Lài mờ hơ\ bơh nhai 12 nam 2019, lơgar Lo neh dờp geh ală cau gơtìp kòp as sồt klờm soh mhar ờ g^t bơta lơi tàm ală hìu sơnơm [òn dờng Vũ Hán, càr Hồ Bắc. Pa do, kuang bàng lơh broă gah lơh sơnơm đơs là, do là dùl mpồl virus pa gơwèt jơi corona dê.

Virus corona là dùl jơi virus dờng di gơlan lơh gơbàn bơh kòp nggù bè ờs tus mờ bơta ờ pràn tă nhơm mhar jroă (SARS). Geh ờ uă bơta virus lơh gơbàn kòp ờ hoan jroă rơlao, tàm tu\ geh ờ uă – bè bơta lơh gơbàn bơta ờ pràn tă nhơm Trung Đông (MERS)-den jroă rơlao ngan.

Tu\ do gah lơh sơnơm gam lơh ngan sền gròi kờ` kơrian kòp gơtòp tus, tàm hơ\ geh broă sền gròi bơta duh să jan jơh ală cau mu\t tàm lơgar Việt Nam; ai geh ală gùng dà sơndră tu\ kòp gơbàn.

Bộ Y tế kung neh ai gùng dà sơm kòp kờ` di tu\ sơndră mơ tu\ geh cau gơbàn kòp tus tàm lơgar.

Cau gơtìp pin gơtìp virus nCoV geh ală bơta mhar: bơsiă, duh să, glar tă nhơm, di gơlan lơh gơbàn tus mờ as sồt klờm soh jroă, ờ pràn tă nhơm mhar mờ gơbàn chơ\t, kuơ màng là tàm ală cau neh geh kòp jo\ tơngai, ờ pràn tàm broă sơndră mờ kòp bal mờ ală cau kòp do rê bơh tiah gơbàn kòp.

Kuơ màng, ală cau kis ha là lòt nhơl chờ tus tàm tiah geh kòp tài virus Corona pa tàm 14 ngai lài mờ tu\ geh tơngo\ kòp (tàm tơngai gơdram kòp 14 ngai) mờ cau gơtìp duh să mờ sồt mồr gùng tă nhơm mhar ờ hềt g^t loh bơta lơi gơbàn tàm 14 ngai tơnơ\ mờ tu\ lòt nhơl chờ tus tàm tiah gơbàn kòp tài virus corona pa.

Mơya, kờ` g^t loh làng cau kòp pal geh hơ mờ broă sền mhàm. Bộ Y tế pà g^t, sền mhàmn gơwèt mờ ală cau geh pin gơtìp virus Corona pa là broă lơh Real time RT – PCR mờ phan kòp là dà tàm gùng tă nhơm, kơnhà, dà tàm rơnồng dờ geh ai mờ đềs mờ gàr niam tàm tiah di pal.

Tàm jơnau bơto sồr do, Bộ Y tế sồr jơh ală cau geh pin ha là di gơlan ndrờm pal geh kham tiah krơi is tàm hìu sơnơm, geh ai phan kòp di pal kờ` sền geh cồng nha, kờ` sền g^t kòp. Cau kòp geh sền pal piam kòp tàm hìu sơnơm mờ sền gròi mờ tam cah is tơn; ală hìu sơnơm lơh jăt ală broă sơndră mờ kòp mờ cau lơh sơnơm tu\ geh cau geh pin gơtìp kòp.

Tu\ do ờ hềt geh sơnơm sơm kòp [ă tàm, den tàng mìng sơm kòp mờ bơta ai tơngo\, go\ gơbàn mờ bơsong kòp di tu\ mờ broă ờ pràn tă nhơm, ờ pràn leh mờ ală bơta phan dan di lah geh.

Gơwèt mờ ală cau dơ\ sơnrờp geh pin gơtòp virus Corona pa, ală mpồl lơh broă pal prăp phan kòp mờ jun tus ală hìu sền kờ` g^t kòp geh Bộ Y tế ai lơh.

Ală broă sơndră mờ virus corona pa geh Bộ Y tế bơto sồr mờ mpồl bơtiàn là pơn chèo gòm muh măt mờ tus mờ hờ hìu sơnơm kờ` kham tu\ gơtìp geh bơta tàm gùng tă nhơm. Lơh kloh să jan: rài tê sùm pah ngai mờ sơ[ong mờ dà ha là mờ dà rào tê geh angkôl, kuơ màng tơnơ\ mờ tu\ ntas, bơsiă ha là jùt muh. Kơl dìng muh, bơr tu\ ntas mờ bơsiă, sơbì ală chèo pơ-àr jùt muh, bơr tàm thùng sìô siă geh bơno\p til.

Gàr niam broă sào sa tơl. Ba` chu jrào.

Pơs wàs kloh niam tiah kis, geh sùm bơta niam tàm hìu đam ha là tàm anih lơh broă. Ba` tìp ha là tơrgùm gal cau, tiah ờ geh niam trồ tiah. Tơmù tìp mờ ală phan ròng, phan brê. C^t sơnơm vaccine tơl.

Cau mblàng Ndong Brawl