Ah hơtuch giĕng, ngê̆ nhơ̆n  A Huyền oei tơ̆ xah Đăk Tô, dêh char Quảng Ngãi adoi pơtho đe hơ-ioh lơ̆m pơlei pơhrăm tơrưng (chĭng klơk), hơri brông Xơ Đăng. 'Nhŏng oei atŭm hăm ngê̆ sih Đinh Xuân Đề (Khŭl Joh ayŏ Kơdŏ suang dêh char Kon Tum so) pơtho, akŏm pơdah joh ayŏ kơdŏ suang ăn đe hơ-ioh tơ̆ dôm xah, tơgŭm đe oh lui kơdih tơng tơdrong hơbĕch vă chă vang akŏm hăm tơdrong pơlong tih. Jĭ bơngai hlôi đei hŏk pơhrăm trŏ tơdrong jang tơ̆ Hnam trưng Kao đăng Văn hoă - Ngê̆ thuơ̆t Kuân đô̆i, vang jang lơ̆m khŭl joh ayŏ kơdŏ suang dêh char Kon Tum so, mă lei kơyuơ nhan lăp kơ tơdrong joh ayŏ juăt jue noh A Huyền chôt vih tơ̆ pơlei pơla, pơm jang chă xa hăm tơdrong chă chih akŏm, pơm tơlĕch tơmam reh tơdra hơri kon kông. Jơlah unh đon lăp noh hơnơ̆ng khơ̆ng hơ hŭr lơ̆m đon bơnôh bơngai ngê̆ sih hlôi pơdjoi ăn kon pơlei tơ̆ tơring. A Huyền ăn tơbăt: “Tơdrong chă pơm tơlĕch, reh brŏ kon kông noh unh hnam, kon pơlei, đang kơ noh đe oh, đe kôn mon kon sou lơ̆m pơlei tơgŭm tôch ai. Ưh hơdrô̆ kon pơlei Xơ Đăng, mă pơđĭ 'nhŏng oh bơngai Kinh adoi 'nhăk kon hơ-ioh po truh vă tơmơ̆ng păng pơhrăm tôn chĭng chêng, tôn chĭng klơk”.

Oei 'nhŏng A Bliêt, bơngai Xơ Đăng, oei tơ̆ pơlei Kon Wang, xah Tân Tiến, Đăk Lăk noh akŏm đei 2 khul chĭng chêng – hơsuang hơri brông ăn đe hơ-ioh hŏk tro, vang chă akŏm pơdah lơ tơdrong pơdah tih nhen Lêh akŏm kaphê Buôn Ma Thuột, Lêh akŏm sâu riêng Krông Pắc… 'Nhŏng adoi chih akŏm, pơm tông nhen “Iĕr ŏ”, “Tơdra chĭng chêng pơlei oh” đei iŏk hơpah kơjung lơ̆m dôm tơdrong pơlong tơ̆ tơring. Oei đe kon hơ-ioh 'nhŏng adoi pơtoi tơdrong juăt jue gah tơdrong hơri brông kơ unh hnam. 'Nhŏng A Bliêt tơroi: “Lơ̆m 2 khul chĭng chêng đei 28 'nu, lơ̆m noh đei 2 'nu kon inh vang akŏm. Dang ei đei kon hơmol inh tŏk bŏk oei hŏk tơ̆ hnam trưng Kao đăng Văn hoă - Ngê̆ thuơ̆t Đăk Lăk, sư hŏk tơm gah piano, atŭm hăm noh sư adoi pơhrăm gah dôm brŏ kon kông hloi”.

Ah mă mạng internet hơtŏk kơtang, 'nhŏng A Huyền păng 'nhŏng A Bliêt adoi iŏk yua kơmăi kơsô̆ nhen Facebook, Zalo…, vă tơbang tơdrong nhan lăp, pơdjoi đon 'mêm gah tơdra hơri kon kông truh đe sơnăm mơlôh. Ngê̆ nhơ̆n A Huyền ăn tơbăt: “Tơdrong tơm chă hơtŏk tơdrong hơri kon kông lơ̆m trang mạng tơpôl 'noh vă lơ bơngai băt truh tơdra hơri bua păng tơmam pơre tơdra hơri kon kông Tây Nguyên. Khei năr ou ki, đe buăl chă kuay clip kiơ̆ tơdrong 'meh đĕch, đang kơ 'noh đe hơtŏk lơ̆m mạng tơpôl. Bơngai lăng ƀôh 'lơ̆ng noh đe hmach bơnê, kơdih inh sô̆ hơ-iă dêh”.

Atŭm hăm đon tơchĕng hơ-'nhăk um rup păng tơdra hơri bua kon kông po hơtŏk lơ̆m mạng tơpôl, 'nhŏng A Bliêt tơroi: “Inh kŭm hơtŏk lơ um rup đe mon tôn chĭng klơk, tơdrong hơri brông, um rup hơsuang... lơ̆m mạng tơpôl. Inh hơpơi 'meh truh ou kơnh đei tôm jên vă chă răt kơmăi kuay 'lơ̆ng hloh vă vei răk dôm tơdra hơri bua, dôm ƀai chêng, tơdra hơsuang lơ̆m mạng tơpôl, hăm tơdrong tơm 'noh vă tơbang joh ayŏ juăt jue kơ kon pơlei Xơ Đăng gơh truh hăm bơngai lăng tơ̆ lơ tơring”.

Adoi le lăi hăm A Huyền, A Bliêt, 'nhŏng Y Thiên Adrơng, bơngai Êđê, jang 'nhăk tơmoi chă tơmang lăng tơ̆ Đăk Lăk, lơ sơnăm kơ ou hlôi jing gơng tơroh kơmăi kơmŏk 'nao hăm mŭk drăm joh ayŏ, tơgop pơih să tơdrong 'lơ̆ng kơ joh ayŏ chĭng chêng truh hăm kon pơlei. 'Nhŏng hơnơ̆ng chih tơbang gah lơ video, um rup păng ƀai chih tơroi gah joh ayŏ Êđê lơ̆m mạng tơpôl. Dôm tơdrong tơbang ƀônh ƀŏ noh tenh kuăng đei lơ bơngai lơ̆m tơpôl băt truh...

Đơ̆ng mạng tơpôl, 'nhŏng tơroh hăm lơ bơngai lăp kơ joh ayŏ lơ̆m păng 'nguaih kơ teh đak. Lơ tơmoi truh tơmang păng anih jang gah tơmang pơhiơ̆ hlôi tơchă truh bơngai chơng ba tơmang lăng tơ̆ tơring vă đang măt ƀôh băt, tơmơ̆ng tơdra chĭng chêng păr ang tơ̆ bri kông păng đei hrou dơh po hăm tơdrong hơrih, khôi juăt kơ bơngai Êđê kiơ̆ đơ̆ng dôm tơdrong akŏm tơpă tơ̆ tơring.

'Nhŏng Y Thiên hlôi akŏm dôm tour tơmang pơhiơ̆ nhen "Kơmăng tơdrô ge", “Kơmăng tơring groi kông 'lơ̆ng hơ-iă”, dah mă "Năm tơ̆ bri truh pơlei pơla" vă 'nhăk tơmoi tơmang lăng. 'Nhŏng tơroi:  “Ah mă bơ̆n ƀôh hơdah tơdrong phara kăp gĭt kơ pơlei pơla kơdih, bơ̆n gô băt yom tơgĭt, pơ-ư pơ-ang păng hơtŏk tơbang dôm tơdrong joh ayŏ ou truh hăm tơmoi kiơ̆ đon nhan păng 'mêm băt”: “Kơmăng Tây Nguyên grasia hlôi tơpă răk ăn lơ tơdrong kăp gĭt, mă kăl gah tơdrong pơdah tôn chĭng chêng păng brŏ juăt jue kon kông, dôm tơdra hơri juăt jue nhen Eirei - Kứt. Tơmoi lăp chă hơlen băt gah chĭng chêng kơ bơngai Êđê. Đe sư chrĕng kơ đon hăm tơdrong phara kăp gĭt ah mă ƀôh brŏ kon kông đei pơm đơ̆ng kram pơle păng tơdra brŏ re. Ah ƀôh tơmoi lăp, kơdih inh sô̆ hơ-iă tơpă păng pơchhơp kơdih inh. Tơdrong mă ou roi pơm ăn kơ inh pơ-ư pơ-ang hloh lơ̆m tơdrong chă tơroi dôm kơjă joh ayŏ ou truh hăm tơmoi lơ̆m păng 'nguaih kơ teh đak".

Đơ̆ng dôm tơdrong pơdah kiơ̆ pơkăp, tơdrong akŏm joh ayo, “nơ̆r 'lơ̆ng păr ang hơtaih” roi năr roi đei lơ tơmoi truh hăm tơdrong hơrih kơ bơngai Êđê. Păng tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla roi tơgŭm ăn kon pơlei tơgĭt hloh kơ dôm tơdrong joh ayŏ kon kông po kơdih. Y Thiên ăn tơbăt: “Ah mă đe tơmoi băt hơdah dôm tơdrong 'lơ̆ng lơ̆m joh ayŏ kon kông bơ̆n, kơdih po đe sư hơnơ̆ng hơlêm păng tơroi gah tơdrong hlôh vao po, hơpơi 'meh bơ̆n tơ-iung pơjing tơdrong hơrih pơlei pơla roi năr roi 'lơ̆ng rŏ hloh”: "Inh hlôi 'nhăk tơmoi lơ̆m teh đak bơ̆n păng đơ̆ng teh đak đe truh tơmang lăng tơ̆ dơnou Lăk, Buôn Đôn păng dôm tơring tơmang pơhiơ̆ nai. Tơ̆ Buôn Ma Thuột đei tơdrong 'lơ̆ng kơ minh pơlei kơdrơ̆m jơnap. Truh hăm Buôn Đôn 'noh tơring hơrih xa kơ dôm hơdrung bơngai Êđê, Lào, M’nông, pơjing đei cham char joh ayŏ kăp gĭt hloh. Oei truh tơmang dơnou Lăk, tơmoi đei lăng ƀôh khul rôih păng tơdrong joh ayŏ kăp gĭt kơ kon pơlei tơ̆ tơring. Rim tơring đei tơdrong phara kơdih gah cham char, gah tơdrong joha yŏ păng tơmam drăm xa kăp gĭt hlôi đei"  

Tơdrong lăp đơ̆ng tơmoi jing jơhngơ̆m pran vă rim bơngai kon tơ̆ Tây Nguyên băt yom tơgĭt kơ joh ayŏ juăt jue kră sơ̆ kơ hơdrung hơdrĕch po păng pơlan să truh tơpôl hăm sơnong jang atŭm jơhngơ̆m pơjing pơlei pơla 'lơ̆ng rŏ hloh.

Bơ̆n 'nao mơ̆ng dôm tơdra hơri hiôk 'lơ̆ng kơ ƀai hơri đei hơnăn “ 'Mêm kơ mĕ” kơyuơ Y Moan Hmok, bơngai Êđê chih pơcheh akŏm tơdra. Hăm tơdrong hơrih 'nao dang ei, đei đe sơnăm mơlôh kon kông tơchă dơ̆ng gah tơm a la chă – akŏm joh ayŏ kon kông lơ̆m rim tơdra hơri. Ưh đei pơdơh tơ̆ anih hyup nơ̆r dah mă chơnang pơdah, đe sư 'nhăk tơdra kon kông tơbang lơ̆m kơmăi kơsô̆, pơjing TikTok, YouTube, Facebook jing “chơnang pơdah kăp gĭt” vă lơ bơngai gơh chă tơmơ̆ng, lăp păng băt yom tơgĭt. Bơngai đei ƀơ̆r hơri păng chih tơdra hơri Y Moan Hmok, dang ei oei pơm jang tơ̆ Hơnih Hơri Hơsuang Kon kông Đăk Lăk tơroi gah tơdrong akŏm pơlan să tơdra hơri kră sơ̆ lơ̆m mạng tơpôl:  "Tơdrong mă ou inh ƀôh 'lơ̆ng trŏ vă pơlan să nơ̆r pơma kon kông, joh ayŏ kơdih po truh hăm rim bơngai, mă kăl noh hăm đe sơnăm mơlôh dang ei đe sư băt 'mêm păng yom tơgĭt. Tơdrong joh ayŏ kon kông, mă kăl noh tơring kơdih, pơtih nhen tơ̆ Đăk Lăk đei joh ayŏ kơ minh ƀar hơdrung bơngai Jarai, Êđê, M’Nông, Thái, Mường, Mán… 'noh hăp gô pơm ăn tơmoi tơmang lăng lăp kơ đon, mă kăl noh hăm dôm bơngai 'meh hơlen băt gah joh ayŏ, vă đe băt hơdah hloh gah um ai tơdrong hơrih, khôi juăt kră sơ̆ kơ rim tơring, pơlei pơla"

Hăm bơngai chih tơdra hơri  A Lâm, hơdrung Xơ Đăng, 38 sơnăm, mạng tơpôl jing “chơnang hiôk” vă tơbang tơdra hơri bua kon kông hăm rim bơngai. Hŏk đang Nhak viê̆n pơlei tơm Hồ Chí Minh, 'nhŏng chôt vih tơ̆ rim pơlei pơla, hyup nơ̆r, phĭn rup đe ngê̆ nhơ̆n hơri brông, tôn chĭng chêng, đang kơ noh hơtŏk tơ̆ mạng tơpôl. 'Nhŏng tơroi: “Clip noh ƀônh hiôk, mă lei bơngai lăng lăp kơ đon, kơlih hăp noh tơdra tơpă, trŏ hăm tơdrong hơrih păng kăp gĭt hơdrô̆ kơdih” . Atŭm hăm tơdrong chă akŏm tơdra hơri bua, joh ayŏ kơdŏ suang, dôm ƀai hơri mă A Lâm chih pơcheh đei tơpôl sơng drơ̆ng lŭ lăp. Ƀai reh tơdra “Nơ̆r krao buăl” đei tôn hăm chĭng klơk (tơrưng) kơ 'nhŏng đei iŏk hơpah Mê đai Mah lơ̆m 'măng pơlong joh ayŏ tơpôl, đang kơ noh đei iŏk hơpah Mê đai Hu kơ Anih tơm Ngê̆ thuơ̆t Ƀiêu diên lơ̆m (Anih tơm Joh ayŏ – Tơplŏng kơdou păng Tơmang pơhiơ̆).

Bơngai chih tơdra hơri A Lâm hơnơ̆ng hơpơi 'meh, pơm thoi yơ vă đe buăl sơnăm mơlôh athei 'mêm kơ tơdra hơri bua kon kông lơ̆m tơdrong hơrih 'nao hrei ou: “Inh pơtruh nơ̆r hăm đe buăl mơlôh hrei ou, nĕ chă “kơdơ̆ mơlou” ah mă chă hơlen băt, mơ̆ng, hŏk pơhrăm gah tơdra hơri juăt jue kon kông po kơdih. Um ai joh ayŏ juăt jue kon kông bơ̆n đei hloi tơdra hơri bua kră sơ̆, tơdra chĭng chêng, tơdra chêng kram kon kông mă ƀônh ƀŏ mă lei tơgăl kơ pôk bơnê. Pơtih nhen,  minh ngê̆ nhơ̆n chĕp 1 pôm chêng hơri bua kiơ̆ tơdra ting ting, rơngê, hrŭk hơbăn ao tanh, đang kơ noh bơ̆n kuay clip hơtŏk tơ̆ trang mạng tơpôl 'noh tơpă gô đei bơngai lăng. Kiơ̆ kơ inh, mưh bơ̆n iŏk yua tơdra hơri bua kon kông păng tơbang lơ lơ̆m mạng tơpôl noh gô đei lơ bơngai lăng, kơlih hăp đei um ai phara kơdih kơ kon pơlei kon kông, ưh đei le lăi hăm đe nai, hăp gô păr ang jơ̆p jang”.

Lơ̆m tơdrong ang bang kơ tơdra hơri 'nao, lơ bơngai sơnăm mơlôh tơ̆ Tây Nguyên tŏk bŏk oei vei răk păng pơm 'nao dôm tơdra hơri kră sơ̆, vă tơdra hơri rơngê, ting ting, eirei, kưt…, tơdra chĭng chêng – “pơhngol” kơ pơlei pơla – đei pơtoi păr ang lơ̆m cham char 'nao. Hăm tơdrong hơbĕch hơbal, gơh hơgei păng iŏk yua kơmăi kơsô̆ 'nao, đe sư pơlan să dôm kơjă juăt jue joh ayŏ kăp gĭt, hơvơn lơ tơmoi truh hăm tơring teh grasia Tây Nguyên.