VOV4.K’ho - Broa\ sơng ka sền gàr kơphe tàm tơngai lì bơkàu la kuơ màng ngan, tài gơ geh pơ gồp bal lơh geh cồng nha geh bơh kơphe dê. Bal mờ broa\ lơh jat di pơlam geh gah lơh sa suơn sre [òn lơgar đơs lài, cau tam kơphe tàm Pleiku, càr Gia Lai geh bơta mờng is geh ngui tàm suơn chi tam he dê. Jơnau cih bơh cau ai tơnggit jơnau đơs Việt Nam lơh broa\ sùm tàm Tây Nguyên.
Ồng Lê Bá Thắng kis tàm gùng Ung Văn Khiêm, [òn dờng Pleiku geh 1 lồ kơphe tam neh 21 sơnam. Tài suơn kơphe neh kra den tàng cồng nha geh tàm ala\ nam do mìng geh bơh 6 tus 7 tấn tàm dùl lồ. Ờ hềt geh tơl nàng geh tam pa wơl, den tàng nam do, ồng Thắng kờp du\ geh tơngguh cồng nha geh plai mờ broa\ tuh ua\ phơng mờ sơnơm tu rlau tàm suơn kơphe. Jat ồng Thắng, rơyas bơh kơphe neh kra ir, den tàng bơta gơ jồp sa phơng ờ pràn, dilah ờ geh tơl phơng tàm tơngai lì bơkàu, den ờ mìng bơkàu êt, mờ tu\ tơt plai, plai kung bươn ngan gơ jrùh plai bơnung. Ồng Lê Bá Thắng đơs:
Tơngguh cồng nha geh mờ broa\ tuh ua\ phơng. Tu\ ua\ rlau tài ntê gơ neh kra, hơ\ sồng ntê gơ jir rlau, den la gơ geh ua\ ngan tu sa aniai. Pơnyơu bè lài do he tuh 2 kg tàm dùl tờm, den tu\ do he tuh bơh 2 kg nggùl tus 2 kg phàm. Tuh dùl tap phơng, ngan la pal geh phơng NPK, geh sơnơm tu bồm nhui, tu sa aniai, bơkàu gơ pa ro la bồm sơnơm tu nhui mo, tơngguh khà phơng, gàr geh kơ\ ntê, kơ\ boai bơkàu, kơ\ boai plai.
Jat lo\ Nguyễn Thị Bẩy kis tàm sồ 66 gùng Phổ Đổng, [òn dờng Pleiku, den tu\ kơphe lì bơkàu, kờ` khà plai tơ\t ua\, khà phơng den kuơ màng ngan. Tu\ do, drà ka\ bro geh ua\ ngan phơng ờ ngan, phơng ờ niam. den tàng, nàng gàr niam ờ lời gơ aniai bơh dơ\ dờng pràn bơh chi tam den ua\ ngan phơng geh tuh la phơng ờ ngan, cau tờm suơn kờn rwah ala\ phơng geh mat sơnđan NPK pơnrơ, mờ kung, tàm ala\ tu\ tơngai tuh phơng, kờ` bơsir ờ ua\ bơta phơng nàng bơkàu, plai kơljap, pràn. Lo\ Nguyễn Thị Bẩy đơs:
Jat bơta mờng chài den pal tuh dà ua\ lài. Tơngai sơnrờp den tuh phơng ure, đàm nàng lơh chi gơ gớ stơlir. Tu\ mờ gơ lì geh bơkàu, den pơgap di 20 ngai den he tuh dà dùl dơ\ tai mờ tuh phơng NPK nhai pràng nàng gơ geh pràn
Kờ` dong làng bol geh bơta chài sơngka sền gàr kơphe tàm tơngai lì bơkàu, ơn tơl phơng tờm kơphe in tàm tơngai do, cau ai tơnggit jơnau đơs do neh geh dơ\ boh bơr mờ kỹ sư lơh sa suơn sre Lê Thị Thu Thảo, kuang bàng kỹ thuật anih tờm pơlam lơh sa suơn sre càr Gialai:
Ơ kỹ sư, broă ơn phơng tờm kơphe in tàm tơngai lì bơkàu mờ tơt plai kuơ màng bè lơi?
Kỹ sư Lê Thị Thu Thảo: Broă ơn phơng tờm kơphe in tàm tơngai lì bơkàu mờ tơt plai là kuơ màng ngan. Lài ngan bè bol he neh git, kơphe là tờm chi tam jo\ ngai. Den tàng, tàm tơngai hòn gơs, dờng pràn gơ dê ndrờm kờ` pal geh dùl khà phơng. Ờ mìng bol he sền gròi tus khà phơng ơn tàm nhai mìu, mờ bol he pal sền gròi tus nhai prang, hơ\ là tơngai tơt plai. Dơ\ 2 tai, gơwèt mờ tờm kơphe, tơngai mờ tu\ jơh pic den tờm kơphe roh dùl khà phơng uă ngan. Den tàng bol he pal ơn phơng bơ tơl wơl khà phơng neh roh, mơkung dong bơta pràn gơs wơl suơn chi dê geh niam rlau. Mờ dilah ơn phơng tàm tơngai do, lơh broă lì bơkàu, tơt plai [uơn [ùai den pơrgon dùl kàl tơnhàu geh uă, geh cồng nha rlau.
Tàm tơngai do, cau tam kơphe pal đal git khà phơng ơn bè lơi, khà ală bơta pràn bè lơi nàng tờm chi in lì bơkàu, tơt plai geh [uơn [ùai ơ kỹ sư?
Kỹ sư Lê Thị Thu Thảo: Tờm kơphe hòn gơs mờ dờng pràn kờ` pal geh uă ngan bơta pràn. Tơl bơta hơ\ geh dùl bơngă krơi is tàm bơta dờng pràn, lơh geh cồng nha, bơta niam kơphe dê. Tàm tơngai lì bơkàu, ală bơta kuơ màng ngan rlau jơh là ală bơta đa lượng, ngan là đạm. Hơ\ là tờm chi kờ` uă đạm, lân, kali. Bal mờ hơ\ là ală bơta trung lượng, hơ\ là tờm chi kờ` êt rlau bè canxi, magiê, lưu huỳnh. Halà ală bơta vi lượng, tờm chi kờ` khà dùl êt mơya pal geh bè bo, kẽm, sắt… Tàm tơngai do, bol he gơtùi ơn phơng dùl bơta halà phơng NPK bơrlu\ bal tàm nhai prang mờ khà đạm uă, bè jat bơta 20-5-5 + TE. Tàm hơ\ geh bal mờ đạm, lân, kali mờ TE, hơ\ là ală bơta vi lượng, dong bơta lì bơkàu, tơt plai niam mờ dong tờm chi pràn gơs niam rlau. Mìng is gơwèt mờ ală suơn chi ai cồng nha tơnhàu uă, tu\ bol he pic jơh den tờm chi gơbàn ờ sô. Den tàng, bol he ngui ngui phơng ơn nha, nàng bơ tơl di tu\ bơta pràn tờm chi in den cồng nha bơh broă jồp bơta pràn geh mhar rlau mờ suơn chi pràn wơl niam rlau.
Tu\ do, kờ` pleh gơ di blơi phơng ờ ngan tàm drà kă bro, ờ uă cau tờm suơn neh blơi phơng dùl bơta mờ bơrlu\ NPK jat khà. Dan kỹ sư pit jơnau pơlam bè broă lơh do?
Kỹ sư Lê Thị Thu Thảo: Tu\ do, tàm drà kă bro phơng sih geh uă bơta. Tàm hơ\ geh uă ală bơta phơng ờ ngan, phơng đòm, phơng ờ niam geh tac ờm. Den tàng, ờ uă hìu nhă blơi phơng dùl bơta nàng bơrlu\. Mơya mờ broă lơh do geh bơta niam, gơ ya geh bơta ờ niam là sồr cau bơrlu\ pal git loh bơta chài, gàr niam bè lơi pleh lơh roh phơng, ờ uă bơta jơngkah, ờ uă bơta uă ir. Dilah bol he pal bơrlu\ đah ure mờ phơng lân den [uơn ngan lơh gơbàn lề phơng. Den tàng, bol he roh phơng mờ ờ git. Làng bol pal kah là tu\ jơh bơrlu\, bol he pal ơn mơ, bơrlu\ ring nàng dong broă ơn phơng suơn chi in geh ring rlau. Mìng is gơ wèt mờ NPK bơrlu\ geh bơta [uơn là mpồl lơh gơlik phơng neh kờp du\ khà tàm hơ\, mơkung bơ tơl tai ală bơta trung, vi lượng tai. Tơngai do kờ` dùl êt mơya pal geh suơn chi in. Mờ broă ơn phơng NPK bơrlu\ dong bol he tềm pềr tu\ tơngai, cồng nha ngui phơng uă rlau. Mơya tu\ ngui NPK nhai prang do, làng bol pal kah rơ wah ală phơng geh mat sơnđan, geh bơngă pin dờn tàm drà kă bro nàng ơn. Mờ tơnơ\ tu\ ơn pal prap wơl dùl êt nàng lơh cơng tàng tơnơ\ do in, dilah gơ di blơi phơng ờ ngan, phơng đòm, phơng ờ ngan.
Dan ưn ngài kỹ sư!
Viết bình luận