Tu\ do, tàm càr Dak Lak, ờ uă làng bol lơh broă sa bơh sơn rờp neh quèng mờ 1 bơta chi tam pa, hơ\ là tờm hồng hoa, gam hòi là tờm bụt dấm, halà tờm atiso pơr hê, mat sơnđan là Hibiscus Sabdariffa. Do là 1 bơta phan sa mờ tờm sơ nơm lơyah ngai, geh tơmut bơh châu Phi, buơn tam, gơtùi hòn tàm ală bă ù klàs, mờ cèng wơl cồng nha lơh sa uă. Jơnau cih tơ nơ\ do geh yal bè bơta chi tam do.

Ồng Bùi Đình Khuê, ơm tàm bòn 5, ntum Ea Tiêu, kơnhòal }ư Kuin, càr Dak Lak pà git, nam lài, tơ nơ\ mờ tu\ iat anih jơnau đơs Việt Nam yal bè tờm hồng hoa mờ neh lùp ồng Hoàng Văn Tuyên kuang atbồ mpồl lơh sa kă bro Nhà Việt la cau neh rề ơnàng bă ù tam hồng hoa tàm Hải Phòng, ồng neh dăn sồ điện thoại mờ jòi tus anih ơm nàng sền broă lơh. Ồng yal:“A` neh lòt tus Hải Phòng sền ală broă lơh, a` go\ niam ngan, cồng nha lơh sa uă, a` jà ồng Tuyên mut tàm Dak Lak nàng sền ù tiah, trồ tiah, sền gơtùi bơcri nàng tam bơta chi tam do halà ờ. Ngai 18/4 pa do, geh bơta ai gơnuar bơh kuang đơng lam bồ càr Dak Lak, gah khoa học mờ công nghệ càr Dak Lak neh mut lơh pơrjum, mờ ai tam tơr lòng lài, bol a` neh sac rơ wah tàm do nàng tam.”

Gam tàm tơngai tơnhàu uă, tàm suơn hồng hoa bi Y Tanông Byă, kòn cau M’Nông ơm tàm [òn Ea Mal, ntum Krông Na, kơnhòal {uôn Đôn, càr Dak Lak geh tus rlau 10 nă cau gam tơnhàu hồng hoa. Geh cau den ngui mơ\ nàng koh ntê tơr gùm 1 bă, cau den ngui kơltung nàng koh plai. Hồng hoa du\m pơr hê, sền bơh ngai gơ lơh bè 1 suơn bơkàu hồng mờr lì niam.

Bi Y Tanông pà git, tơ nơ\ mờ tu\ jòi git bè bơta chài tam, sơngka sền gàr tờm hồng hoa, bi neh ai 1 lồ 3 ù lài do sùm tam tơ ngời mờ khoah nàng tam chi tam pa do. Ngai 17/5 pa do, bi sơn đờm tam, 4 `hai tơ nơ\ tờm chi lik bơkàu, tơt plai. tờm lơi kung gơs niam, geh tus 4 ki\ plai. Tu\ tam, bi kung kơp kờ` geh bơh 8 tus 10 tấn plai tàm 1 lồ. mơya kàl do, suơn chi bi dê tơnhàu tus mờr 20 tấn. Bè hơ\ den tac geh cồng bơh 100 tus 120 tơlak. Bi đơs:“ Tàm do geh uă bơta chi tam, mơya tam tờm hồng hoa den buơn rlau mờ ală bơta chi tam ndai. A` tam kung ờ jir, ngài bơh 1 tus 2 thợ. Jì `hơt den 1 sơ\, jơh 1 kàl ờ geh 1 bơta kòp tu lơi lơh aniai. cồng nha lơh sa dilan pơn drờm mờ tam tơ ngời den uă rlau 3 dơ\.”

Tus sền suơn chi hồng hoa bi Y Tanông dê, bi Ngô Quang Kiên, ơm tàm ntum Bình Giang, kơnhòal Krông Nô, càr Dak Nông pà git, klo làng bol tàm {uôn Đôn tam tờm hồng hoa geh cồng nha mờ cồng nha lơh sa uă, den tàng pal tus sền nàng bơsram bơta chài tam, sơngka sền gàr kung bè tơnhàu:“ Git chi tam do gơtùi bơtàu tơnguh lơh sa, tơn jơh jơ gloh tơmù rơbah, den a` tus ndo nàng sền, bơsram mờng chài nàng tam, bơta pràn he dê kàr lơi den he lơh kàr hơ\. Đơs bal, tơl mờng chài kung bè broă blơi phan lơh gơs den bơh sơn rờp bol a` tac mờ mpồl lơh sa kă bro. Kơnờm mpồl lơh sa kă bro pơlam bơta chài kung bè bơta tac phan lơh gơs”

Hồng hoa là bơta chi tam bơh châu Phi, bơh 1 nă cau jak chài lơgar Đức tơmut tàm lơgar Việt Nam bơh ală nam 1990, mờ jơnau kờ` là tac plai ra`, halà bòk lơh bơh plai. Do là tờm chi buơn tam, kis pràn, là tờm sơ nơm kuơ màng, mờ bơta pràn sơm kòp gùng mhàm plai nùs, gơguh mhàm, đồm mhàm, tơmù dimơ bơta lơmă, bơcah gùng mhàm. mờ làng bol, nha geh ngui sa ris, gơm biăp, plai ngui nàng lơh dà hùc.

Ồng Hoàng Văn Tuyên kuang atbồ mpồl lơh sa kă bro Nhà Việt pà git, tu\ do tàm Hải Phòng, mpồl lơh sa kă bro blơi mờ khà priă 8 rbô 1 ki\ nàng lơh ơlak vang, mứt, ce hùc mờ siro:“ Do là broă lơh mờ bol a` kơp kờ` ngan geh mblàng tus làng bol lơh broă sa tàm jơh ală tiah, ngan là tiah sar lơgar ngài mờ ală tiah ờ niam ờ gơtùi tam chi tam ndai, halà tam mơya ờ geh cồng nha, den gơtùi tam chi tam do mờ cèng wơl cồng nha lơh sa uă. Bơh mờng chài uă nam bol a` neh tam tàm Hải Phòng-bồt Cát Bà. Tu\ do tàm Cát Bà geh 6 ntum làng bol neh lơh mờ bol a` bơh nam 2008. bol a` tam jàu bơta chài công nghệ làng bol in lơh, pơlam làng bol bơh tu\ tam, sơngka sền gàr tus tu\ tơnhàu. Mơkung pơr gon mờ làng bol, gàr niam anih tac làng bol in.”

Bơh mùl màl tam tơr lòng lài mờ neh geh cồng nha, ồng Hoàng Văn Tuyên đơs là, trồ tiah, ù tiah tàm Tây Nguyên gơ kờ` ngan mờ tờm hồng hoa. Dak Lak kung neh ringbal dong kờl mpồl lơh sa kă bro rề ơnàng bă ù tam chi tam do, tềng đăp mat neh ai bơt bơtàu rơndap ù 5 lồ tàm kơnhòal Ea Hleo nàng lơh hìu mai\ lơh gơlik phan. Bơta kơp kờ` bè tiah tam 40 rbô lồ hồng hoa tàm Tây Nguyên tàm nam 2020 kung gam ơm tềng đăp. Mơya, tu\ do mpồl lơh sa kă bro Nhà Việt neh ki\ sră pơr gon mờ làng bol Dak Lak tam 200 lồ tàm nam 2015. cau tam hồng hoa geh mpồl lơh sa kă bro tac sơntìl, pơlam bơta chài bơh tu\ tam tus tu\ tơnhàu, mờ geh blơi jơh phan lơh gơs.

Tờm hồng hoa la chi tam bươn tam, gơ kis pràn, hòn dờng niam tàm ala\ ù klàr. Bơta chài tam, sền gàr, prap plai tờm hồng hoa kung bal hia\ mờ ala\ broa\ lơh tơnơ\ do;

            1.Rwah ù tam.

            Tờm hồng hoa gơtùi kis dờng, gơs niam tàm ù tiah dòr ro ra`, ù lơh broa\ sa ờ niam, ù gơtùi ngui mờ gơtùi tam tàm ala\ ù  geh bal bràs, ù ờ gơ ngơr dà, kang càl, tam bơrlu\ bal lơh chi kìng tơngai tơngai sơnrờp tus mờ ờ ua\ chi tam bè ce, ala\ chi tam sa plai.

            2.Lơh ù.

            Dilah làng bol mìng tam gơ lơm den he  mus pès ru\ rơm, hơ\ sồng lơ òr, po\ jat gùng bơtô hala tờ bơtô lơh ù mbờc nàng tam gar. Dilah geh tam bơrlu\ bal den he mìng lơ òr, po\ tờ bơtô tàm gùl sèng ce, chi sa plai jat ngài 1 thơt, ơnàng dùl  thơt hala bơh 8 tơk tus 1 thơt 2 mờ pal lơh ù lài mờ tu\ tam gar. Làng bol he gơtùi tam bơrlu\ bal nàng geh ngui jơh ù, geh bal sền gàr, tơnhàu geh cồng nha rlau mờ tam mìng gơ lơm.

            3.Tam gar

            Gar tờm hồng hoa geh tơmut tàm lơgar he ờ mìng dùl sơntìl, mờ geh bơrlu\ ua\ sơntìl,  gơ geh plai krơi is mờ khà dà sơng kung krơi is, den tàng he pal rwah gar ràm, dờng, kra\ geh dà dum loanh.

            Tam dùl bơtô đò bơh 2-3 gar, tơl gar cah ngài bơh 3-5 phơng. Tu\ chi kòn  gơ hòn jơnhua di 1 nđàm tê, làng bol he pal koh sang tờm ờ niam, mìng lời dùl tờm niam glòm ù mbờ] lơ ut di 3 phơng. Lài mờ tu\ tam di lah trồ tiah mờ ù ra` den he gơtùi tram dà nàng lơh ìo gar, dong gơ cat bồ mat niam rlau.

            Tơngai tam niam rlau jơh la bơh bồ nhai 5 tus nhai 6, 2,3 poh lài mờ tus nhai mìu.

            4.Sền gàr.

            Gơ jat mờ bơta nhơt, chi sơ gràm ù mờ làng bol  he jì nhơt, bồr tờm bơh 2 yus 3 dơ\ tus tu\ pic tơnhàu, geh lơh bal sơng ka mờ chi tam bal. Dilah chi hòn ờ niam den he pal tuh tai phơng vi sinh hala phơng chuờng neh ồm lề gùt dar tờm.

            Pal kah sơndra\ mờ tu sa aniai. Tu\ chi kòn jơnhua di 1 nđàm tê, pal sền ngac srah, tu tơlir kap cồng hala sa nha, lơ mô dềt sa aniai nha, plai bơnung. Kuơ màng ngan la git gờ` kup gơsơt mo gơ bơh sơnrờp, hala bồm sơnơm sơndra\  bè chi tam broa\ lơh sa, nàng ba` lời tu sa ua\ hơ\ sồng bồm  den geh lơh gơbàn khih plai, lơh aniai khà phan tơnơ\ do.

            5.Pic plai.

            Plai hồng hoa gơtùi pic bơh nhai 11 tus nhai 12 nhai Tây, di gơlan gờ` rlau di lah tam gờ, tu\ plai dum la tus tơngai pic plai: bơh 45-50 ngai tơnơ\ mờ bơkàu lì sơnrờp, geh 30% khà plai dum. Pic plai tu\ tơngai nàng is plai mhar ra`, ờ gơbàn ìo bơh sù mìu, ồm lơh aniai plai.

            Broa\ pic plai: Dilah plai dum rah rài, làng bol he gơtùi koh pic ala\ ntê plai dum mờ tì ai plai is ra`, tu\ plai ra`, ta\ plai ìs is. Ala\ plai gơbàn ồm, but bơsềt, ro tềng tờm pal sang mo. Pic plai den pal tì ìs mo, tu\ ìs pal  prè lơ ho, ờ di tuh gơnru kơmhò, plai bươn gơbàn duh, gơs ka`, ồm…lơh ờ diơng gar.

            6. Ìs pơr.

            Broa\ pic plai, ìs pơr plai la kuơ màng ngan, tài gơ geh kơrnuat khà phan lơh geh mờ cồng nha bơh broa\  bơtờp sơntìl. Tu\ pic plai di lah gơbàn mìu, trồ ờ tơngai den he pal pơr plai mo nàng ba` lời plai gơbàn gơ but bơsềt, ồm. Plai jù la ờ di khà kờ` bè dà sơng, pal sang, hala plai ờ hềt ra` ngan, ìo di 10% kung bươn ngan gơ jồm ìo  mhar gơ but bơsềt.

            Tu\ is pal prè lơ ho tềng đang dra is, jơnhua bơh mat ù di 20 phơng hala is tàm đồng, bàk, nir  lơ i geh ha pah, ờ di ìs tơn đang blàng sơmang, duh ir. Phan ìs, anih ìs pal kloh, ờ geh gơ thul kơm buh. Dilah tơngai jà` ir, tơnơ\ 4-5 ngai la plai geh ra`. Niam rlau jơh la làng bol lơh geh bơnha\ pơr is geh prap tàm hìu nha\, geh lơh bal bơh ìs mờ pơr.

            7.Prap gàr.

            Tơnơ\ plai neh ìs pơr ra`, pal ơn tàm bào geh 2 tap, tap nilong tàm dơlam sơndra\ but bơsềt, tap bơdĩh mờ bào geh jing sir. Prap tềng hìu geh ha pah, càl hi.

                                                   Cau mblàng K’ Duẩn mờ K’ Brọp.