VOV4.K’ho - Ală nam pa do, uă làng bol lơh broă sa tàm càr Daklak neh git tam gơl ală chi tam ờ huan geh cồng nha, ờ gơ kờ` mờ ù tiah, trồ tiah bơh [òn lơgar dê nàng tam tờm quêt sơdàng, bơh sơn rờp cèng wơl cồng nha lơh sa loh làng ngan. Mờ khà priă tac tơn tàm suơn mờr 20 rbô tàm 1 ki\, tơl lồ quêt sơdàng digơlan cèng wơl cồng nha mờr 1 tơmàn priă pah nam:

2, 3 nam do, suơn quêt Đăng Khoa tàm [òn 6, sơnah [òn Khánh Xuân, là tiah kềng gah [òn dờng Buôn Ma Thuột dê gơ gơs là tiah tus sền bơh uă cau lơh broă sa mờ nac tus jòi blơi biap, plai đo kloh niam, ờ do ờ dă. Mìng mờ 2 lồ ù lu\ rơđeh, ờ huan [uơn tàm broă tam kơphe, cau tờm suơn là ồng Trần Đăng Thông neh tam biap, nhơt mờ ală bơta chi sa plai bè quêt sơdàng, pơ ồs, pơ nat mờ ròng iar, sur mờ il. Tàm hơ\, tờm quêt sơdàng geh bơcri tam uă ngan rlau jơh, mờ 750 tờm tàm bă ù ơnàng rlau 1 lồ. Tus tu\ do, ală bơta chi tam do ndrờm gơs niam ngan, tàm hơ\ tờm quêt sơdàng neh cèng wơl cồng nha lơh sa dờng ngan, geh rlau 1 tơmàn 300 tơlak priă pah nam. Ồng Trần Đăng Thông pà git: “Dùl nam den tơt plai 6 dơ\. Bơh nam dơ\ 4 rlau hơđang den tơl tờm geh tơnhàu bơh 80 ki\ tus 1 tạ 2. Mìng kờp mờ khà priă lơyah ngan rlau jơh là 20 rbô, den tơl tờm tac geh 1 tơlak 600 rbô, kờp mờ rlau 700 tờm den là priă tac geh kàr lơi.”

Khà priă tac lơyah ngan rlau jơh quêt sơdàng dê tàm jơh ală suơn quêt tu\ do là 20 rbô tàm ki\, mơya mờ suơn quêt Đăng Khoa sùm geh khà priă tac jơnhua rlau, bơh 23 tus 25 rbô tàm 1 ki\. Plai quêt ờ dờng niam mơya lơngồt, là phan sa kloh niam ờ do ờ dă tài ờ ngui sơnơm chul plai dờng. Do là jơnau lơh quêt Đăng Khoa tac ỳom rlau tàm drà kă bro, mơya sùm geh cau cih lài blơi, plai sùm geh tac jơh.

Tơnơ\ mờr 5 nam rềp mềl mờ tờm quêt sơdàng, ồng Trần Đăng Thông neh prap gàr geh uă mờng chài. Jat ồng, tu\ tam tờm quêt sơdàng mìng sền gròi tus rơyas den tờm chi geh gơs niam. Bơtô tam quêt ơnàng 20 phơng, jrô 20 phơng, tơl tờm tam ngài 1 thơk mờ gùl. Kờ` plai lơngồt mờ uă dà, pal sơngka sền gàr di mờ bơta pơlam, ơn phơng tơl khà, sùm [ồm tơl dà, gàr sùh ìo tờm chi in, mơya ba` lời gơ ngơr bam. Tờm quêt sơdàng [uơn ngan gơtìp kòp tu sa aniai bè hòr bơ sơt, pàl `jriang nha, rơhài rơmit lơh aniai plai… den tàng pal kơryan niam ală bơta phan lơh gơbàn kòp tàm ù lài mờ tu\ tam kung bè tàm tơngai tờm chi dờng pràn pal sùm còp sền suơn, git go\ kòp tu sa aniai nàng rơcang sơndră di tu\. Lơh ngan nàng geh plai niam, ờ do ờ dă là bơta geh sền gròi lài ngan. Ồng Thông yal: Băng:

“Ờ tu\ lơi a` ngui sơnơm kơryan bơsềt, bơh Natrigon, Antrencon, jơh tơl bơta ndrờm ờ ngui lơm. Tài ală bơta sơ nơm do dilah ngui jo\ ngai den lơh sơnam kis jo\ tờm chi dê ờ pràn, mờ ngui mờ sinh học, ngui Nonama, bơh Tricoderma, hơ\sồng bơrlu\ mờ dà lơngồt tàu sơdàng mờ è ka, hơ\sồng lơh gơ gơs nhơm tàm 48 jiơ nàng gơ klac, hơ\sồng [ồm, gùl nhai [ồm 1 dơ\ den tờm chi tơlir sùm, jòi ală broă lơh nàng ngui ờ do ờ dă tờm chi in.”

Bơh nam lài tus tu\ do, suơn quêt Đăng Khoa neh wă git nđờ rhiang dơ\ cau lơh broă sa ală xã kềng gah [òn dờng Buôn Ma Thuột mờ ală kơnhoàl tus sền, bơsram broă lơh sa do. Ồng Vương Hữu Tỵ, atbồ Hợp tác xã lơh sa suơn sre Thống Nhất tàm sơnah [òn Khánh Xuân pà git, tơnơ\ mờ tu\ lòt sền broă lơh do, ờ uă làng bol tàm hợp tác xã kung tam quêt sơdang mơya git kơrhia ngan, ờ tam ur ar. Uă broă lơh suơn dờng uă chi tam gam cèng wơl priă jền lơh geh uă làng bol bơdìh [òn dờng do in. Ồng Vương Hữu Tỵ pà git: “Bơdìh mờ suơn quêt Đăng Khoa dê, den geh ờ uă chi tam pa tàm do là tờm màk, pơ hong, ală chi tam do den ờ hềt geh tam jat rơndap broă, mơya geh cồng nha, ngan là pơn drờm mờ suơn quêt. Suơn quêt kung geh uă bơta, chài sơngka sền gàr, priă bơcri, sền gàr suơn.”

Mờ khà priă tac ỳom bè tu\ do mờ broă tac phan lơh gơs [uơn [ùai, tam quêt sơdàng gam cèng wơl cồng nha uă làng bol in. Bulah bè hơ\, làng bol kung pal git kơrhia, ba` tam ur ar, ngan là tàm ală bă tiah ờ gơ kờ`, nàng pleh bơta tam hơ\sồng kơl mờ gơbàn bơta khà tac uă rlau mờ jơnau kờ` tàm drà kă bro.

Ờ ua\ bơta chài kờ` pal kah  nàng tam  plai quêt sơdàng geh cồng nha.

Mùl màl tàm ua\ ngan suơn tam plai quêt sơdàng geh tam tàm Daklak gam ai go\ cồng nha niam. Bulah bè hơ\,  do kung la chi tam bươn ngan gơbàn tu sa  aniai bè tuh cuh lơh gơ lik bơsơt, pàl ơra\ nha, rhài rmit lơh aniai plai...den tàng cau tam kờ` pal bơsong di  bơta chài kỹ thuật bơh rwah sơntìl, tus sơng ka sền gàr, rcang sơndra\ kòp. Lòt bal mờ cau lơh  broa\ sa ngai do, kỹ sư Vũ Thị Hưng, Phó kuang atbồ Trạm khuyến nông [òn dờng Buôn Ma Thuột geh tơng kah ờ ua\ bơta nàng geh dong broa\ tam quêt sơdàng geh cồng nha jơnhau ua\ rlau.

-Ơ kỹ sư Vũ Thị Hưng, tu\ do ua\ ngan làng bol cau lơh sa gam jòi gùng pa tus mờ suơn chi tam, trang trại he dê nàng lơh geh cồng nha lơh sa jơnhua ngan, tàm hơ\ geh broa\ lơh tam quêt sơdàng. Gah bơto pơlam broa\ lơh sa neh geh ala\ broa\ lơh lơi  kờ` dong cau tam in, ngan la broa\ pơlam kỹ thuật sơng ka sền gàr, sơndra\ kòp?

Kỹ sư Vũ Thị Hưng: Tu\ do, bơta tam ua\ chi tam sa plai geh sơnề gam ai go\ bơtàu tơngguh ua\ ngan. Mờ ala\ chi tam jo\ sơnam den geh tam 1 nam den geh cồng nha la kan ngan, den tàng khi geh tam bơrlu\ bal nàng ai chi tam lơyah ngai ròng chi tam  jo\ sơnam,  tơnhàu geh mo tơn,  tàm nđờ nam  khi tơnhàu geh ua\ den tàng geh pơdar mhar rlau...Làng bol geh  lùp bè sơntìl chi tam, tềng lơi geh sơntìl ờ  kòp,  den he pal geh lòt sền, jòi wa\ loh làng tơl suơn chi mờ geh dong mblàng làng bol in sơntìl chi tam ờ kòp nàng khi tam. Dơ\  bàr,  la tơngai sơng ka sền gàr bè ờs, mìng geh pơlam bal hia\ den làng bol gơtùi sơng ka sền gàr geh. Làng bol ngòt ngan tàm bơta sơndra\ tu sa aniai, tàm bơta rcang sơndra\ tuh sa, kòp kơnjơ\ ngan la kòp tu gơ wac gùng, tàm tơngai rcang tàm bồ nhai mìu la gơbàn kòp do. Tàm tơngai do,  pal sơng ka sền gàr nền ngan den hơ\ sồng  lơh jơh kòp tu sa aniai gơ wac gùng tàm nha mơ kung geh  bồm jơh ờ ua\ bơta kòp bè gơlik toh tềng kơm mhò quêt, kung  jơh kòp tuh cuh plai, kơm mhò plai...Lơh niam kơm mhò plai, den bơdĩh mờ plai niam, sền niam mat,  cau tac geh buơn tac rlau.

-Nhui la dùl tàm  ala\ bơta mờng gơbàn lơh aniai plai quêt, làng bol kờ` pal rcang  sơndra\ mbẻ lơi?

Kỹ sư Vũ Thị Hưng:  Nhui la dùl tàm ala\ bơta lơh kòp, nhui nđar gơ pờ geh lơh kòp Graxit, mờ kòp do,  tu\ tam chi sa plai den he pal tam  bal ờ ua\ chi kìng càl gùt dar, ờ ua\ tờm bè tờm nguyệt quế, tờm lơmô lơ u la pal pleh. Ngài di bơh 10-20 kơi sồ gam gơbàn sơl.  Dilah neh gơbàn kòp Graxit den pal dui\ sang jơh tờm.  Cèng tus tiah ngài nàng tơp pơrguk, ba` lời gơ ơm wơl tàm suơn. Tài gơ gơ tờp mhar ngan bơh nhui geh nđar gơ pờ mờ nhui. Tu\ gơ cit tàm plai den plai he dê gơbàn nhòp dềt, gơ bàn ờ niam,  sràt.

-Cau ngui ờ suk ngan tài plai chi geh ngui sơnơm lơh mhar dờng hala ngui sơnơm tu ua\ ir, den làng bol pal  sền kuơ ala\ kỹ thuật lơi nàng sền gàr khà niam, ờ do ờ da\ tus mờ plai quêt?

Kỹ sư Vũ Thị Hưng:  Tu\ ngui sơnơm tu, bồm tàm suơn chi tam sa plai in kờ` kơryan  tu gơbàn ua\, den pal  ơm tuh phơng đạm jơh tàm di  êt  ngan la dùl poh, tơnơ\ hơ\ hơ\ sồng bồm sơnơm, tu\ kòp jơh ngan ngồn den hơ\ sồng  ngui phơng nàng tuh chul, kờ` chi  sa plai  gơ dờng. Ờ go\ di  jơh tuh phơng la  bồm sơnơm den geh lơh nha, cồng cat pràn, den slơ lơh aniai bơh tu sa slơ ua\ rlau. Tu\ làng bol ngui sơnơm den pal ngui di sơnơm, di bơta kòp mờ bồm tàm tu\ lơi hơ\ sồng gơ dờp niam rlau jơh? Bè kòp tu lơh gơ wac gùng tềng nha, sùm gơ ơm pồn tàm nha bơnung den he bồm sơnơm nàng gơ chơt jơh tu sa aniai. Tu\ bồm den pal geh du\, jơh bồm di 3-5 ngai tơnơ\ hơ\ sồng geh bồm tai tus tu\ jơh tu sa aniai, jơh kòp geh lơh  niam  kơm mhò plai tơnơ\ do. Sơnơm tu  pal geh ngui, bơdĩh mờ sơnơm hóa học,  gam geh  ờ ua\ sơnơm sinh học.

-Broa\ lơh sinh học kờ` pal geh ngui  bè lơi tus mờ ala\ bơta  chi tam sa plai, tàm hơ\ geh quêt sơdàng?

 Kỹ sư Vũ Thị Hưng: Broa\ lơh sinh học geh nggui ờ do ờ da\ tus mờ  cau ngui, mờ tus bal mờ  sa\ tờm  cau tam  chi sa plai ngui. Tàm drà ka\ bro geh ala\ bơta BT, geh pơlam nền nòn, mờ geh đơs lài mờ làng bol geh ngui jat pơlam tềng kơldung sơnơm. Mờ ala\ ù tiah gơbàn sràt den pal ngui vôi nàng geh lơh niam ù, tơngguh ua\ kali, tàm tơngai lồi dut, tơngai gơ lì jơh bơkàu den pal tuh êt kali nàng geh lơh niam plai, kra\ plai dê, plai niam, ờ gơ jrùh ua\ den cồng nha geh niam...

-Ơi, ưn ngài kỹ  sư ua\ ngan!.

                        Cau cih mờ yal  tơnggit K' Duẩn mờ  K’ Brọp