VOV4.K’ho – Cau M’nông Gar tàm xã Nam Ka, kơnhòal Lak, càr Dak Lak tu\ do kung gam gàr bè ờs bơhìan tơp phan jat cau chơt. Bulah bè hơ\, broă tam pà jơtài do mìng cèng bơta ai lơh pơn yơu 2, 3 nơm phan. Bơhìan do sơn đờm bơh jơnau kơ lôi sơ nơng “chơt cèng rê” bơh cau M’nông dê. Mờ bơta pin dờn ua\ yàng, khi đơs là, broă tơp bal 2, 3 bơta phan ai cau neh chơt in den huềng soàn cau hơ\ dê geh sền gàr mờ dong kờl cau tờm geh dùl rài kis hờm ram, lơngap lơngai, chờ hờp.

Jat ồng Y E\ Bon Choih, ơm tàm [òn Rjai, xã Nam Ka, kơnhòal Lak, càr Dak Lak pà git, bơhìan tơp phan bơna ai cau chơt in geh bơh rài mò pàng yô yau, mờ tu\ do kung gam geh 2, 3 hìu bơnhă cau M’nông Gar gàr bè ờs. Bơdìh mờ ală phan ngui is dềt rơ hền ngan rlau jơh tus ală phan ngui bè àu mpha, ồi tơ\, kơmùng bic, phan dò tàm să, phan ròng … kung geh tơp jat gơbang cau neh chơt dê sơl.

Gơ jat tàm rài kis geh ngan bơh hìu bơnhă dê mờ broă tơp bal phan bơna cau chơt in geh lơh krơi is. Ală hìu bơnhă pas sơm, geh pria\ jền den bơdìh mờ phan bơna mùl geh tàm hìu bơnhă, halà [òn lơgar duh khoai huềng soàn cau chơt in, tu\ tơp [ồc, cau M’nông gam tam pà phan sa tàm dơ\ ies [ồc ai cau chơt in, mờ bơta kơp kờ`, cau chơt geh chờ hờp, geh sa hờm, soh ram.

Ồng Y E\ Bon Choih pà git, geh bơhìan tơp phan bơna ai cau chơt in sơn đờm bơh jơnau kơ lôi sơ nơng “chơt pal cèng rê” bơh cau M’nông Gar dê: “Dialh geh den he tam pà dùl êt ai huềng soàn cau chơt in. Dialh tàm hìu bơnhă mờ ồng, mò gơtìp kòp jê chơt den kòn sau lơh yàng tam pà phan ồng mò in. Bè să tờm a` dê lài do, ồng mò chơt den a` tam pà ồng mò in dùl nơm drap nàng prap phan sa, phan ngui, poac sur, iar, ơda. Bơhìan do ờ gơtùi sang te\ tài neh geh bơh yô yau tus tu\ do”.

Cau M’nông kơ lôi sơ nơng tơnơ\ tu\ chơt, rê hờ làng [ồc, cau chơt kung kờ` pal geh tơl làm ală phan ngui tàm rài kis mờ broă lơh sa. Den tàng, tu\ geh cau tàm hìu bơnhă, jơi nòi chơt, khi ndrờm tam pà phan bơna, cèng hờ bơ tô [ồc mờ tơp bal mờ gơbang cau chơt. Rài yau, ală phan bơna geh tam pà cau chơt in geh ală phan ngui ờs mờng bè drap yang, `òng, bơr lềm, sơna kam tus phan ngui lơh sa bè kơ wơu, kơ bìa, pềs, đàu, yoas, sơ gàk, đồng, nir… mờ ală phan ngui tàm rài kis pah ngai bè àu mpha, sơ gơn ndau, glah, bơngàn, jơrlu\, sơ io\,  poac, ka, ơlak, boh, [òk ngòk… Ală phan do ờ jat jơnau sồr bè khà mờ gơ jat tàm bơta geh ngan bơh tơl hìu bơnhă dê mờ cau chơt kung geh pà dùl êt halà ua\.

Bulah bè hơ\, jat ồng Y Chung Buôn Dap, Phó Chủ tịch Mpồl cau dờng sơnam xã Nam Ka, kơnhòal Lak, càr Dak Lak đơs, tu\ do, broă tam pà phan do mìng cèng bơta ai lơh pơ yơu 2, 3 bơta phan ngui nàng kờ` ai tơnggo\ nùs nhơm kah kơ lôi cau neh chơt. Bơdìh mờ 2, 3 bơta phan ngui ờs mờng, cau M’nông yau gam tơp bal mờ iar kis tàm bơ tô [ồc cau chơt. Tu\ lòt tơp hờ [làng tơp [ồc, cau cèng 2 nơm iar. Tàm hơ\, dùl nơm iar geh tơp bal mờ gơbang, ai 1 nơm den geh tơngklàs tềng bơ tô tơnơ\ tu\ neh tơp [ồc: “Gơ wèt mờ cau chơt den sùm pal geh 2 nơm iar kis, ờ duh pal là iar dờng halà iar dềt, iar dam halà iar me. Bơta do khi hòi là iar nàng sa ală phan kis dềt tàm bơ tô [ồc ai huềng cau neh chơt in. Dùl nơm iar tơngklàs hơđang bơ tô [ồc là nàng gơ in kài ù tềng bơ tô [ồc mờ iar do kis tàm brê tơn”.

Tơnơ\ tơp [ồc, 7 ngai tơnơ\, jun biap piang, phan sa dut ndơl den hìu bơnhă ờ gam lơh yàng duh khoai tai. Khi đơs là, ală phan ngui mờ khi tơp den cau chơt neh geh dờp mờ tơl nàng lơh sa mờ ơm kis. Ồng Y E Bon Choih kung pà git: Cau M’nông Gar yau sơ nơng là, tu\ hìu bơnhă geh cau chơt mờ ờ pà wil tơl den cau chơt rê lùp wơl. Bualh bè hơ\, jơnau sơ nơng hơ\ là ờ geh ngan, den tàng tu\ do, cau M’nông tàm kơnhòal Lak, càr Dak Lak mìng gàr bơhìan tơp 2, 3 bơta phan ai lơh pơn yơu nàng kah kơ lôi cau chơt: “Tu\ do kung gam sơl bơhìan do mơya neh ờ huan ua\ tai, tu\ do bơhìan kòn cau he dê lời wơl bơh yô yau, bè ồng mò mblàng wơl kòn sau in, sền gàr bơhìan kòn cau he dê. Gơ jat tàm bơta geh ngan he dê, pal geh wil tơl nàng duh khoai cau chơt in, bè bèp a` dê lài do tu\ chơt den hìu bơnhă a` tam pà drap yang nàng prap phan sa, drap yang dờng halà dềt gơ jat bè bơta geh ngan bơh hìu bơnhă dê. Pal tam pà tơl làm phan ngui, phan sa mờ cau neh chơt mờ prap wơl bơnah cau kis dê in, jơh ală pal tam pà ring bè hơ\”.

Broă pin dờn tàm bơta geh huềng cau M’nông Gar dê dùl bơnah khi đơs là, huềng cau chơt dê geh sền gàr mờ dong kờl cau tờm tàm hìu bơnhă, jơi nòi geh dùl rài kis hờm ram, ring lơngai, gơboh gơbài. Kung sơn đờm bơh ală jơnau kơ lôi sơ nơng do den tàng cau M’nông Gar, Rlâm đơs is mờ mpồl bơtìan cau M’nông tàm kơnhòal Lak, càr Dak Lak đơs bal kung gam gàr sùm bơhìan tơp phan bơna, phan sa jat cau chơt nàng kờ` ai tơnggo\ bơta tam pà, pơlai soh gơ wèt tus mờ cau neh chơt.

Cau mblàng K’Duẩn