VOV4.K’ho- Tu\ đơs tus ù tiah Tây Nguyên dê, den phan sa tờm ngan là bơta lơh geh bơta tềl tơngo\ bè ù tiah do dê. Tàm Gia Lai, kòn cau Jrai geh ua\ phan sa bơkah krơi is ngan, lơh geh bơta niam ngan ai năc lòt nhơl in pah dơ\ tus mờ ù tiah do dê.

Phan sa bơh kòn cau Jrai dê bơh yau bal hia\ ngan, tàm dơ\ sa kung mìng geh bia\p, boh mre\, geh tu\ hơ\ sồng geh poăc mờ phan te\ phan sa dê kung mìng geh boh, mre\, plang, nhơ\t bô thồm. Kơ nờm mờ mpàng tê jak ngan, kòn cau Jrai lơh he in dùl bơta niam bơkah phan krơi is ngan. Ồng  Rcom Mơ Ai, ơm tàm {òn Djơng, thị xã Ayunpa, càr Gia Lai là cau g^t ua\ ngan bè phan sa bơh yau bơh jơi bơtìan he dê. Ồng là cau sùm tăc phan te\  gơm ală phan sa bơh yau ai ală hìu drơng `ô sa tàm tiah do dê.

Phan sa pah ngai bơh kòn cau Jrai dê bơh yau kung bal hia\ ngan, ală phan sa pah ngai kung mìng geh nha [ùm blàng, bia\p brê, phan te\ kung mìng geh boh, mre\, jo\ jo\ den hơ\ sồng geh poăc. Boh, bòk ngòk, mre\, plang là ală phan te\ tờm ờ gơ tùi ờ geh tàm phan sa. Kòn cau Jrai kờ` ngan sa ală phan sa geh bơta hòi, hăng, sràt mờ bơtang.

Boh ngò`

Kòn cau Jrai geh ua\ phan sa bơkah krơi is ngan, hơ\ là: nha [ùm [làng, bia\p blơn bơtang, bia\p pài, vếch kơn rồ, piang mbar buh… tàm hơ\ nha [ùm [làng là phan sa mờ kòn cau Jrai tàm tiah lơi kung kờ` ngan. Nha [ùm [làng sùm geh gơm chàng bal mờ ka rì halà poac sur, te\ tai blơn bơtang, geh plang mờ nha é lơh geh dùl bơta [ô thồm gơ kờ` ngan. Jat bơta kờ` sa bơh tơl nă cau dê mờ broă tru\ gơm tơl tiah mờ nha [ùm [làng gơtùi te\ gơm gơs ua\ ngan phan sa bè nha [ùm [làng chàng, nha [ùm [làng gơm pài (anham ate), nha [ùm [làng gơm bo\ mờ boh mre\.. Jat ồng Mơ Ai, tài bơh kờ` sa ală phan sa geh hòi, bơtang mờ bơta hang neh lơh gơlik geh bơta krơi is ngan tàm tơl phan sa bơh kòn cau Jrai dê, tàm hơ\ ngan là phan sa véch kơn rồ.

Đơs tus phan sa kờ` ngan sa bơtang den bol he pal kờp tus phan sa véch kơn rồ. Phan sa véch kơn rồ tàm hơ\ geh véch kơ rồ, pròc kơn rồ, đo jơng mờ kơl tau kơn rồ. Kơl tau kơ rồ den pal buh pơr tàm ồs hơ\ sồng gơm. Tàm phan sa véch kơn rồ pal geh mre\, plang, bơkah rlau tai là he gơm bal mờ bơkào, plai núc nác. Tu\ do den geh cau gam gơm bal mờ blơn bơtang, bơkào bơlhông tai.

Nha [ùm [làng gơm mờ bơkào bơlhông

 Bơdìh mờ ală phan sa bia\p den kòn cau Jrai kung geh phan sa bơh poac, bè là poac sur, poăc kơn rồ, poac đe… Pơn rơ ngan rlau jơh là poac pơr tàm bơnhă ồs, poac ìs dùl tơngai. Poac pơr tàm pơnhă ồs là bơkah mờ kră, geh bơta bô thồm, sa ờ lơngàm, lơh kờ` ngan tàm lơm pia\t, poac pơr tàm bơnhă ồs bơkah ngan rlau tu\ geh buh tàm ồs rơnga den hơ\ sồng cik mờ boh ngò`. Bơta sràt bơh boh ngò` dê bal mờ bơta bô thồm bơh poac dê geh lơh ua\ ngan cau kah sùm.

Bơdìh mờ phan sa pa đơs, tàm ù tiah càr Gia Lai gam geh phan sa tiơng pơn rơ ngan là piang mhar buh. Do là phan sa pơn rơ ngan rlau jơh bơh kòn cau Jrai tàm tiah Pleiku dê. Piang mbar buh tàm ding đơr gam sơn đan là brông koch. Cau sùm ngui ding đơr, gle ơn phe mbar tàm ding, tơ nơ\ hơ\ buh tàm ồs, kung bơh broă gơm bè do mờ piang mbar ơn tàm ding đơr gle geh gơm jo\ rlau tai. Kra [òn Siu Che, kis tàm [òn Ốp, [òn dờng Pleiku pà g^t: piang mbar ơn tàm ding đơr gle buh sùm geh sa mờ boh mờ tu\ do den cau sa bal mờ poac iar buh là bơkah ngan.

Piang mbar buh sa bơkah ngan, sa hờm ndul ngan, pah dơ\ oh mi bơh tàm tiah ngài tus nhơl, halà tàm [òn geh dơ\ lơh chờ den làng bol geh ơm wơl 2, 3 ngai. Cau cèng tơl gơl piang mbar buh ai ală cau tus nhơl in, ai ală cau ơm wơl in tus trồ mang nàng khi in ờ go\ jơ gloh. Kơ nòm geh piang mbar buh mờ làng bol neh sa hờm, geh bơta pràn ơm bal chờ hờp mờ làng bol tàm [òn.  

Bia\p blơn bơ tang

 Ai bi Ksor Ping ơm tàm [òn  Plei Ốp, [òn dờng Pleiku den đơs là:

Piang mbar buh geh gơm tàm ală dơ\ lơh kuơ kuơ màng tàm [òn dê bè ngai chờ Noel, wă rò nam pa. Tơl [òn lơgar, tơl hìu bơnhă ndrờm gơm piang mbar buh nàng wă rò năc bơh tiah ngài rê nhơl, geh bal bơta chờ hờp mờ hìu bơnhă, [òn lơgar. Hơ\ là bơhìan bơh yu\t yau ngan.

Tu\ đơs tus phan sa bơh kòn cau Tây Nguyên dê geh siơ\u dilah ờ geh tơrnờm. Tơrnờm geh lơh mờ phe, [ùm [làng bal mờ tơngời tai sơl. Ka` bơh kòn cau Jrai dê geh lơh jat broă lơh krơi is ngan bơh [òk tờm chi brê dê. Tơ nơ\ tu\ bo\ lề ka`, rơ sìh tàm đồng piang, den ơn gơ ing len men. Tu\ piang neh len men den tàm bơr lu\ bal mờ lơ\ tơ nơ\ hơ\ ơn tàm yang, tơ nơ\ dơ\p kơ\ mờ nha prìt. Mò Siu H’Blêt ơm tàm thôn Pleitel, xã Ia Sol, Phú Thiện, Gia Lai pà g^t: ờ mìng bươn ngan là dùl phan `ô, tơr nờm gam tơngo\ rài kis chờ hờp mờ kờ` gơ boh nac.

Bol a` be\ tơr nờm là nàng ngui tàm dơ\ lơh yàng dan bơta pràn, dơ\ lơh yàng duh khoai hìu đam. Tu\ geh oh mi, cau pròc mhàm bal jà sa sào, dơ\ lơh chờ den bol a` cèng yang tơr nờm tus chờ hờp bal. Tàm hìu tu\ lơi kung geh tơr nờm nàng ngui tu\ geh broă, hơ\ là bơhìan bơh yau di bloh.

Tàm rài kis pa tu\ do, phan sa li la ua\ ngan, mơya ală phan sa bơh yau bơh ală jơi bơtìan dê geh bơta gơ kờ` krơi is ngan. Ală phan sa bơh yau bơh kòn cau Jrai dê tàm Gia Lai kung tơngo\ bơta niam bơne\, bơkah krơi is tàm bơta niam chài phan sa ală jơi bơtìan kòn cau tàm Tây Nguyên dê

Cau cih Siu H’ Mai- Cau mblàng K’ Hạnh