VOV4.K’ho - Tơnơ\ mờ tu\ tơnhàu, tờm kơphe sùm gơbàn roh dùl khà phơng dờng ngan, lơh aniai tus bơta pràn gơs tờm chi dê. Do kung là tu\ mờ tờm kơphe tam pà mòn bơkàu, lì bơkàu tơt plai, geh gơrềng tơn tus cồng nha, bơta niam kơphe dê. Den tàng, broă sơngka sền gàr kơphe tơnơ\ mờ tu\ tơnhàu pal geh sền gròi kờ` dong tờm chi pràn gơs wơl mhar, rơcang tus dơ\ lì bơkàu tơnơ\:

Hìu nhă ồng Lê Dinh Đồng ơm tàm [òn 2A, xã Ea Ô, kơnhoàl Ea Kar, càr Daklak geh 2 lồ kơphe, pa tơnhàu geh 6 tấn. Tơnơ\ mờ tu\ tơnhàu, hìu nhă ồng neh mhar kleh ntê, jì wàs suơn kơphe kloh niam nàng pleh gơbàn kòp. Ồng yal: “Suơn kơphe a` dê tơnơ\ mờ tu\ tơnhàu kung gơbàn wơl bơsềt phồng mờ `ui `sồp, a` [ồm sơnơm gơya ờ hềt jơh. Tơnơ\ mờ tu\ [ồm bè hơ\ tài ờ git loh bơta chài den tàng tờm chi gơtìp pàl.”

Ồng Nguyễn Thái Ngọ, ơm tàm [òn 3, xã Cư Dlyê M’nông, kơnhoàl Cư M’gar, tơnơ\ mờ tu\ sa tềp Đinh Dậu kung jì wàs, kleh ntê suơn kơphe in. Nam do, trồ tiah tam gơl nisơna, tàm  nhai prang gơlik geh ală dơ\ càl mrềt, trồ tiah noat mrềt, mìu nisơna, hơ\sồng geh tu\ trồ tiah tơngai duh jo\ jòng, tơngai duh, lơh gơbàn kal ke tàm broă sơngka sền gàr kơphe. Ồng Nguyễn Thái Ngọ ờ suk: “Mờ bơta tam gơl trồ tiah ờ niam bè do, ală cau kơlôi sơnơng, cau jak chài geh tơngume kơlôi sơnơng bè lơi nàng dong kờl làng bol lơh broă sa sơrlèt gan kal ke do.”

Mờ rlau 20 nam mờng chài tàm broă tam, sơngka sền gàr kơphe, hìu nhă ồng Nguyễn Kim Tần ơm tàm [òn Thăng Tiến 3, xã Hoà An, kơnhoàl Krông Pach, càr Daklak kung gam rơcang lài jòi jơnau tơnggit bè lơh sa suơn sre bơh ală anih yal jơnau tơnggit. Jat ồng Tần, broă kleh ntê pal geh lơh tàm gùt nam, mơya kuơ màng ngan rlau jơh là tơ nơ\ mờ tu\ pic. Kleh ntê di mờ jơnau pơlam, di bă pal kleh, geh lơh geh mbur ring, dong tờm kơphe tơrgùm bơta pràn nàng ròng plai. Bal mờ hơ\, tơngai do, hìu nhă ồng neh ngui sơnơm sền gàr phan tam mơ tu\ kòp tu sa aniai pa gơlik geh, kơnờm bơh hơ\ mờ suơn kơphe sùm gơs tơlir niam ngan. Ồng Nguyễn Kim Tần đơs: “Tơnơ\ mờ tu\ pic tờm chi sùm geh tơng go\ gơbàn pàl nha, ro nha mờ bơsềt phồng, kòp sec sa nha. Tờm chi ờ pràn den [uơn ngan gơtìp kòp lơh aniai, tờm chi gơbàn ro là tài bơh phơng tàm tờm neh jơh den tàng kòp lơh aniai mhar ngan. Trồ tiah nam do mìu uă den tàng jơh pic pal [ồm sơnơm mơ. Dilah trồ mìu den ơn phơng hơ\ sồng [ồm sơ nơm nàng tờm chi in jồp phơng ndang, rơcang sơndră kòp ndang nàng tờm chi in mhar pràn wơl.”

Nhai prang nam do tàm Tây Nguyên tus jơla mờ ala\ dơ\ càl mriềt, bơta mriềt  den gơbàn mriềt ngan tàm bồ kàl. Yal lài bè trồ tiah geh tơngai duh jo\ jòng, lơh tơngguh bơta duh tàm tơngai pơnjat tai. Mờ kơphe, tơnơ\ jơh pic plai gơ kờ` geh tu\ tơngai nàng gơ mòn bơkàu, lì bơkàu, tơt plai... kĩ sư Nguyễn Tấn Vinh cau kuang lơh broa\ tàm Anih tờm bơto pơlam broa\ lơh sa càr Daklak.

            -Ơ ồng,  tàm tơngai do, trồ tiah geh ai go\ ua\ ngan gơbàn tam gơl, lơh ờ niam ngan tus mờ ala\ bơta chi tam, ngan la kơphe. Ồng geh jơnau đơs lơi tus mờ bơta do?

            Ồng Nguyễn Tấn Vinh: Nam pa do, trồ tiah geh ai go\  gơbàn kal ke ngan bơh gơbàn aniai bơh tam gơl trồ tiah. Broa\ sơng ka sền gàr kơphe tàm tu\ tơngai do geh gơbàn aniai ngan tus mờ bơta dờng mờ dờng gơs bơh kơphe dê. Jat jơnau đơs bal bơh bol a` dê,  nam pa do,  cồng nha kơphe geh ai go\ gơmù pơndrờm mờ lài do. Ngan la bơh trồ prang jo\ jòng geh lơha niai ngan tus dờng pràn mờ tơnhàu geh bơh suơn kơphe. Pa do, la nam ờ geh bơh plai kơphe, bulah pria\ kơphe  kung jơnhua pơndrờm mờ ala\ nam lài do.

            -Ơ ồng, mờ bơta trồ tiah gơbàn tam gơl nisơna bè do,  kơphe kờ` geh sơng ka sền gàr mbè lơi, tuh phơng mbè lơi nàng plai  kơphe geh ua\?

            Ồng Nguyễn Tấn Vinh:  Bơta tuh phơng la broa\ kuơ màng ngan nàng lơh geh plai kơphe, gàr niam bơta geh mờ dờng bơh kơphe dê. Bơdĩh mờ tuh phơng hữu cơ,  den bol he pal tuh bơsir tai phơng vô cơ jat tu\ tơngai nàng kơphe dờng pràn gơ ai tơnhàu ua\. Tu\ tuh phơng, bol he pal tuh phơng jat  tơl tơngai di pal. Tàm bồ nhai  prang den bol he tuh phơng tơngguh ua\ phơng đàm, lân, kali êt rlau. Tơngai 2, la nhai mìu den bol he tuh phơng đàm,  mờ lân ua\, kali di mơ. Tàm tơngai do,  bol he geh gàr niam nàng kơphe dờng pràn mờ plai ua\. Tàm tơngai do,  bol he sùm gàr  kơphe gơ in dờng pràn mờ plai ua\. Tơngai lồi dut  den bol he  tuh phơng ua\ kali  nàng plai gơ sa\ rlau.

            -Ơ ồng, nền nòn,  tàm tu\ tơngai do, làng bol pal sơng ka sền gàr kơphe mbè lơi?

            Ồng Nguyễn Tấn Vinh: Tơnơ\ jơh pic plai, tu\ do la nhai prang den tàng kơphe gơ cat ờ pràn den tàng he pal tuh tai phơng nàng kơphe  cat pràn. Tàm tơngai do,  tơnơ\ jơh tuh dơ\ 1 den bol he ba` tuh mo phơng mờ pal tuh phơng di lah he geh tuh dà dơ\ 2. Tu\ do, bol he gơtùi tuh phơng ua\ đàm, lân kali di mơ. Pơnyơu làng bol gơtùi ngui phơng NPK geh khà cih tềng bào la 20:5.6 +TE...

            -Ưn ngài ồng ua\ ngan.

                                                           Cau cih mờ yal tơnggit K’Duẩn mờ K' Brọp