn akŏm rah gah joh ayŏ - tơdrong et xa, tơgop hơvơn rah tơmoi truh tơmang lăng: “Tơring tơlĕch hơmet pơgơ̆r tơdrong et xa kơ kon pơlei; atŭm hăm noh pơgơ̆r năr akŏm pơlong tôn chĭng chêng, pơlong vei răk tơƀăk mong tơdrong joh ayŏ kăp gĭt, hơvơn hloi rim hnam trưng, anih pơtho pơhrăm rơgei vă pơih lăm pơhrăm gah chĭng chêng păng gơnơm đe ngê̆ nhơ̆n pơtho hơmet pơtrŏ nơ̆r chêng”

 Lơ̆m dêh char Gia Lai dang ei đei vă jê̆ 5.000 hơmrŭk chĭng chêng, 600 khul jŏh ayŏ kơdŏ soang tơklep hăm tôn chĭng chêng, akŏm đei rơbou ‘nu nhê̆ nhân, drŏ kăn, hơdruh tơdăm păng hŏk tro vang vei răk tơƀăk mong, atŏk tơ iung mŭk drăm. Dêh char hlôi pơgơ̆r lơ tơdrong jang vei răk tơƀăk mong tơdrong tôn chĭng chêng hăm atŏk tơ iung tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla, nhen rim Festival Chĭng chêng, tơdrong pơgơ̆r “Tôn chĭng chêng hơtuch giĕng”, dăh mă “Tơdrong oei sa juăt jue-vei răk tơƀăk mong chĭng chêng” pơgơ̆r dơ̆ng jơ ‘năr oei sa ‘lơ̆ng rŏ hơbŏ nhen pơlei pơla Tây Nguyên lơ̆m rim pơgê năr Tơpơh, pơjing hơyak hơ iă hloh lơ̆m dôm tơmam pơ gia ăn tơmang pơhiơ̆ joh ayŏ kơdŏ soang kơ dêh char.

Atŭm hăm ‘noh, Gia Lai hlôi pơjing Tơdrong jang vei răk tơƀăk mong păng atŏk tơ iung tơdrong tôn chĭng chêng Tây Nguyên jăl jang 2023–2025, akŏm lơ̆m pơgơ̆r dơ̆ng rim tơdrong pơgơ̆r kơ̆m kang kơnang giĕng joăt joe sơ̆ ki, pơih să lăm pơtho chĭng chêng ăn jơhnơr mơlôh păng atŏk kơtang tơƀôh tơbăt mŭk drăm, vă pơjing tơdrong tôn chĭng chêng đei jing tơdrong kăl hloh lơ̆m atŏk tơ iung tơmang pơhiơ̆ kơ Gia Lai, adoi tơgŭm ăn kon pơlei kon kông đei dơ̆ng tơdrong jang sa iŏk yoa kơjăp đơ̆ng mŭm drăm kơ dih.

Yă Lê Thị Thu Hương - Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Joh ayŏ kơdŏ soang, Đă ƀŏng lŏng tơplŏng kơdou păng Tơmang pơhiơ̆ dêh char Gia Lai tơbăt, mŭk drăm chĭng chêng gô hơnơ̆ng đei dêh char atŏk tơ iung hloh dơ̆ng lơ̆m jăl truh ou kơnh: “Dêh char hlôi pơjing Tơdrong jang vei răk tơƀăk mong tơdrong tôn chĭng chêng jăl sơnăm 2023–2025. Truh ou kơnh Hơnih vei lăng joh ayŏ hơnơ̆ng pơchoh trong ăn Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char pơjing tơdrong jang jăl jang 2026–2030. Rim sơnăm, hơnih oei hơnơ̆ng pơchoh trong ăn Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char pơih lăm pơtho tôn chĭng chêng, pơjing đei khul pơtăl păng hơnơ̆ng dăr lăng, pơchoh trong ăn Hơnih tơm vei lăng Joh ayŏ kơdŏ soang, Đă ƀŏng lŏng tơplŏng kơdou păng Tơmang pơhiơ̆ drơ̆ng krao hơnăn Nghệ nhân Ưu tú găh chĭng chêng.”

Lơ̆m tơdrong hơrih chăl hle, tơ̆ tơring kon kông Gia Lai, jơva chĭng chêng oei djơ djrĭng prăt năr - tơƀôh hơdăh ăn tơdrong kơrŭn đĭ ai vei lăng năng tông kơjăp dôm tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki kơ rim hơdrung Gia Lai. Mŭk drăm noh tŏk bŏk oei đei kon pơlei păng anih jang chinh trĭ tơ̆ tơring pơih să pran kơtang lơ̆m tơring.

Kŭm nhen tơ̆ Gia Lai, tơdrong chĕp vei, iŏk yoa tơdrong juăt tôn chĭng chêng vă atŏk tơiung tơmang lăng lơ̆m tơpôl kŭm tŏk bŏk đei dôm tơpôl bơngai Rađe tơ̆ dêh char Đắk Lắk iŏk yoa ‘lơ̆ng. Pơtho tơƀôh trong tôn chĭng chêng vă tơpôl gơ̆h iŏk yoa dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng đơ̆ng hơdrĕch kơdih, ‘nâu jĭ trong jang Tơguăt tơmam jŏh ayŏ gĭt kăl đơ̆ng chĭng chêng Tây Nguyên lơ̆m trong jang chă tơmang lăng truh hăm tơmam đơ̆ng kră sơ̆ hlôi đei tơlĕch jang păng pơih xă.

Hơđơ̆ng jơhngâm tôn dôm ƀai chĭng tơ̆ hơnăp tơmoi chă tơmang lăng, đang kơ ‘nŏh kuay phim, phĭn rup găh dôm tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang păng hơtŏk tơƀôh lơ̆m mang tơpôl, Y Justin Adrơng, tơ̆ plei Kmrơng Prong A, phường Tân An, dêh char Đắk Lắk, tôch hơiă.

‘Nhŏng Y Justin ăn tơbăt: “Inh đei hŏk tôn chĭng, chă phĭn rup, kuay phim vă roi tơƀôh tơdrong juăt tôn chĭng chêng hai, sư tôch đei yoa ăn kơdih kâu inh păng ăn đĭ đăng kon pơlei dôm hơdrĕch kon kông tơ̆ Tây Nguyên đei lơ̆m tơdrong juăt iŏk yoa, tôn chĭng chêng âu. Đei lơ um rup dăh mă video kuay phim, iŏk đơ̆ng noh vă nhôn chĕp vei păng pơih tơƀôh ăn rim bơngai”.

Iŏk yoa um rup vă tơroi truh tơdrong juăt đơ̆ng hơdrĕch hơdrung, oei krao ‘nŏh Photo Voice, jĭ 1 lơ̆m dôm tơdrong jang đei Anih vei lăng tơmam joh ayŏ kơ dŏ xoang, găh Anih tơm vei lăng jŏh ayŏ kơ dŏ xoang, tơplŏng kơdâu păng chă tơmang lăng tơlĕch tơ̆ dêh char Đăk Lăk đơ̆ng hơtuch sơnăm 2024 kiơ̆ đơ̆ng trong jang tơguăt tơmam joh ayŏ gĭt kăl đơ̆ng “Tơdrong juăt tôn chĭng chêng Tây Nguyên lơ̆m trong jang chă tơmang lăng truh hăm tơmam kră sơ̆ kơ Buôn Ma Thuột - Đăk Lăk”.

Hơdai hăm ‘nŏh, bơngai kiơ̆ hŏk oei đei hŏk dôm tơdrong tôn chĭng đơ̆ng ƀônh truh mơmat, hơmet ming dôm tơdrong ưh kơ trŏ đa đei mưh tôn chĭng chêng, chă hơlen năng dơ̆ng 1,2 ƀai chĭng so kơ bơngai Rađe… Ƀok Y Bây Kbuôr, tơ̆ plei Kmrơng Prong A, phường Tân An, dêh char Đắk Lắk, ăn tơbăt: “Adrol sơ̆ dôm ƀai tôn chĭng kơ bơngai Rađe ưh đei hŏk ‘lơ̆ng nhen ‘măng mă âu. Kơdih kâu inh ƀôh chăl mơlôh đei đon hlôh vao jrŭ ƀiơ̆ găh tơdrong gĭt kăl đơ̆ng chĭng chêng kơ bơngai Tây Nguyên, đe sư băt păng hŏk iŏk dôm ƀai tôn chĭng đơ̆ng yă ƀok sơ̆ ‘măn ăn”.

Trong tơguăt tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt đơ̆ng tơdrong juăt tôn chĭng chêng lơ̆m trong jang chă tơmang lăng găh Tơdrong jang 6, đơ̆ng tơdrong jang tơm kơ teh đak atŏk tơiung mŭk drăm, tơpôl tơ̆ tơring kon kông păng groi kông, đơ̆ng 2021-2030. Kŭm hăm Đắk Lắk, dôm lăm pơtâp pơhrăm kŭm đei pơgơ̆r tơ̆ dôm dêh char Gia Lai, Kon Tum păng Tây Ninh, ‘măn ăn dôm hơdrĕch kon kông. Tơdrong pơtho âu yoa đe ngê̆ nhơ̆n tôn chĭng rơgei, đei bưng ai tih lơ̆m tơpôl pơtho, đe sư chă pơtho tôch hơlen dôm tơdrong tôn chĭng chêng.

Kiơ̆ Tiến sĩ Nguyễn Thị Thu Trang, tơ̆ Hnam trưng Đăi hŏk Văn hóa plt Hồ Chí Minh, tơdrong 'nâu tơgŭm ăn kon pơlei hlôh vao, băt trong iŏk yoa tơmam jŏh ayŏ so sơ̆ vă pơyoa ăn tơdrong arih xa păng chĕp vei tơdrong juăt: “Tơdrong tơguăt đơ̆ng dôm tơpôl đei tơmam jŏh ayŏ kăp gĭt lei lăi băl, tơdrong tơguăt đơ̆ng rim jơhnơr lơ̆m 1 tơpôl păng tơpôl chă pơma tơlĕch nơ̆r pơma kơdih, chă tơroi dôm tơdrong juăt joh ayŏ kơ dŏ xoang đơ̆ng kơdih. Ưh đei bu gơ̆h jang ‘lơ̆ng hlŏh ôh, kơdih kâu kon pơlei bơngai Rađe chă tơroi dôm tơdrong đe sư hơiă hlŏh, ‘lơ̆ng hlŏh, trŏ ƀlep hlŏh, kŭm nhen kơdih kâu roi đei đon vei kơjăp tơdrong juăt đơ̆ng kon pơlei kơdih, hơnơ̆ng chĕp vei tơdrong juăt ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng tơpôl kơdih”.

Ưh khan lăp hơtŏk đon hlôh vao găh chĕp răk păng tưk tơiung kơjă kăp gĭt đơ̆ng tơdrong juăt tôn chĭng chêng Tây Nguyên – tơmam joh ayŏ kăp gĭt kơ kon bơngai, tơdrong tơguăt tơmam drăm so lơ̆m tơdrong jang tơmang lăng oei tơgop pơm đei tơdrong hơiă kơjăp ăn tơdrong juăt tôn chĭng chê̆ng lơ̆m tơdrong arih sa chăl hle. Iŏk yua dôm tơdrong ‘lơ̆ng găh kơmăy kơmŏk păng mạng tơpôl, rim bơngai gơh akŏm, tơguăt păng pơm đei dôm phim tơpă găh tơdrong arih sa đơ̆ng kon pơlei kơdih, đơ̆ng noh tơgop pơm ‘lơ̆ng hloh tơdrong chĕp vei dôm tơdrong juăt ‘lơ̆ng hơiă đơ̆ng rim hơdrĕch kon kông.