VOV4.K’ho - Tu\ tơngai do,  kơphe gam ròng plai ngan nàng mòn gơs sa\ gar. Bơta do geh kơrnuat gơlam tus cồng nha tơnhàu geh bơh  gar kơphe tu\ tơnhàu. Mơ kung, do kung la tu\ chi tơngguh mhar cat ua\ ntê, cat tờk nàng gơ geh cồng, ntê tus nam tơnơ\. den tàng broa\ sơng ka sền gàr,  atbồ phơng tuh, rcang sơndra\  kòp lơha niai tus  kơphe tàm tơngai  do kờ` geh sèn gròi ngan. Tàm jơnau đơs ngai do,  ala\ cau jak lơh broa\ sa geh tơng kah làng bol ờ ua\  bơta tu\ tuh phơng kơphe in tàm tu\ tơngai do nàng cèng geh cồng nha mờ khà  niam  bơh plai kơphe.

Suơn  kơphe bơh hìu nha\ ồng Trần Văn Long kis tàm [òn 6, ntum Ea Kiết, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Daklak geh 1 lồ 2 sào kơphe gam tàm tơngai neh plai. Bulah  tàm nđờ nam do den trồ tiah ờ hoan niam mơya pah nam, hìu nha\ ồng gam tơnhàu geh 5 tấn  kơphe gar. Nàng lơh geh cồng nha bè do,  jat bơta mờng ồng dê,  tàm nhai mìu ồng tuh phơng 3 dơ\:“Bồ nhai mìu a` geh tuh ua\  phơng đàm mờ lân,  tam gùl nhai mìu  mờ lồi nhai mìu a` tuh phơng NPK mờ lồi nhai mìu a` tuh tai dùl dơ\ phơng kơphe in nàng  chi tam geh tơl phơng dờng plai, ntê pràn tàm kalf tơnơ”\.

Bulah bè hơ\,  tus mờ suơn kơphe jo\ sơnam mờ ala\ suơn kơphe pa tam wơl tàm ua\ nam, den khà hữu cơ tàm ù gơbàn roh rhời, ngan la ala\ ù tiah kơh bươn gơbàn dà cò ù, làng bol kờ` pal tuh tai bơsir phơng hữu cơ ù in. Bơsir tuh phơng geh dong ù sền gàr tap ơđang mat ù,  chồl guh ala\ bơta pràn bơh phơng dê geh bơh tàm ù. Phơng hữu cơ la dùl tàm ala\ broa\ lơh kuơ màng ngan kờ` bol he geh lơh niam wơl ù tàm tu\ tơngai do. Làng bol pal tam pà tuh phơng lơh ua\ dơ\ gơ  jat mờ bơta ù mờ sơnam  chi tam dê. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam lài do la kuang atbồ cơldu\ Khoa học, Viện khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên tơng  kah:“Mờ ala\ suơn kơphe ai tơnhàu geh bơh 6-7 tấn kơphe gar, tam ala\ sơntìl pa den bol he pal tuh 4 dơ\, den tàng dơ\ tuh phơng dơ\ do hơ\ sồng geh tuh tai 1 dơ\ tàm lồi nhai mìu tai. Mờ ala\ suơn kơphe tàm bơta geh di tàm 4 tấn kơphe  gar den dơ\ tuh phơng do la dơ\ lồi dut  tàm nam. Dilah cau lơi tuh 3 dơ\  den tàm gùl nhai 9 la gam gơtùi,  ai dilah cau lơi tuh 4 dơ\  phơng den tu\ do tuh gờ` dùl dơ\ mờ nàng dơ\ lồi dut bol he tuh  jơla rlau dùl êt mơya kung pal tơnjơh broa\ tuh phơng lài jơh nhai mìu den hơ\ sồng gơ phơng  geh chi  ngui  niam”.

Broa\ lơh tuh phơng kung geh ala\ cau jak gah lơh broa\ sa geh đơs lài, kờ` pal tuh phơng di tu\,  tuh tơl, mờ geh bơta tam pơnring phơng jat khà di pal. Jat lùp sền, sền sơnơng bè ù mờ tuh phơng bơh Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên ai go\:  Tàm nhai mìu kơphe kờ` đàm mờ kali ua\ rlau  jơh. lân den mìng geh di 5% pơndrờm mờ đàm mờ kali. Tơnơ\ hơ\ la lưu huỳnh, magie bal mờ khà êt  rlau  la kẽm mờ bo. Ala\ kỹ sư gah do ai git,  bulah kờ` mờ khà ờ ua\ mơya ala\ bơta bè lưu huỳnh, canxi,  magie, ngan la kẽm mờ bo kờ` ngan tus mờ chi tam in nàng tơngguh dờng mờ bơtàu tơnguh tờm. Den tàng, tu\ tuh phơng kơphe in ngan la sền tus ala\ bơta trung mờ vi lượng den cồng nha ngui phơng tuh geh bơtàu tơngguh,  cồng nha lơh geh bơh gar kơphe ua\ rlau, niam rlau. Tiến sĩ Trình Công Tư kuang jat jơng atbồ anih tờm sền sơnơng ù,  phơng tuh mờ tiah kis Tây Nguyên đơs lài:“Tàm tu\ tơngai do,  he ờ gơtùi tuh phơng drờm bè tu\ tơngai bồ nhai mìu. Bồ nhai mìu den he tuh ua\ đàm nàng tơngguh bơta dờng tờm mờ cat nha. Mơya tàm tơngai do,   den he tuh ua\ phơng kali nàng plai gơ kra\ sa\ rlau den tàng làng bol pal tuh ua\ kali. Mơ kung làng bol pal sền tus ala\ bơta vi lượng, tài tu\ do  kờ` ngan  nàng tơngguh bơta  tam gơl bơta nàng  gơ gơs bè  bơta niam bơh plai kơphe”.

Kờ` lơh geh cồng  nha niam tàm bơta  chi sa phơng, cèng wơl cng nha lơh sa jơnhua làng bol kung pal kah tus bơta trồ tiah  mut lơh broa\ lơh tuh phơng. Tu\ do,   trồ tiah tàm Tây Nguyên geh ai go\ bơta ờ niam, ala\ dơ\ mìu dờng geh bal mờ càl pràn sùm gơbàn tàm  trồ mho mờ mang geh gơ lam tus bơta gơ cò ù kan ngan làng bol sền gròi geh. Den tàng kỹ sư Nguyễn Văn Duy mpồl lơh  phơng tuh Bình Điền geh đơs lài:“Lài mờ tu\ tuh phơng bol ha pal kah 2, 3 bơta dềt la  tàm tơngai rềp do den geh ala\ dơ\ mìu dờng den tàng ala\ tiah kơh mờ bol he tuh phơng tu\ geh mìu, tu\ neh ìo den he tuh tàm  trồ mho geh ala\ mìu  càl dờng mờ bol he tuh tàm tu\ do den bơta gơ cò roh phơng la ua\ ngan. Tài bơh bơta kơh ù dê bal mờ mìu jo\ jòng,  mìu dờng den phơng lề mờ gơ pơrdô tơn mờ dà, dilah suơn ring, mìu ua\ bè hơ\  den  rơyas gơ geh sa phơng niam bơh kơphe dê la 95%, la geh gơtam pà bơh  0 tus 30 phơng lơm, dilah mìu dờng ir, bol he tuh phơng tàm ala\ mho bè hơ\ den phơng geh  gơ lề mờ gơmut tàm  jrô ir mờ rơyas, bơta hơ\ geh lơh bol he roh phơng gời ua\ ngan den tàng làng bol pal kah pleh tuh phơng tàm ala\ mho mìu dờng  ir”.

Bol a` pa pơlam làng bol mờ gơp bơyô ờ ua\ bơta  mờng tàm sơng ka sền gàr tuh phơng kơphe in tàm tơngai lồi nhai mìu. Kơp kờ` mờ ala\  bơta tơng kah geh dong làng bol mờ gơp bơyô  sơng ka kơphe niam rlau, cèng wơl cồng nha ua\ rlau, mờ cồng nha broa\ lơh sa làng bol dê geh jơnhua rlau tàm tơngai pơnjat tai.

                   Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp