VOV4.K’ho - Kòp ờ pràn tơngoh (kòp ờ pràn) là kòp mờng gơbàn ngan tàm mpồl bơtiàn tài bơta kal ke bơh broă lơh, bơsram sră, rài kis lơh să jan gơtìp stress, gar bòl ir, kal ke jo\ ir. Tài kòp ờ lơh gơbàn tơn tus mờ màng kis, den tàng geh uă ngan cau ờ sền gròi tus mờ kòp do. Mơya, di lah ờ geh sơm kòp di tu\, kòp ờ pràn tơngoh geh lơh aniai uă ngan tus mờ bơta pràn kơl dang să jan mờ bơta niam rài kis cau kòp dê.

Kòp ờ pràn tơngoh là bơta gơbàn bơh kòp gơwèt mpồl ờ niam tơngoh. Kòp mờng gơbàn tàm cau bơh 25 tus 45 sơnam, cau ùr gơbàn uă rơlao mờ cau klao 2 dơ\. Kòp ờ pràn tơngoh geh tơngo\ mờ uă bơta tơngo\ krơi is bè tơnơ\ do:

-Bơta tơngo\ gơbàn ờ pràn: Cau kòp [uơn gơbàn, bu\ lah dùl jơ lơi kung lơh cau kòp ờ su\k ơm sơl. Tơngai sơnrờp ơm rơlô gam ờ hoan glar, tơnơ\ mờ ơm rơlô kung ờ gơtùi sơl.

-Jê bồ: Cau kòp mờng đơs là jê bồ, jê jơh gùt bồ ha là mìng tềng bìng lơyang, tiah bồ yoăc. Tơngai jê gơbàn krơi is jăt tơl cau kòp. Jê bồ gơguh tu\ geh jơnau ờ niam, glar bòl mờ gơmù tu\ nùs nhơm geh niam, b^c lơhă.

-Ờ lơhă b^c: dơ\ b^c ờ lơhă ngan, geh cau mìng ơm gời mờ ờ lơhă b^c. Bơta àng, săp ntas lơh cau kòp kal ke kờ` b^c lơhă, àng drim guh b^c go\ tàm să gơlar bòl, jơh gùt să `jơ\, tàm hơ\ uă ngan là tàm jơng tê.

-Bơta tơngo\ să jan mờ tơngoh: Gùng mhàm ờ ring niam geh tu\ lơyài, geh tu\ mhar, huyết áp tam gơl jăt bơta gơmù. Jê tềng nùs, jê ntìng gòr ngkời, lơgah ngko, jê bu\t, jê ntìng gòr ngkời, hoar măt, ờ loh măt, gơrơm jơng tê,…

-Bơta tơngo\ bồ tơngoh: Ờ niam bơta tơngo\, bơta tơngo\ nùs nhơm ờ ring niam, [uơn gơbàn bơta tơngo\, gơrơm să ờ su\k ơm bè kòp, nùs nhơm gơmù. Bơta pràn tơrgùm bồ tơngoh ờ uă, den tàng broă bơsram sră mờ broă lơh gơtìp ờ pràn.

Jăt bè jơnau tam pà bơh ală cau jăk chài dê, kòp ờ pràn tơngoh ờ gơbàn uă tus mờ màng kis cau kòp. Mơya, kòp do lơh gơrềng uă ngan tus mờ bơta pràn kơl dang să jan mờ bơta niam rài kis cau kòp. Tu\ tơngoh bơh cau kòp geh bơta ờ niam, ală bơta bơh nùs gùng mhàm kung gơtìp uă ngan. Cau kòp di gơlan gơguh huyết áp, gơrồt gùng mhàm, gơlam gơl^k dà kơlhề.

Ờ pràn tơngoh kung lơh cau gơtìp kòp gơtìp ờ lơhă b^c uă ngan. Cau kòp bu\ lah gơdan b^c ngan, mơya ờ gơtùi b^c, b^c ờ lơhă, [uơn kah. Bơta do lơh gơbàn ờ niam tus mờ nùs nhơm, bơta pràn kơl dang să jan mờ lơh gơmù bơta niam tàm rài kis. Bơdìh mờ ờ lơhă b^c, cau kòp gam pal gơbàn mờ ală dơ\ jê bồ bơh di mờ tus uă ngan, jo\ tơngai, jê sùm lơh kal ke mờ lơh gơmù bơta ngăc ngar mờ ờ tơrgùm.

Ală cau gơtìp ờ pràn tơngoh kung [uơn gơtìp bơta ờ niam broă lơh, bơta gơlam. Ală cau kòp kung [uơn gơtìp gơjra` mờ ê|t sơ-ềl ngan. Rơhời cau kòp tam cah is mờ rài kis mpồl bơtiàn mờ [uơn ngan gơbàn geh ờ uă bơta bè: să jan glar bòl, ờ pràn, bơta ngăc ngar gơmù, hoar măt, kơrwài, glar nùs, ờ niam tàm broă tơl^k ală bơta bơh tàm să…

Ờ pràn tơngoh gơtùi sơm bời, di lah geh go\ gờ` mờ sơm kòp di tu\. Kờ` sơlèt mờ bơta ờ pràn tơngoh [uơn, he pal lơh ngan lơh jăt ală broă lơh tơnơ\ do:

Cau kòp ờ pràn tơngoh pal geh bơto sồr tam gơl rài kis, lơh geh sùm bơta niam rài kis di pal. Broă lơh nùs nhơm di pal geh rơwah lài tàm broă sơm kòp ờ pràn tơngoh. Cau kòp pal yal mờ cau jăk chài đah nùs nhơm kơlôi sơnơng bè ală broă ờ su\k ơm, stress mờ să tòm gam gơbàn kờ` ală bác sĩ sền g^t mờ geh broă sơm kòp di pal.

Tàm broă sơm kòp, gơtùi bơto sồr cau kòp tàp yoga, thiền… kờ` gơlòt mhàm niam, tơnguh khà mhàm tus tàm tơngoh, sền gròi nùs nhơm mờ ndrờm bal nùs nhơm. Bơdìh hơ\ tai, pal geh rài kis lơh broă, sào sa di pal, b^c tơl 8 jơ tàm 1 ngai, tơmù ơwa` să pràn, lơh broă kal ke lài mờ tu\ rê b^c.

Tơmù tơngai lơh broă, ai uă ngan tơngai ală broă nhơl chờ pơrài bồ tơngoh, tìp mờ gơ\p bơyô, cau pròc mhàm…

Kờ` cau gơtìp kòp ờ pràn tơngoh mhar pràn wơl, cau tàm hìu nhă, cau pròc mhàm là ală cau kuơ màng. Pal pơgồp bal uă broă sơm kòp kờ` geh cồng nha uă, pơgồp bal ngui sơnơm mờ ală broă pơrài bồ tơngoh, tơmù stress mờ ală bơta lơh ờ niam tus mờ nùs nhơm. Cau tàm hìu nhă pal pơrài nùs nhơm, lam sồr, boh bơr mờ cau kòp kờ` cau kòp tơn jơh ală jơnau ờ su\k, jơnau kơlôi sơnơng ờ niam, ai wơl nùs nhơm mờ bơta gơlam să jan geh niam.

Cau mblàng Ndong Brawl