VOV4.K’ho - Kòp plai nùs gùng mhàm ờ gam là bơta kòp tàm cau dờng sơnam mờ cau gam kơnòm kung gơtìp kòp do sơl.

Do là kòp geh uă bơta gơbàn ngòt rơngơ\t ngan, khà cau gơtìp chơ\t uă, den tàng, tơl nă cau pal geh rơcang lài să tòm in ală jơnau g^t wă bè kòp plai nùs gùng mhàm bal mờ geh broă rơcang sơndră mờ kòp geh cồng nha.

Kòp plai nùs gùng mhàm mờng tơngo\ ală bơta lơi?

Kòp plai nùs gùng mhàm geh uă bơta tơngo\. Mơya tàm tơngai sơnrờp ngan, ală bơta tơngo\ ờ loh làng ngan, geh tu\ mìng gan pơ\t lơm den tàng cau kòp ờ g^t mờ ờ sền gròi.

Bơta do lơh kòp gơbàn jroă rơlao, kal ke tàm broă sơm kòp rơlao, priă tă tàm broă sơm kòp uă rơlao. Den tàng, tơl nă cau pal sền gròi, g^t să tòm he dê, pal kah ală bơta tơngo\ mờng gơbàn bơh kòp plai nùs gùng mhàm bè tơnơ\ do:

-Jê gơsăp ntơh: Bơta do geh tu\ mìng gan pơ\t lơm, mơya ngòt rơgơ\t ngan. Di gơlan gơtìp gơdrồl mhàm nùs.

-Gơpiah nùs: Hơ\ là bơta plai nùs gơpiah ni sơna, bơta pràn gơpiah geh tu\ pràn, geh tu\ lơyài.

-Hoar măt, kơroài: Bơta tơngo\ do [uơn ngan ờ g^t đal mờ kòp ờ tơl mhàm tài ờ tơl sắt, tàm hơ\ uă ngan là cau ùr. Mơya, hoar măt di gơlan gơtìp bơh bơta kră kơl dang mờ bơcah gùng mhàm, ờ ring bal nùs tàp, di gơlan gơtìp gơpừ.

-Gơpừ: Geh uă ngan bơta lơh gơbàn gơpừ, mơya, hơ\ kung là bơta tơngo\ bơh kòp plai nùs gùng mhàm ngòt rơngơ\t, gơtìp bơta do di gơlan là tài plai nùs tàp lơyài, ờ ơnàng gùng mhàm tòm… gơpừ tài kòp plai nùs gùng mhàm mờ lơh gơbàn gơtìp gơpừ.

-Glar să jan mờ gơdan b^c tàm trồ ngai: Glar să là bơta ờ pràn bơh plai nùs.

-Glar tă nhơm: Bơta do mờng gơtìp tàm cau kòp ờ pràn plai nùs mờ kòp gùng mhàm hờ bơdìh. Bơta tơngo\ là glar tă nhơm mờng gơbàn tu\ să jan he kờ` lơh ngan.

Bơta lơi lơh gơbàn ală bơta kòp bè plai nùs gùng mhàm?

Geh bàr mpồl di gơlan lơh gơbàn ală bơta kòp bè plai nùs gùng mhàm.

Lài ngan là mpồl ờ sền gròi, tàm hơ\ geh: sơnam dờng, mờng gơtìp tàm cau bơh 50 rơlao hờ đang; gơtìp jăt mhàm bal mờ ùr klao. Kòn, sao di gơlan gơtìp kòp plai nùs gùng mhàm bơh 50 sơnam rơlao hờ đang; gơtòp jăt mhàm mờ cau ùr ha là cau klao.

Kòn, sao di gơlan gơtìp kòp plai nùs gùng mhàm di lah tàm hìu nhă geh mè, bèp ha là ồng, mò gơtìp kòp do. Cau klao mờng gơtìp kòp plai nùs gùng mhàm uă rơlao mờ cau ùr.

Dơ\ bàr là mpồl ndai, tàm hơ\ geh: rài kis ờ ơwa` să, `jơ\ ir să, lơmă ir; sa uă chất béo, phan sa neh lơh lài; `ô uă ir ơlăk, bièr, chu jrào, kal ke tàm nùs nhơm, stress jo\ ngai…

Bơdìh hơ\ tai, ală cau gơtìp kòp đồm sơdàng mờ gơguh huyết áp di gơlan gơtìp bè kòp plai nùs gùng mhàm uă rơlao mờ ală cau bè ờs.

Broă rơcang sơndră mờ kòp plai nùs gùng mhàm bè lơi?

Jăt ală bác sĩ gah sơm kòp do yal, kòp plai nùs gùng mhàm gơtùi rơcang sơndră di lah he geh sền gròi niam mờ broă kham să jan jăt tơngai, sền gròi ală bơta di gơlan gơtìp bơh rài kis bal mờ broă sào sa, ơwa` să.

Sền gròi bơta pràn kơl dang să jan mờ tus hờ hìu sơnơm di tu\ tu\ go\ să jan geh ală bơta tơngo\ bơh kòp plai nùs gùng mhàm. Sền gròi bơta `jơ\ să jan, huyết áp, sơdàng tàm mhàm bal mờ cholesterol mhàm.

Lơh jăt ală bơta mờng geh kuơ bè tơnơ\ do: Ba` chu jrào; tàp pràn să jan ờ uă ngan 30 pah ngai; broă sào sa kloh niam (sa uă biăp, tơmù sa boh mờ `ô ơlăk, bièr).

Cau mblàng Ndong Brawl