VOV4.K’ho - Ală ngai pa do, tàm ờ uă tiah tàm Tây Nguyên neh geh mìu, pơgồp bơnah geh dà chi tam in. Kuơ màng, gơwèt mờ tờm kơphe, do geh đơs là ală dơ\ mìu kuơ màng ngan, ờ mìng dong suơn chi bơh bơta trồ prang dờng soat dà, mờ gam pờ geh dùl tơngai pa: sơngka sền gàr kơphe ròng plai dờng, ai cồng nha tơnhàu uă. Bulah bè hơ\, làng bol lơh broă sa kung ờ suk ngan là tàm tơngai do, uă bơta kòp tu sa aniai gơlik geh uă ngan tàm suơn kơphe, mờ kuơ màng là bơta jrùh plai kơphe bơnung tu\ trồ mìu:

Dơ\ mìu bồ kàl bulah lơyah mơya kung neh ràu jơh thul kơmbuh tàm suơn kơphe bơh hìu nhă bi ùr Nguyễn Thị Ngọc, ơm tàm [òn Tân Đông, ntum Ea Kênh, kơnhoàl Krông Pach. Nha kơphe neh tơlir wơl tơnơ\ uă ngai ro tài tơngai duh. Mìu ràu kloh nha chi kung sền go\ ală tơnggo\ gơbàn kòp tu sa aniai gam gơlik geh tàm suơn kơphe. Bi ùr Ngọc pà git: “ Suơn kơphe a` dê tu\ do go\ gơtìp uă ngan kòp, ngan là kòp sec bè lòs, hơ\sồng geh ờ uă bơta bơsềt pơrhê, bơsềt phồng, mờ gơ lơh bè geh tu luh aniai tai. Sùm den tàm nđờ nam lài pah tu\ tơt plai bơnung tu\ dờng dimơ den gơtìp gơjrùh, bơh sơn rờp plai gơ lơh rơmit, tơnơ\ hơ\ gơbàn pơrhê, hơ\sồng jù buai mờ jruh bềng tềng tờm”.

Ờ hềt jơh nhai pal hoài ding nàng jòi dà [ồm kơphe in, hìu nhă mò Nguyễn Thị Hồng, ơm tàm ntum Ea Kênh kung neh rơcang lài phơng tuh, sơnơm sền gàr phan tam nàng sơngka sền gàr suơn chi tơnơ\ tơngai prang dờng soat dà. Mò pà git: “ Mut tàm nhai [ồm dà den tờm kơphe gơbàn uă kòp, pơnyơu kòp sec bè lòs, kòp jrùh plai bơnung, hơ\sồng tu luh gơlik geh uă ngan, geh tu\ tờm kơphe chơt tơn.”

Là cau geh mờng chài tam kơphe, mơya ồng Đào Văn Tuấn kung ờ suk ngan, tài jat ồng, trồ tiah tam gơl nisơna den broă rơcang sơndră kòp tu sa aniai tờm kơphe in kung kal ke ngan. Bè nam do, trồ prang dờng soat dà jo\ jòng, kòp sras `sồp, kòp sec, bơsềt phồng lơh aniai uă ngan. Mờ kơphe gơtìp jrùh plai bơnung là bơta ờ gơtùi pleh. Ồng đơs: “ Nam do trồ tiah tam gơl kal ke ngan, den tàng bơkàu gơ lì mờ tơt plai ờ ringbal dùl dơ\ le\, kal ke ngan sơngka sền gàr. Làng bol kơp kờ` ală cau jak chài kơlôi sơnơng ngan ngồn, rơcang sơndră ală bơta kòp aniai dong làng bol gàr niam cồng nha tơnhàu kơphe.”

Tàm tơngai tam gơl bơh nhai prang tus nhai mìu, kơphe sùm gơbàn ua\ ngan bơta lơh kòp, mờ gơlik geh bơta gơ jrùh plai bơnung, geh lơh aniai ngan tus cồng nha lơh geh bơh suơn chi. Bè ala\ bơta sơng ka sền gàr kơphe tàm tu\ tơngai do,  cau ai tơnggit jơnau đơs neh geh dơ\ tìp mờ lùp jơnau mờ cau jak chài lơh broa\ sa suơn sre Nguyễn Thành Nhân:

            -Ơ ồng,  tàm lồi nhai prang mờ bồ nhai mìu, làng bol cau tam kơphe sùm ờ suk ngan tài suơn kơphe gơbàn gơ jrùh plai bơnung. Bơh tài gơbàn geh bơta do?

            Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân: Tàm tơngai lồi  nhai prang,  bồ nhai mìu den kơphe geh gơ lơh ngan ròng plai. Jat sền sơnơng bơh bol a` dê, kơphe sùm gơbàn gơ jrùh plai bơnung tài ờ ua\ bơta gơbàn tơnơ\ do: Lài jơh la bơh gơbàn gơ jrùh plai bè ờs,  hơ\ la bơh he tuh phơng ờ ring mờ dơ\ 2 la bơh gơbàn aniai bơh trồ tiah: Ala\ nam lài mờ tơngai prang  duh jo\ hala ua\ mìu den kung gơ lơh gơ jrùh plai kơphe. Bơta dơ\ 3 la bơh kơphe gơbàn bơh tu sa  aniai.

            -Nàng kơryan broa\ plai kơphe gơ bàn gơ jrùh bơh ờ ring, hala ờ tơl phơng den tàm tơngai prang do  cau tam kơphe kờ` pal  sền gàr tuh phơng mbè lơi di pal, ơ ồng?

            Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân: Tàm tơngai lồi nhai prang  tam gơl tus nhai mìu den geh ờ ua\ phan làng bol he gơtùi ngui tuh hala bồm tàm  suơn kơphe, bè phơng urê sinh học geh bơsềt mecurigiê, gơ geh dong rơyas kơphe cat  jòng jrô rlau nàng jồp  dà niam rlau. Tàm nhai 4, làng bol gơtùi ngui bơsir phơng bồm tàm nha chul plai kơphe mhar dờng mờ cat ntê, nha ua\ rlau  nàng  gơ geh lời prap tus nam tơnơ\.

            -Ơ ồng, trồ tiah tơngai duh kung lơh kơphe gơbàn ờ sô mờ ờ ua\ tu sa aniai bè kòp sek nha,  bơsềt phồng gơbàn. Den,  làng bol cau tam kơphe ngui sơnơm lơi nàng sền gàr  suơn kơphe he dê?

            Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân:  Mờ ala\ broa\ lơh hoá học den bol a` geh pơlam làng bol pal ngui sơnơm hoá học mờ khà di bè  ala\ mpồl geh yal đơs lài mờ do la broa\ lơh lồi dut mờ bol he pal ngui. Bè kòp sek nha, bơsềt phồng, hala kòp ồm den bol a` geh đơs mờ làng bol pal ngui phan sơnđan Domac hala Amistar Top, gơ geh bồm sơm  ala\ kòp do niam ngan. Bal mờ  hơ\, he ngui sơnơm ISACOP nàng bồm jơh bùi pơrhê. Bol he kung gơtùi geh  ngui bal  mờ ờ ua\ bơta sơnơm nàng bồm kờ` tềm pềr ngai lơh broa\.

            -Ơ ồng, mờ tu luh sa  rơyas kơphe, lơh kơphe  crua`, ờ  dờng, ờ ròng geh plai den  bol he pal sơndra\ bè lơi?

            Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân: Bè tu luh,  làng bol pal kah la tu luh sùm geh lài tàm ù den tàng bol he kan ngan geh git go\ geh. Den bol a` geh bơto pơlam  pal sền gàr atbồ tu luh jat mờ broa\ lơh hữu cơ sinh học, geh pơrya la geh ngui  sơnơm geh bơsềt trichoderma, den gơ bal mờ atbồ  bơsềt Fusarium lơh ồm rơyas, pàl nha den gơ gam geh  gơsơt jơh tu luh. Bè hơ\,  den bol he ngui sơnơm geh bơsềt trichoderma dùl nam 3 dơ\, tàm bồ nhai mìu, tàm gùl nhai mìu mờ lồi nhai mìu, ngui tuh tàm tờm den gơ geh kơryan geh tu luh mờ fusarium.

            -Ơ ồng, làng bol cau tam kơphe đơs wơl la trồ tiah prang ro ra` den sras nsồp  slơ gơbàn ua\ ngan. Den ồng  gơtùi pơlam ala\ broa\ lơh nàng bơsong bơta kòp do?

            Kỹ sư Nguyễn Thành Nhân:  Mờ sras nsồp den làng bol pal kah la sùm geh tus còp suơn sền ala\ ngkrum plai pa dờng, tài sras nsồp sùm gơmut tàm hơ\, dilah  sền ờ nền den ờ git go\. Tu\ go\ sras nsồp ua\ den bol he pal ngui sơnơm hoá học nàng bồm. Den geh sơnơm ANBOOM làng bol gơtùi ngui nàng bồm gơsơt sras nsồp, mờ di lah sras nsồp gơbàn tàm tờm den  he ngui sơnơm do nàng bồm tàm tiah tờm.

            -Ưn ngài ồng ua\ ngan !

                                    Cau cih mờ yal tơnggit K’ Duẩn mờ K’ Brọp