VOV4.K’ho- Là cau kis mờ broă lơh sa suơn sre, geh bơhìan lơh kòi sre jŏ rài, den tàng cau K’ho Sre kơlôi sơ nơng là tơl bơta phan ndrờm geh huềng lơm mờ tàm broă lơh sa suơn sre ndrờm pal geh bơta gròi sền bơh ală yàng dê. Bè hơ̆ den tàng, tàm dùl nam cau K’Ho Sre tàm Lâm Đồng sùm lơh ală broă lơh yàng lơh sa suơn sre gơ jat bal mờ tŭ tơngai bè ờs, tŭ tơngai dờng pràn bơh tờm kòi dê.
Gơwèt mờ cau K’ho Sre, broă lơh yàng lơh sa suơn sre gơ jat bal mờ tờm kòi, broă lơh sre bơh git nđờ rài do, hơ̆ là lơh yàng ñô si sre, lơh yàng ñô jàu jơng rơpu, ñô wèr, ñô cèng brê rơhe… Mat tơl broă lơh yàng tàm dùl kàl lơh kòi ai gŏ loh làng ngan tơl bơnah broă lơh sre gơ jat bal mờ broă lơh jat bơta pin dờn uă yàng bơh jŏ tàm broă lơh yàng lơh sa suơn sre bơh cau K’ho Sre dê. Bơh tŭ sih kòi tus tŭ tơwès kòi cèng brê prap tàm drong, tàm đam, cau K’ho Sre sùm bơyai lơh ală broă lơh yàng krơi is nàng hòi dan mờ ală yàng bè yàng dà dờng, yàng bơnơm, yàng mìu… mờ kuơmàng là yàng kòi mờ bơta kơp kờñ geh ală yàng sền gàr, dong kờl ai tờm kòi in dờng pràn, gơs niam, kàl lơh sa tơnhàu geh uă.
Sih kòi là dùl tàm ală broă lơh yàng lơh sa suơn sre geh cau K’ho Sre kơnhòal Di Linh lơh sùm
Ală broă lơh yàng lơh sa suơn sre bơh jŏ geh lơh jat broă rơndap tap sèng, tơl tŭ tơngai dờng pràn bơh tờm kòi dê. Lài ngan là sih kòi. Broă lơh yàng do geh lơh tàm lŏ sre, bơdìh mờ ală cau tàm hìu bơnhă gam geh ală cau geh gônar broă tàm jơi nòi tus bal.
Nghệ nhân cing mồng ồng K’Brel ơm tàm xã Bảo Thuận yal “Tờm chi gơnơng geh lơh mờ tờm gle. Tơ nơ̆ bơhìan lơh yàng tồt tờm chi gơnơng tàm lŏ sre nàng dong gar kòi in hòn den hơ̆ sồng gar kòi geh sih tàm lŏ sre. Gơ jat tàm cau tờm hìu bơnhă, cau sùm lơh tờm chi gơ nơng ntàu song mờ mìng jơnha rlau 2 thơk, kung geh cau ngui tờm gle kue dùl gah mờr tup tàm lŏ sre. Tơ nơ̆ tŭ lơh jơh bơhìan lơh yàng tàm lŏ sre, khi rê wơl tàm hìu bơyai lơh ñô sa mờ dròng cing jañ mồng”.
Dùl tàm ală broă lơh yàng kuơmàng ngan tàm nam geh cau K’ho Sre sền gròi mờ sùm bơyai lơh pah nam là lơh yàng ròng kòi, lam lơh yàng ñô wèr. Broă lơh yàng do kung geh lơh tàm lŏ sre sơl tàm nhai 9 halà nhai 10 pah nam tŭ tờm kòi mờr lik sơn yùr. Lài mờ tŭ lơh yàng, cau kra ƀòn mờ ală cau geh gơ noar broă tàm ală jơi nòi nggui wơl mờ gơp, cribơyai bal bè broă bơyai lơh yàng. Tŭ neh ring bal, cau ala mat bơh tơl jơi nòi dê rê yal wơl ală cau tàm jơi nòi he in rơcang ală bơta, phan ngui kuơmàng ai ngai lơh yàng in. Mờ kung sồr klau pơnu mut tàm brê jòi che rơyah, che brê; lơh hìu wèr, lơh tờm chi gơ nơng, cau den lơh niam wơl gùng lòt tàm ƀòn, mbòr dà, ai cau geh mờng chài den geh sồr lòt jòi, rơwah rơpu (dilah ƀòn lơi geh priă jền), bè ờs den ngui be nàng lơh phan pơ dơng lơh yàng.
Lơh wơl broă lơh yàng ñô lir bông bơh cau K’ho Sre Di Linh dê
Broă lơh yàng geh lơh tàm 1 ngai, mờ bơta kơp kờñ hòi dan yàng ai pà bơtuah bơtùai nàng tờm kòi in lik sơn yùr ring, ờ gơtìp mìu càl rbut dờng lơh aniai, gar kòi ờ gơtìp nsiap mờ tờm kòi ờ gơtìp sềm klàng, jơi phan kis sa aniai. Bơdìh mờ broă lơh yàng, làng bol sùm bơyai lơh ală bơta nhơl ñŏ bơhìan yau bè drok gai, ceh càng èk… hơ̆ sồng bal mờ nac ning ñô tơrnờm, lùp còp pràn kơldang să jan, tàm pà mờng chài tàm broă lơh sa mờ tìp mat đơs pơnđik tàm sơ pơ̆ bơr. Tŭ mat tơngai neh mờr ñơp, làng bol ờ huĭ jà ală cau nac rê tàm hìu, pơn jat tai ñô sa, dròng cing, jañ sơng gơr, đơs pơnđik tàm sơ pơ̆ bơr… geh hìu pal tus trồ jrô bơnang den broă lơh chờ hơ̆ sồng jơh.
Lòt gan 2, 3 nhai, tŭ gar kòi tàm làm gùt ƀlàng sre neh dum jơh, làng bol tàm ƀòn lòt ồp tê nàng tơ wès kòi, tơwès kòi bơh hìu do tus hìu ndai. Nhai tơwès kòi jơh, kòi geh tơrgùm gơs gơn ru tàm lŏ sre, hơ̆ sồng làng bol ai rơpu nàng pờng kòi, den tàng broă do roh uă tŭ tơngai. Tŭ tơl broă tàm lŏ sre neh jơh, kòi neh tuh bềng pơ nìr, cau K’ho Sre lơh yàng cèng kòi brê tàm đam, tàm drong.
Tàm broă lơh yàng suơn sre tàm tơngai dờng pràn tờm kòi bơh cau K’ho Sre dê, digơlan ờ geh broă lơh yàng lơi geh lơh dờng bè lơh yàng ñô lir bông, tài tŭ tơngai rơcang lơh ngan ngồn jŏ jòng gùt nhai tơn, nac jà den gal, là tiah bơ tòm tơrgùm ală cau geh gơ noar broă, geh bơngă pin dờn tàm ƀòn mờ làm gùt ƀòn cau K’Ho dê. Khi tus do ờ mìng nting bơr gờm chờ, chờ bal mờ cau tờm hìu bơnhă, sa ală phan sa ờs mờng, mờ gam là tŭ nàng geh iat, geh sền ală nghệ nhân dròng cing jañ mồng, geh tìp mat đơs pơnđik kòn cau he dê bè đơs tam pla, đơs pơnđik pơnring, đơs loong…
Gơtùi đơs nền là, bơh tơngai dờng pràn tờm kòi dê, ală broă lơh yàng lơh sa suơn sre bơh jŏ cau K’ho dê cèng bềng bơta pin dờn đah huềng mờ cèng bơta niam chài uă ngan, khi ờ mìng kơp kơ nờm cèng tus ƀòn lơgar in dùl rài kis hờm ram, ring lơngai mờ gam geh ală bơta kuơ niam chài ndai bè sềr rùp, phan sa, đơs pơnđik tamya, niam chài bơyai lơh, jơnau git wă bơh jŏ bè trồ tiah, ù tiah, rài kis kòn bơnus, broă lơh sa… sùm geh ai tơnggŏ mờ broă lơh đơs nrĭ mờ cèng niam chài lơh kòi sre kung geh ai tơnggŏ sơl. Bơh hơ̆ dong tơl nă cau tryăng tryồng lơh broă lơh sa, git bơta chài boh bơr mờ ƀòn lơgar, git kis niam mờ trồ tiah, brê bơnơm. Do là ală bơta niam chài bơh jŏ mờ mò pàng cau K’Ho Sre kờñ gàr sùm, mblàng wơl ai rơnàng kòn sau in tàm ală rài tơnơ̆.
Cau mblàng K’Duẩn
Viết bình luận