VOV4.K’ho - Bơkào cúc là bơkàu geh uă ngan tàm ngai satềp cau lơgar Việt Nam dê, tàm hơ\ uă ngan là bơkàu cúc rơm^t. Jăt bè nùs nhơm, bơkàu cúc rơm^t là rùp rài bơh bơta bơtoah dê, cèng tus bơta chờ hìu nhă in, den tàng bơkàu cúc rơm^t geh kờ` uă ngan tàm broă bơka hìu đam tàm bồ nam pa. Dùl bơta niam tai bơh bơkàu cúc rơm^t dê là jo\ ro, cau kờ` bơkào gơtùi ơn tus 1 nhai tàm hìu. Bu\ lah bè hơ\, broă tam bơkàu cúc kal ke ngan, cau tam pal tus còp suơn sùm, sền gròi, sơnka nền nòn kờ` bơkàu cúc lì di tàm satềp.

            Bơkàu cúc geh ua\ bơta ngan, mìng is tàm lơgar he geh 50 bơta bơkàu cúc, geh ngui ua\ ngan la ala\ sơntìl bơkàu cúc rmỉt đại đoá, cúc rmit Dà Làc, cúc đại đoá, cúc bơkàu cre\…Bơkàu cúc gơtùi tam tàm kàl prang duh, duh hàm, hàm mriềt mờ mriềt prang. Mìng is  kàl mriềt prang la tam bơkàu nàng sa tềp, sùm geh tam tàm nhai 11, tơnhàu tàm nhai 1, nhai 1. Tơngai dờng bơh bơkau cúc sơnđìng ngan tàm ua\ bơta gơbàn bơh trồ tiah, mờ bơta gơlik geh bơdĩh tiah. Den tàng, gơjat tàm bơta sơntìl, ù tam, bơta tơngai sòl, duh mriềt mờ yal lài bè trồ tiah, kàl tam nàng làng bol rwah geh sơntìl tam mờ trờn tơngai tam nàng gơ di pal. Tam bơkàu cúc geh pơrya bè sền gàr ròng siam kòn se, cau tam pal sùm tus lòt còp suơn, sang jơh nhơt, tam pà dà, ìo ù, tơngai nàng di pal den hơ\ sồng geh bơta kơp kờ` geh  bơkàu niam, di tơngai lì, cèng geh cồng nha lơh sa jơnhua. Lo\ Nguyễn Thị Liên hìu nha\ tam bơkàu cúc tàm sơnah [òn Ea Tam, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak ai git:“Làng bol he cau tam, tàm tơl hìu geh tam 2, 3 àr geh tam mờ gơ go\ ờ kas pria\ mờ bơkàu dờng den khi kờ`. Làng bol he bơh tam biap gơs tam bơkàu sa tềp den kung  geh rlau mờ  tam biap”.

            Kung bè ala\  chi tam ndai, bơta ù tam kung geh gơ dờp  kuơ màng ngan tus mờ bơta dờng mờ hòn dờng pràn bơh tờm bơkàu cúc. Tờm bơkàu cúc geh rơyas mpồl gơ sa pơt dang, tềng tap ù chờl den tàng ù tam bơkàu cúc pal geh bơnah ù mbờ], ua\ mbùr, bươn gơ jồp dà. Po\ ù mờ is ù tơnơ\ hơ\ geh lơh àr mờ pơnjat tai lơh dơ coh rhền ù, lơh bè lơi nàng ù gơ rhền mờ mbờ], pơn ring àr hơ\ sồng bơyai lơh tuh phơng tàm ù. Broa\ lơ òr,  lơh  rhền ù geh lơh lài mờ tu\ tam  di 5-7 ngai nàng lơh niam broa\ gơsơt kòp tàm ù, nhơt gam jơng kah tàm kàl lài mờ bươn boài tus broa\ lơh hòn dờng pràn bơh chi tam. Dùl bơta mờ làng bol pal kah tơnơ\ bơh dùl tus 2 kàl tam bơkàu cúc, làng bol he pal geh tam  pơdar chi tam ndai nàng pleh tu sa aniai bơkàu cúc. Tơnơ\ geh lơ òr ìs ù, làng bol he pal lơh àr ơnàng di 1 thơt 2, mat àr  ơnàng di 90 phơng, jơnhua di 30 phơng, broa\ tuh phơng lài pal mut lơh bơh 10 tus 15 ngai lài mờ tu\ tam, den tàng pal tuh phơng chuờng neh ồm lề nàng geh lơh niam ù. Tàm bơta chài tam bơkàu cúc làng bol pal kah. Mờ bơkàu cúc dùl bơkau dùl tờm, den he tam la 400 rbô tờm tàm dùl lồ, ngai tờm do mờ tờm ndai di bơh 12-15 phơng, mờ bơkàu cúc geh ntê, ua\ bơkàu den he tam di 300 rbô tờm tàm dùl lồ, tơl tờm ngai bơh 15-18 phơng, tàm dilah tam bơkàu cúc tàm khàp, làng bol pal kah lơh bè lơi nàng chi tam geh tam pà ring tàm khàp nàng ntê bơkàu ring. Mò Đặng Thị Hồng Thoan cau kuang lơh broa\ bơto pơlam  broa\ lơh sa tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak ai git:“Mờ  broa\ rcang ù nàng tam bơkàu cúc, den bol he pal lơh ù nền nòn, phơng chuờng  pal jơm glòm ồm lề. Tài bơh di lah bol he lơh ù ờ nền, phơng chuờng ờ ồm lề den geh gơbàn kòp sồt ngko rơyas ua\ ngan. Lài mờ tu\ tam di 15 ngai den he tuh phơng chuờng mờ phơng lân văn điển, 2  nam den bol he tuh vôi dùl dơ\ ờ di tuh sùm”.

            Broa\ sơng ka sền gàr bơkàu cúc làng bol pal mut lơh di  bơta pơlam, sùm lòt còp sươn, lơh kloh nhơt,  dơ coh ù. Tu\ bơkàu tam neh tus 40 ngai den làng  bol ba` bồr tờm tai, tu\ do chi kờ` tơl dà mờ ba` gơbàn tu sa niai. Bơkàu cúc gơ kờ` dà ngan, kờ` ìo, den tàng sùm pal tuh dà di 2 tus 3 dơ\ dùl ngai. Ngan la mờ bơkàu cúc tàm di bơh 7-10 ngai làng bol pal tuh gơ ngơr 2/3 rbồng dà  tềng àr tàm di bơh 1 tus 2jiơ hơ\ sồng yuh dà gơ hòl soat kờ` pleh gơbàn gơ bam dà.Tàm tơngai tơnhàu broa\ tuh dà sùm pal geh lơh jat broa\ lơh tuh đah đang, tơl ìo di pal nàng pleh lơh gơbàn ồm bơkàu, broa\ koh cồng la dùl tàm ala\ bơta chài kuơ màng ngan tàm broa\ tam mờ  sền gàr bơkàu  cúc, broa\ koh cồng mờ ala\ ntê ờ kuơ nàng geh lời phơng ròng ala\ tờm  tờm ngan, dong bơkàu dờng, ring mờ niam. Mờ ala\ bơta chi tam lơi, broa\ at bồ niam bè bơta sền gàr mờ tuh phơng mờ sền gàr tu sa, phan aniai geh dong chi tam bơtàu tơngguh geh cồng nha niam.Tờm bơkàu cúc ê\t gơbàn tu sa aniai, mơya gơ geh ua\ ngan sras, dilah làng bol ờ sùm lòt còp sươn  nàng git go\  mờ rcang bồm sơnơm mo di pal sras geh gơ jồp bơsơt lơh tờm bơkàu cúc gơbàn cruan, nha gơ rồt, gơ lơh geh pàl lơh aniai ờ niam tus bơta dờng bơh bơkàu. Kòp sek tờm kung la bơta kòp geh gơbàn bơh bơkàu cúc, geh ai go\ ngan la tap đah đơm bơh nha gơlik geh ua\ kòp sek nha, kòp sek bơtờp mhar ngan den tàng ua\ ngan cau jak geh đơs sùm geh lòt còp sươn tam bơkàu nàng git kòp gờ` sang kòp di pal mờ ngui sơnơm sơm bồm nàng sơm bồm kòp kơnjơ\. Mò Đặng Thị Hồng Thoan, cau kuang lơh broa\ bơto pơlam broa\ lơh sa [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak ai git:“Mờ tus mờ ala\  bơkàu cúc gơbàn tu sa aniai sa cồng, tu sa hơ\ di lah lời den gơ sa jơh gơmòn bơkàu, lời jo\ ờ bơsong di pal den geh lơh bơkàu gơbàn aniai,  pơh, di dgơlan gơbàn sa jơh bơkàu. Sras dềt geh lơh nha gơbàn cruan, kue\t kue, gơtùi lơh chi ờ dờng mờ chơt chi. Bơsong tu sa aniai den làng bol he pal sùm geh lòt jat sền sùm, bơsong gờ`. Mờ tu sa aniai den bol he pal bồm sơnơm gờ`”.

                                                                      }au mblàng K’ Brọp