Lơ̆m ‘năr ƀrach hơdăh kơ khei ‘năr blŭng pơyan phang Tây Nguyên, lơ̆m jơva chĭng chêng djơ djrĭng djơ djrăng, rim hơdruh tơdăm bơngai Jrai oei lơ̆m pơlei O Ngol, tơring Ia Pia, dêh char Gia Lai hrŭk hơbĕn ao tanh ‘lơ̆ng rŏ chă hơsoang rơhoĕ rơhoĕn lơ̆m năr pơgơ̆r “Chơt hơ iă ‘nă hal năr lêh Tơgoăt tơgoăl pôm nơ̆r ƀơ̆r đon”. Kră pơlei Siu Jo chhôk hơ iă tơbăt: O Ngol ‘noh pơlei kăn kĕ kĕch mang, kon pơlei ling lang tơgoăt pôm nơ̆r ƀơ̆r đon, lui kiơ̆ kơjăp hăm trong chĕp pơgơ̆r đơ̆ng Đảng. Hloh 10 sơnăm ou ki, O Ngal ling lang iŏk đei jing pơlei oei sa ‘lơ̆ng kơ dêh char. Lơ̆m ou, mă kăl ‘noh rim tơdrong pơgơ̆r vei răk tơƀăk mong păng atŏk tơ iung tơdrong gĭt kăl oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki:“Truh dang ei, khul tôn chĭng chêng nhôn hlôi đei truh 50 ‘nu drŏ nglo drŏ kăn, hăm 3 hơmrŭk chĭng chêng. Dang ei ba jĭ tôch chhôk hơ iă kơ yuơ đei jơhnơr mơlôh vang chă hŏk pơhrăm tôn chĭng chêng păng vei răk tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki đơ̆ng mĕ ƀă yă ƀok chă pơsư̆ ăn. Hơdrô̆ pơlei O Ngol đei 3 khul tôn chĭng chêng kơ rim jơhnơr: Khul tôn chĭng chêng hơ ioh, khul tôn chĭng chêng đe tơdăm păng khul chĭng chêng đe ‘lŏ kră ... Đei kră pơlei ama Nga vang jang, đơ̆ng noh thôn trơng jei vang chă tôn chĭng chêng hơ doi hăm ‘nhŏng oh, hăm đe kôn mon kon soi, đe sư chă tôn chĭng chêng, preh sơgơ̆r hơ iă dêh. Kơdih kou kră pơlei pă đei tơtăm yă kiơ bơih kơ yuơ hlôi đei khul mơlôh pơtăl, đơ̆ng rŏng ou đe kră chă vih hăm ƀok yă hlôi đei khul tôn chĭng chêng, kơ yuơ chĭng chêng ‘noh jĭ tơmam kăl hloh lơ̆m tơdrong hơrih sa nhen lơ̆m nê̆ kou, brư̆ yang đang pơsat păng dôm tơdrong kơ̆m kang kơnang giĕng gĭt kăl kơ pơlei jei kăl đei tôn chĭng chêng ngăl”.

Mŏ Siu H’Biáo oei lơ̆m pơlei O Ngol tơbăt, tôn chĭng chêng, joh hơsoang hlôi jing tơdrong pơgơ̆r joăt joe hơnơ̆ng đơ̆ng lơ sơnăm kơ ou. Đei tơdrong lăng ba kơtang đơ̆ng khul kơdră chĕp pơgơ̆r tơring păng hơnih bơ̆ jang vei lăng tơdrong ou, rim nghê̆ nhân, kră pơlei vang kơrŭn jơhngơ̆m vang pơtho tôn chĭng chêng păng hơri kơ tơdrong hơri Jrai, hăm tơdrong vang pơhrăm tôn chĭng chêng đơ̆ng rim jơhnơr kon pơlei dơ̆ng. Mŏ Siu H’Biáo ‘noh bơngai hơnơ̆ng vang chă hơri atŭm hăm đe hơdruh tơdăm lơ̆m pơlei tơbăt:“Tơdrong hơri Jrai jei đei mĭnh ƀar ƀai hơri hơnguơ̆i kơ rim bơngai nuih mơng pran kơtang lơ̆m chăl tơblăh vang hrang tơƀet sơ̆. Pơtih gia nhen ƀai hơri "Ơ mih pơla, ơ ma pơlei, đe ‘nhŏng oh”, ƀai hơri “Hơ̆k kơdơ̆k - chơt hơ iă năr rơngei"... Mă kăl ‘noh dôm ƀai hơri hăm la boa hơri kơ kon pơlei vă chă hơri hơ-‘nguơ̆i bơnê kơ Ƀok Hô hlôi lăng tông chông ba kĕch mang. Tơdrong jang hrei ou pă đei mơmat tat nhen sơ̆ bơih; đơ̆ng mă đei điên thoăi hơgei, ba băt iŏk yoa điên thoăi jĭ tôch rơvơn ăn tơdrong jang sa. Pơtih gia nhen pơjing khul, mưh kăl chă tơroi dih băl păng pơma dơnuh dih băl lơ̆m điên thoăi jĭ tôch rơvơn”.

Pơlei O Ngol, tơring Ia Pia, dêh char Gia Lai đei vă jê̆ 120 ŭnh hnam hăm 500 ‘nu bơngai, đĭ đăng ‘noh bơngai Jrai ngăl. Pơlei hlôi iŏk đei jing pơlei tơring tơrang ‘nao đơ̆ng 7 sơnăm hơdrol. Tơdrong vei kơjăp tơdrong pơgơ̆r tôn chĭng chêng, tôn reh tơmam tôn reh kon kông, joh hơsoang jĭ tơdrong ưh kơ lai yơ kơƀăh lơ̆m tơdrong hơrih sa kơ kon pơlei. Ƀok Siu Huỳnh - Bĭ thư Chi ƀô̆, Thôn trơng pơlei O Ngol, ưh khan lăp tôn chĭng chêng hơgei, mă oei hơri tôch kơ hiôk dơ̆ng. “Tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki păng tôn chĭng chêng nhôn vei hơnơ̆ng; dôm tơmam tôn reh đơ̆ng mĕ ƀă yă ƀok chă pơsư̆ ăn jei vei răk kơjăp nhen: pơm tơlĕch păng chă tôn chĭng klơk, chă pơm tĭng nĭng hăm pơ o ‘lao, chă pơtho ăn đe hŏk tro. Lơ̆m pơlei dang ei oei vei răk păng chă tôn hơnơ̆ng 4 hơmrŭk chĭng chêng hle, 2 hơmrŭk chĭng chêng arap (chĭng chêng so) păng lơ tĭng nĭng, chĭng klơk. Ƀlep lơ̆m jơ ‘năr lơ̆m tơring đei tơdrong pơgơ̆r, pơm lêh, hop akŏm pơtôch tơdrong bơ̆ jang lơ̆m tơring, lơ̆m pơlei nhôn jei vang năm tôn chĭng chêng, joh  hơsoang, đĭ đăng kon pơlei lơ̆m pơlei bu bu jei chơt hơ iă ‘nă hal kơ yuơ kĕ vei răk tơƀăk mong tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki kơ hơdrĕch hơdrung”.

Ƀok Siu Khlo, Kơ-iĕng ƀĭ thư Hơnih jang Đảng xah Ia Pia, dêh char Gia Lai ăn tơbăt: Pơm kiơ̆ Tơchơ̆t kơsô̆ 12 đơ̆ng Hơnih jang Tĭnh uy Gia Lai gah pơjing tơring tơrang 'nao lơ̆m tơring kon pơlei kon kông, đơ̆ng hơtuch sơnăm 2018, pơlei O Ngol hlôi jang đei jơnei dôm tơchơ̆t; păng jing minh lơ̆m dôm pơlei tơring tơrang 'nao gơh hơgei kơ dêh char. Atŭm hăm 'noh hơtŏk iŏk yua ăn kon pơlei, tơring hơnơ̆ng lăng tơgĭt tơchơ̆t kơsô̆ 6 gah mŭk drăm joh ayŏ păng tơchơ̆t kơsô̆ 16 gah pơjing joh ayŏ vă vei răk tơƀăk mong dôm kơjă kăp gĭt 'lơ̆ng rŏ. Ƀok Siu Khlo sơkơ̆t hơdah:“Pơlei O Ngol pơm kiơ̆ tơchơ̆t tơlĕch atŭm Teh đak păng kon pơlei atŭm pơm jang, kon pơlei hlôi pơm trong vih vơ̆t tơ̆ thôn rơhơi să, rơgoh 'lơ̆ng. Kon pơlei hơdrin pơjing tơdrong hơrih phĭ tơtŏ dơnŏ 'lơ̆ng păng đon bơnôh adoi sơđơ̆ng mơ̆n. Mă kăl, pơlei đei asong pơm rông 'măn hŏk hôp joh ayŏ ăn kon pơlei pơla, đei khŭl chĭng chêng kơ pơlei păng dôm tơmam pơre tơdra kon kông nhen goong,chĭng klơk păng chĭng chêng jĭ mŭk drăm đei  UNESCO pơkăp jĭ mŭk drăm kơ kon bơngai, atŭm hăm noh đe ngê̆ nhơ̆n hơmet chĭng chêng hơnơ̆ng atŭm hăm kon pơlei băt tơgĭt păng vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kơ kon pơlei kon kông kơdih”.

Lơ̆m pơjing tơring tơrang ‘nao tơ̆ tơring kon pơlei kon kông păih Pơmơ̆t Gia Lai, tôn chĭng chêng pơm hơnăp jang gĭt kăl, tơklep hơdai tơpôl, chĕp vei păng tưk tơiung dôm kơjă kăp gĭt joh ayŏ đơ̆ng sơ̆, sơng tơmoi tơmang lăng. Tơdrong ‘nâu đei tơƀôh kiơ̆ tơdrong pơvei dôm tơdrong et soi tơklep hăm tôn chĭng chêng nhen et jur sa, pơgơ̆r tôn chĭng chêng Tây Nguyên, hơdai hăm iŏk yua chĭng chêng nhen mĭnh tơmam vă pơtho pơhrăm jơhnơr mơlôh găh joh ayŏ kon kông. ‘Nhŏng Đỗ Đức Thanh – Phŏ Bí thư Anih jang đoan dêh char Gia Lai roi tơbăt: “Nhôn hlôi tơlĕch jang tơdrong jang pơlei hơdruh tơdăm “2 ưh 2 đei” lơ̆m pơjing tơring tơrang ‘nao, lơ̆m noh đei tơdrong jang chĕp vei joh ayŏ kơdŏ soang. Đe đoàn viên hơdruh tơdăm, kang ƀô̆ Đoàn - Khŭl - Grŭp truh tơƀơ̆p đe kră pơlei, đe ngê̆ nhân đei đe lui yom, gơnang đơ̆ng tơgŭm ăn tơdrong jang roi tơbăt găh tơdrong joăt joe joh ayŏ, tơgŭm ăn đe hơdruh tơdăm đei ‘meh vă vang hŏk pơhrăm joh ayŏ joăt joe kơ hơdrĕch kơdih vă chĕp vei”.

Dêh char Gia Lai dang ei oei vă jê̆ 5.000 hơmrŭk chĭng chêng, 600 kâu lak ƀô̆ joh ayŏ - kơdŏ soang tơklep hăm chĭng chêng, akŏm rơbâu ‘nu ngê̆ nhân, drŏ kăn, hơdruh tơdăm păh iung păng hŏk tro vang pơvei, tưk tơiung kơjă kăp gĭt so. Dêh char hlôi pơgơ̆r lơ tơdrong jang tơklep hăm tơdrong jang chĕp vei joh ayŏ chĭng chêng hăm hơtŏk tơiung tơmang lăng tơpôl, nhen Festival Chĭng chêng, tơdrong jang “Chĭng chêng hơtuch giĕng”, dăh mă “Tơdrong ‘lơ̆ng hơiă joh ayŏ - chĕp vei chĭng chêng” tơƀôh dơ̆ng tơdrong hơiă kơ pơlei pơla Tây Nguyên lơ̆m rim pơgê Năr pơh, pơm tơdrong hơiă lơ̆m tơmang lăng joh ayŏ kơ dêh char. Yă Lê Thị Thu Hương - Phŏ Kơdră Anih vei lăng găh Joh ayŏ, Tơplŏng kơdâu păng Tơmang lăng dêh char Gia Lai – roi tơbăt, tơdrong tôn chĭng chêng gô hơnơ̆ng đei tưk tơiung hloh dơ̆ng lơ̆m jăl jang truh: “Dêh char hlôi tơlĕch ăn tơdrong jang jăl jang 2023–2025. Tơ̆ hơnăp kơnh, Anih jang hơnơ̆ng jang tơgŭm ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char tơlĕch ăn tơdrong jang jăl jang 2026–2030. Rim sơnăm, Anih jang oei jang tơgŭm ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char pơgơ̆r dôm lăm pơtho tôn chĭng chêng, pơm đei jơhnơr pơtăl dơ̆ng păng ling lang dăr hơlen, jang tơgŭm ăn Anih tơm vei lăng găh Joh ayŏ, Tơplŏng kơdâu păng Tơmang lăng drơ̆ng ăn hơnăn Ngê̆ nhân gơh hơgei hloh găh chĭng chêng”.

Sơnăm ‘nâu tơƀưh 20 sơnăm jô̆ đơ̆ng Tơdrong tôn chĭng chêng Tây Nguyên đei UNESCO pôk hơnăn ‘noh jĭ tơdrong joh ayŏ kăp gĭt kơ kon bơngai. 20 jĭt sơnăm âu ki, jơva chĭngc hêng oei jing tơdrong chhôk ‘nă păng kăp gĭt lơ̆m rim ‘măng pơgơ̆r soi tơbeh, et sa tih kơ kon pơlei rim hơdrĕch kon kông tơ̆ Gia Lai. Tŏk bŏk tơdrong hơrih ‘nao, tơdrong jang chĕp vei tơdrong kăp gĭt so âu oei đei vei răk hăm hơhngơ̆m đon hơdrin đơ̆ng đe ngê̆ nhân, tơpôl păng khŭl kơdră chĕp kơ̆l tơring, dôm bơngai tŏk bŏk rim năr pơtho, tơiung ming păng roi tơƀôh joh ayŏ so. Chĭng chêng hơnơ̆ng păr ang, jing tơmam pơm pơ hiôk jơhngơ̆m păng tơdrong ‘lơ̆ng ăn hơtŏk tơiung, pơjing dôm pơlei tơmang lăng tơpôl ƀĕnh tơdrong hơiă gĭt kăl.