Lăp đei điên thoăi chĕp ti, dăh mă kmăi tĭnh đei  mạng internet, teh chư “Ka Thuân Minz”, bơ̆n gô ƀôh tôch kơ lơ hơnih tơbăt găh hơbĕn ao tanh ‘lơ̆ng rŏ. ‘Nou jĭ mĭnh hơnăn đei pôk hơpăh dơ̆ng mă ƀar lơ̆m ‘măng pơlong pơjing tơdrong jang tơchăr hơgei dêh char Lâm Đồng sơnăm 2024. Tơngla hơnih tanh mei hơbĕn ao tanh Ka Thuân Minz ‘noh bơngai hơdruh K’ho hơnăn sư Ka Thuân, Bí thư Chi đoàn Hơdruh tơdăm Thôn 5, tơring Hòa Ninh (Lâm Đồng), pơma tơbăt:“Ba tôch chơt hơ iă mưh hơbĕn ao tanh kơ khul jang hơdoi nhôn đei lơ bơngai hôn bơnê păng răt iŏk. Păng mưh nhôn tơƀôh tơbăt tơmam drăm lơ̆m mạng tơpôl vă kơ đe băt, nhen facebook, zalo, tiktok ‘noh đei tôch kơ lơ bơngai apĭnh răt iŏk. Păng lơ loh hlôi pơjing đei tơdrong jang sa ăn rim pơmai oh nhôn, tơgop pơjing đei jang sa iŏk yua kơjăp ăn ŭnh hnam. Păng mĭnh tơdrong kăl hloh dơ̆ng ‘noh nhôn ‘meh vă hơbĕn ao tanh đơ̆ng mĕ ƀă yă ƀok chă pơsư̆ ăn gô đei atŏk tơ iung hloh dơ̆ng”.

 Ka Thuân tơbăt, hơnih ou đei 5 ‘nu bơngai jang păng mĭnh hơnih tĕch mơdro. ‘Ngoăih chă tĕch mơdro kiơ̆ trong tĕch kơtă sơ̆ ki, hơbĕn ao tanh oei đei tơƀôh tơbăt păng tĕch mơdro ‘moi kiơ̆ mạng tơpôl. Hơbĕn ao tanh tĕch hlot đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei hlôi lơ hloh ƀar ‘măng pơtêng hăm sơnăm sơ̆, lơ̆m ou hơbĕn ao pơdjong tơmơt 70%. Rim đe hơdruh ngăl chă athei tanh mei ăn dôm hơbĕn ao tanh hle, trŏ lăp hăm tơdrong ‘meh vă chă hrŭk chăl hrei ou, nhen hrŭk chă ngôi, hrŭk năm bơ̆ jang dăh mă hrŭk năm pơm lêh ou to ... Hmă hmă đe sư athei tanh mei hơbĕn ao tanh mei hrou brai tanh hăm che hmă, cotton…“Hơbĕn ao tanh pă khan lăp hơbĕn ao chă hrŭk hmă đĕch bơih, dang ei hlôi chă tanh mei kiơ̆ chăl hle, ‘moi kiơ̆ đe ‘meh vă. Rim bơngai tanh mei hlôi pơjing khăn tanh pơm jing kơdŭng, kalavat..Hloh dơ̆ng, hrei ou, khăn tanh nhôn hlôi đei iŏk yoa chă mei hơbĕn ao đe hŏk tro năm hŏk”.

Tơdrong hơbĕch hơbal, tơchăr hơgei lơ̆m chă tanh păng tĕch mơdro hơbĕn ao tanh kơ Ka Thuân, ưh khan lăp trŏ lăp ăn tơmoi, hơnhăk đei iŏk yoa kơjăp mă oei tơgop lơ̆m lang să tơdrong oei sa ‘lơ̆ng rŏ sơ̆ ki kơ rim hơdrĕch hơdrung ‘moi kiơ̆ hơbĕn ao tanh, mă kăl hăm đe mơlôh.  Ka Thuân chơt hơ iă tơroi, yak mơ̆t lơ̆m sơnăm hŏk ‘nao, rim giĕng hơnih iŏk mei ăn dang 30 blăh hơbĕn ao tanh ăn đe hŏk tro lơ̆m tơring.“Mưh đe hŏk tro hrŭk hơbĕn ao đei mei đơ̆ng brai tanh chă lăng jĭ tôch hơ iă. Đơ̆ng noh tơgŭm pơtho tơbăt ăn đe oh hŏk tro ‘mêm kơ eng păng vei răk tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ kơ hơdrĕch hơdrung kơdih bơ̆n. Đe oh vă vei răk păng hưch hanh hơmanh bơnê kơ tơdrong oei sa ‘lơ̆ng rŏ hơdrung bơ̆n ‘moi kiơ̆ hơbĕn ao tanh mă bơ̆n tŏk bŏk chă hrŭk. Đơ̆ng hơbĕn ao ‘nou pơm ăn đei lơ hơbĕn ao ‘lơ̆ng rŏ lơ̆m rim hơdrĕch hơdrung ‘nhŏng oh ou to. Đơ̆ng noh gô lang să jơhngơ̆m đon hưch hanh pơlei pơla, teh đak, yom kiơ̆ kơtang tơdrong oei sa joăt joe hơdrĕch hơdrung ... ‘Nou jing tơdrong kăl hloh mưh hơbĕn ao tanh đei tơmơ̆t lơ̆m hnam trương hŏk”.

Hơbĕn ao tanh rim hơdrung kon kông tơ̆ Tây Nguyên tôch ‘lơ̆ng rŏ. Tơ̆ bon Bu Dak, tơring sơlam teh đak Thuận An, dêh char Lâm Đồng, mŏ H’Her (hơdrung M’Nông) jei tŏk bŏk kơrŭn jơhngơ̆m tơƀôh tơbăt tơmam drăm ou lơ̆m mạng. Hơnĕn ao tanh kơ mŏ hlôi iŏk đei tơmam hơpăh dơ̆ng mă Pêng ‘măng pơlong Drŏ kăn pơjing tơdrong jang dêh char Dak Nông sơnăm 2023. Băt hơdăh tơdrong ‘meh vă răt yoa lơ̆m chăl hle, H’Her hlôi tơƀôh tơbăt tơmam drăm lơ̆m Facebook, Zalo, TikTok. Mŏ hơnơ̆ng livestream tơƀôh tơbăt tơmam drăm, tơroi tơbăt găh trong dui brai vai tanh khăn, mei hơbĕn ao tanh. Rim ‘măng pơdăh kơtă kơ mŏ hlôi đei kơhrĕng bơngai chă lăng, pơma dơnuh ăng apĭnh răt iŏk đơ̆ng rim dêh char, đei ‘măng đơ̆ng bơngai Việt hơrih sa tơ̆ teh đak đe. H’Her tơroi: “Mạng tơpôl tơgŭm ĭnh tơƀơ̆p hăm tơmoi tĕnh koăng păng jơ̆p jang. Ưh khan lăp vă tĕch tơmam drăm, ba oei tơƀôh tơbăt tơdrong oei sa joăt joe kơ hơdrung Mnông ‘moi kiơ̆ hơbĕn ao tanh, vă rim bơngai băt păng hưch hanh hơmanh bơnê tơmam drăm bơ̆n tŏk bŏk iŏk yoa”.

Dôm dônh lơ̆m hơbĕn ao tanh jei tơ klep hăm tơdrong tơroi găh cham char, bri kông, găh tơdrong hơrih sa, tơdrong kơ̆m kang kơnang giĕng kơ bơngai Mnông. Gơnơm tĕch mơdro hơ iă, tơmam drăm kơ mŏ H’Her ưh khan lăp pơm ăn bơngai ‘lŏ kră lăp đon mă oei pơm ăn lơ đe mơlôh hưch hanh hăm kơdŭng bĕng, hơbĕn ao tanh hle, dôm kơn kơ̆t ou to, tơƀôh tơbăt ăn tơdrong chăl hle, chăl so joăt joe kơ bơngai M’nông. Hăm mŏ H’Her tơdrong tĕch mơdro lơ̆m online ưh khan lăp tơdrong mơdro sa, mă oei trong tơƀôh tơbăt tơdrong oei sa joăt joe ‘lơ̆ng rŏ kơ hơdrĕch hơdrung kơdih ăn jơ̆p tơring tơrang băt hloh dơ̆ng. “Ĭnh ‘meh vă tơmam drăm tanh kơ bơ̆n ưh khan lăp tĕch răt lơ̆m teh đak mă ‘meh vă tĕch mơdro lơ̆m điên tư apŭng plĕnh teh, vă bôl boăl teh đak đe băt păng lui yom, hưch hanh hăm tơdrong oei sa ‘lơ̆ng ‘liĕm kơ hơdrung M’nông.”