VOV4.K’ho - Tàm di 2, 3 nam do,  bơdĩh mờ broa\ sơng ka sền gàr niam ala\ bơta chi tam jo\ sơnơm, ua\ hìu nha\ làng bol tàm càr Daklak gam  geh lơh tam ala\ chi tam lơyah ngai kờ` tac geh tai pria\ jền, tàm hơ\ geh bùm blô. Cau ai tơngit jơnau đơs Việt Nam geh jơnau cih wơl broa\ tam bùm blô tàm ntum Ea Kao, [òn dờng Buôn Ma Thuột, dùl chi tam bơh sơnrờp cèng geh cồng nha lơh sa niam.

            Bồ nhai mìu, ồng Nông Văn Sáng kis tàm [òn Cao Thắng, ntum Ea Cao, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Daklak neh  kơl sang 5 sào kơphe neh kra kờ` tam bùm blô. Tu\ do suơn bùm lô hòn gơs niam. Ồng Sáng ai git: “A` tam tai bùm blô nàng lơh sa  hìu nha\ gơbàn tơngguh, tài bơh ala\ chi tam  jo\ nam  den ua\ tu sa, kòp gơbàn, mìng is bùm lô den tam di 3 nhai la sa\ geh gơtùi tơnhàu, tơngai lơyah”.

            Geh bơta mờng chài tam bùm lô ua\ nam, bi Nông Văn Hùng kung kis tàm [òn Cao Thắng, ntum Ea Kao,  ai git: Drà ka\ bro bùm blô tàm  nđờ nam do  sùm tàm khà niam. Nam do, bi ơpah tai 2 lồ ù tàm kơnhoàl Cư\ Jut, càr Daknông kờ` tam bùm blô. Bi Nông Văn Hùng tam pà:“A` go\,  la bùm blô geh tam ti tam tai tàm bal dùl ba\ ù den  cồng nha geh bơh bùm gơ ờ  drờm bal. Dilah bùm  mờ tam  tàm ù pa den gơ geh sa\ ua\ rlau mờ cồng nha geh ua\ rlau. Tàm nhai mìu den bơta dà tuh ờ go\  kơlôi ờ, ai nhai prang den he mìng jòi ba\ ù rềp dà kờ` buơn tuh dà. Dilah ù ờ tơl dà den bùm gơbàn ơs hala tu sa, geh lơh aniai tus cồng nha bùm geh”.

            Ồng Lê Thế Linh kuang atbồ mpồl cau lơh broa\ sa tàm ntum Ea Kao ai git,  dờp go\ broa\ tam bùm blô gơ cèng geh  cồng nha lơh sa niam cau lơh sa in,  mpồl cau lơh broa\ sa kung neh dong broa\ tus gơnoar atbồ  [òn lơgar bơyai lơh pơlam bơta chài tam bùm lô, kung bè  rơndap ù tiah ai tam, kờ` làng bol iang nùs tam bùm:“Ờ ua\ hìu nha\ neh jòi geh sơntìl bùm lô cèng rê tam,  do la dùl tàm ala\ bơta pa tàm ntum. Mpồl neh geh broa\ lơh dong pơlam làng bol kờ` jòi ù hala sơntìl ai bùm blô geh tam ua\ kờ` bơtàu tơngguh lơh sa phan bơna hìu nha\”.

             Kờ` dong  geh git wa\ rlau tai bè bơta pal git wa\ tàm broa\ tam bùm blô, thạc sĩ Đinh Văn Phê lơh broa\ tàm Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên geh tơng kah ờ ua\  bơta bè rwah sơntìl,  bơta chài tam mờ  sơng ka sền gàr suơn  bùm blô.

            -Ơ thạc sĩ, tu\ tơngai tu\ lơi la  di pal ngan kờ` tam bùm blô tàm ala\ càr Tây Nguyên?

            Thạc sĩ Đinh Văn Phê:  Tàm ala\  ù tiah geh tơl dà den he gơtùi tam bùm gùt nam, mơya  jat bol a`  pơlam, làng bol tam tàm ala\ kàl tờm bè kàl nhai  mìu tus bơh di 25/4 tus 30/6, hơ\ la tàm tu\ tơngai tam bùm niam ngan rlau jơh. Dilah  mut tàm kàl prang den  làng bol pal geh bơta  ding dà tuh dà, den he gơtùi tam bùm bơh ngai 25/11 tus ngai 25/1 nam tơnơ\.

            -Làng bol pal rwah sơntìl bùm blô lơi kờ` tam tàm Tây Nguyên ơ  ồng?

            Thạc sĩ Đinh Văn Phê: Ala\ càr Tây Nguyên đơs bal  den ala\ sơntìl bùm lơgar Nhờk tam niam ngan, bè sơntìl ben-zi-ma geh ua\ sa\ bùm,  tơngai  kis  dờng bơh 105 ngai tus  120 ngai. Bùm tơnhàu geh kờp bal bơh 9 tus 15 tấn tàm dùl lồ, kuơ màng rlau la khà ra` tàm bùm ua\, di pal nàng nàng ra ris mờ tơlik  tac  mờ lơgar ndai.

            -Den mbè hơ\,  bơta chài tam bùm he kờ` rcang ù tam pal lơh  mbè lơi?

            Thạc sĩ Đinh Văn Phê: Bè bơta chài rcang ù tam bơh bùm lô den he pal lơh àr, àr bùm ơnàng di 80 phơng, jơnhua bơh 30 tus 35 phơng. Gơ jat tơl sơntìl mờ he rcang bơh di 38 rbô tus 40 rbô jrang bùm nàng tam tàm  dùl l lồ ù, jat pơlam la bơh 4 tus 5  jrang bùm tàm dùl thơk mờ tam jat sèng jòng.

            -Thạc sĩ gơtùi ai git khà phơng tuh tus bùm blô in  la mbè lơi?

            Thạc sĩ Đinh Văn Phê: Mờ bùm blô den bơta kuơ màng ngan rlau  la phơng hữu cơ. He pal tuh phơng hữu cơ di bơh 10 tus 15 tấn  phơng chuờng tàm dùl lồ, hala di lah tiah he  ờ geh phơng chuờng den he geh  ơla mờ phơng hữu cơ vi sinh drờm mờ khà tuh bơh 2 tus 3 tấn tàm dùl lồ, bal mờ  1 tấn phơng lân nung chảy, 400 kg  tus 500 kg phơng NPK, 300 kg tus 400 kg phơng kali pơrhê mờ  400 kg tus 500 kg vôi tàm dùl lồ. Mờ bơta chài tuh phơng làng  bol he tuh phơng geh lơh 2  dơ\. Dơ\ dùl pơgap di 1 nhai tơnơ\ mờ tam mờ khà tuh phơng la 1/3 phơng NPK bal mờ 1/3 phơng kali pơrhê. Tơnơ\ tam di bơh 60 tus 65 ngai den he tuh jơh khà phơng gam wơl.

            -Ơ thạc sĩ, mbơh tài bùm lô sùm pal geh tam tàm ù pa?

            Thạc sĩ Đinh Văn Phê:  Tàm ala\  ù tiah pa mus den geh mblàng la khà kali tàm ù ua\,  ala\ bơta do  geh gơ kờ` ngan di pal tus mờ bùm blàng, den tàng tàm  ba\ ù tiah pa tam den  bùm blô la gơ kờ`. Ba` tam bùm lô sùm tàm dùl nam di bơh 2 tus 3 kàl,  den tàng he pal geh kàl  lơh sa cah ù nàng kơryan ala\  bơta kòp, tu sa aniai. Jat jơnau pơlam bol a` dê, pal tam bơrlu\ bal mờ khoah rbài kờ` geh  geh tu sa pơndrờm mờ kàl lài.

            -Ưn ngài thạc sĩ ua\ ngan!

                             Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp