VOV4.K’ho-Bơh g^t nđờ rài do, kòn cau M’nông tàm Tây Nguyên kung gam prap gàr sơl ua\ bơta niam chài krơi is ngan bơh jơi bơtìan he dê, tàm hơ\ geh ală dơ\ lơh yàng bơh yau bè: dơ\ lơh yàng duh khoai rơwas, dơ\ lơh yàng `ô lir bông, dơ\ lơh chờ sa tam bau, lùp bau, dơ\ lơh yàng neh tàu dờng halà dơ\ lơh yàng sa bơthi [ồc. Dơ\ lơh yàng sa bơthi [ồc gơtùi wă là dơ\ lơh yàng “tàm tơngăc” ngan ngồn đah ală cau kis mờ cau neh chơ\t, sùm geh hìu bơnhă bơyai lơh tu\ geh tơl pria\ jền phan bơna. Bơh tu\ do, cau kis ngan ngồn tơn jơh bơta g^t gơ\p mờ cau neh chơ\t.

Dơ\ bơthi [ồc (dơ\ lơh yàng tơngăc cau chơ\t) geh kòn cau M’nông sền dờng màng ngan. Tài bơh jat bơhìan bơh kòn cau M’nông dê, dùl nă cau pa sang rài den hwuềng soàn khi dê kung gam geh tàm tơng^t bal mờ cau gam kis. Den tàng bè hơ\, tu\ geh cau chơ\t, khi sùm tàm pà ring bal phan bơna ai cau neh chơ\t in. 

                                             Làng bol tàm [òn dròng cing ja` mồng tàm dơ\ sa bơthi [ồc

Ală bơta lơi bơh cau neh chơ\t lài do khi gam ờs ngui, ngan là ală phan ngui pah ngai, khi ndrờm geh cèng tơ\p bal. Jat bơta geh tàm hìu bơnhă dê mờ jat tàm nùs nhơm kờ` gơboh hìu bơnhă dê lời ai cau neh chơ\t in mờ khi lơh dơ\ sa bơthi [ồc tơ nơ\ tu\ tơ\p tơn halà lời jo\ nam. Mè Sivon, ơm tàm Buôn Trí, xã Krông Na, kơnhòal Buôn Đôn, càr Dak Lak đơs bè broă “tàm pà bal jơ tài phan bơna” ai cau neh chơ\t in bè do.

Jat bè rài yau den hìu bơnhă geh cau chơ\t khi ờ go\ lơh bơhìan bơthi [ồc tơn ờ, mờ khi lời wơl. Ală phan mờ cau chơ\t dê lời wơl den he dờp wơl jơh cau chơ\t in, dilah cau chơ\t geh rơpu, kơnrồ den he pal lơh poăc ai cau chơ\t in dùl nơm. Gam wơl ală phan ngui is den he pal ơn jơh tàm bơtô [ồc bơh cau chơ\t hơ\ dê. Geh ală hìu bơnhă khi ờ hềt geh pria\ jền phan bơna nàng lơh sa bơthi [ồc tơn den khi lời wơl 2,3 nhai halà jo\ nam. Ală cau tàm hìu bơnhă pal cèng piang duh khoai sùm tàm ală ngai bồ nhai. Geh ală hìu bơnhă khi ờ geh ua\ oh kòn, ờ geh ua\ oh mi, khi ờ gơtùi tus tàm [làng tơ\p [ồc nàng cèng piang tơn den khi geh cèng piang ơn tàm gùl gùng. Cau kong kơnòl broă sền gròi bơtô [ồc bơh cau chơ\t dê kung geh bơta kal ke is tai sơl, hơ\ là lòt tiah lơi ngài kung ờ gơtùi lòt sơl, tài bơh gam gơ kòl mờ cau neh chơ\t tu\ mờ hìu bơnhă ờ hềt lơh dơ\ sa bơthi [ồc nàng tơn jơh tơn.

                      Ală rùp trah mờ dơm chi geh ală nghệ nhân trah mờ bơka ơn tàm tiah trah rùp hìu [ồc

Tơnơ\ tu\ cau chơ\t geh tơ\p, hìu bơnhă lơh dơ\ lơh yàng ơn piang duh khoai. Tàm ală ngai bồ nhai, hìu bơnhă ai dùl nă cau rềp mềr ngan rlau jơh mờ cau neh chơ\t cèng piang tus tàm bơtô [ồc, tus di tu\ lơh dơ\ sa bơthi [ồc, tơn jơh tơn bơta sền gròi bơh cau gam kis dê gơ wèt mờ cau neh chơ\t. Mờ cau do là cau kong kơnòl ua\ ngan rlau jơh mờ cau neh chơ\t. Khi gam kờ` lòt lơh sa ngài halà kờ` geh bơta tam gơl lơi hơ\ bè tiah ơm halà broă lơh den kung pal gơn tus lơh jơh dơ\ sa bơthi [ồc. Hìu bơnhă geh lơh jat bơhìan sa bơthi [ồc nàng tơn jơh tơn tơnơ\ tu\ hìu bơnhă geh tơl bơta tàm hìu bơnhă. Mè Sivon đơs.

Tơnơ\ tu\ tơn hào jơh phan tam den tu\ hơ\ tơl nă cau tàm hìu bơnhă, kung bè tàm [òn hơ\ sồng geh pria\ jền nàng sơn đờm tàm broă lơh dơ\ sa bơthi [ồc, tơngăc jơh tơn mờ cau neh chơ\t hìu bơnhă dê. Tu\ do, hìu bơnhă geh rơ wah tu\ tơngai ru ngan nàng lơh broă lơh sa bơthi [ồc. Geh ală hìu bơnhă geh tơl pria\ jền phan bơna, khi “lời dơ\ sa bơthi [ồc” tàm tơngai 2 nam, 3 nam halà 5 nam. Dilah hìu bơnhă lơi sa bơthi [ồc jo\ nam den tu\ sa bơthi [ồc, khi b^c wơl dùl mang tàm bơtô [ồc. Tơnơ\ tu\  neh sa  bơthi [ồc, ală bơhìan tàm tơngăc đah cau kis mờ cau neh roh neh lơh sir den khi ờ gam khat dùl bơta tàm tơr bo\ lơi tai, geh tu\ hìu bơnhă kung ờ tus còp, ờ tus pơs wàs phan lơi tàm bơtô [ồc tai. Bơhiàn kòn cau M’nông bol a` dê lài do neh jơh sa bơthi [ồc là ờ go\ tus lơh khat dùl broă lơi gơ rềng tus mờ cau chơ\t tai.

Jat bơhìan kòn cau M’nông dê, tơ nơ\ dơ\ sa bơthi [ồc tơngăc cau chơ\t, bol khi ờ tu\ lơi đơs tus cau chơ\t tai mờ đơs là khi neh chơ\t neh tus tàm dùl tiah ơm ndai. Tu\ sơn đờm rài kis pa tàm làng [ồc đah ne, cau chơ\t ờ gơtùi kis lơngap lơngai mờ wil tơl dilah siơ\u trah rùp hìu [ồc dê. Trah rùp hìu [ồc geh rcang niam ngan, nền nòn ngan bơh cau tờm hìu dê nàng lơh dơ\ lơh yàng sa bơthi [ồc. Trah rùp hìu [ồc geh lơh tàm dơ\ lơh yàng sa bơthi [ồc bè dơ\ tơm bơh bơr du\t ndơl đah cau chơ\t mờ cau kis dê. Trah rùp hìu [ồc gam ơn prap bơta kơ\p kờ` rài kis kòn bơnus dê; chờ hờp, moat jrùm, bòl glar jê sồt, chờ hờp mờ hưh hơh… Jat bơhìan bơh kòn cau M’nông dê jơh ală bơta hơ\ ờ mìng tơngo\ tàm dunia do lơm gời mờ gam geh bal [òn làng [ồc cau chơ\t dê ơm, ală bơta kuơ rài kis kòn bơnus hơ\ kung gam pơn jat tai sơl.

Cau cih H’Thi - Cau mblàng K’ Hạnh