VOV4.K’ho - Pơgap 2 nam lài, tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak, dùl nă kỹ sư lơh sa suơn sre neh khin cha bơcri 2 tơmàn priă lơh 1 sào 8 hìu jàl nàng tam biap thủy canh. Broă lơh do cèng wơl cồng nha uă ngan, anih kờ` blơi geh sùm.

Tàm hìu krơh ơnàng 1 sàu 8 bơh Công ty Agri-Eco Dak Lak dê, kỹ sư Phan Nguyên Bic, ơm tàm sơnah [òn Ea Tam, [òn dờng Buôn Ma Thuột lơh cau tờm, 5 nă cau lơh broă gam jal mhar tơnhào ală bơta biap bè sơlăt, cải lơngồt, cải tơlir, biap lơpuơn… Biap tơnơ\ tu\ tơnhàu geh rào kloh, ơn tàm thùng xốp, hộp cát tông nàng tac mờ ală siêu thị tàm [òn dờng.

Bi Cam Mậu Minh Hà, atbồ mpồl tam biap thủy canh, Công ty Agri-Eco Dak Lak pà git, tam biap jat broă lơh thuỷ canh sùm geh cồng nha tơnhàu uă rlau bơh 20 tus 40% pơn drờm mờ broă tap biap tàm ù. Tài tàm bă ù ndrờm bal den ală dra thủy canh gơtùi tam uă tờm rơlao, bal mờ hơ\ phơng ơn tờm biap in kung geh klài lề tàm dà mờ gơhòr sùm tàm ală ding dà, den tàng phơng ơn tờm chi in sùm geh gàr tơl, kơl jap, bơh hơ\ tờm biap hòn gơs ring ngan. Bal mờ cồng nha tơnhàu uă den tu\ tơngai tam tơl dơ\ kung geh tơmù uă ngan:

“Sơntìl den he sồr cau lơh broă ơn tàm li, tơl li ơn dùl gar nàng ờng; tơnơ\ hơ\ den he tam tàm dra ờng, hơ\ sồng [ồm dà ring niam nàng geh bơta mrềt, gàr ring khà phơng ơn nàng tờm biap in hòn gơs. Gơwèt mờ tờm sơ lăt, di lah tam thuỷ canh bè bol a` dê den mìng pơgap bơh 27 tus 28 ngai là tơnhàu 1 dơ\, ai gơwèt mờ biap cải den pơgap 20 ngai lơm.”

Agri-Eco Dak Lak là mpồl lơh sa kă bro sơnrờp tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột tam biap jat broă lơh thuỷ canh mờ bă ù dờng ngan. Bi Phan Nguyên Bic, atbồ Công ty Agri-Eco Dak Lak pà git, bi neh sơn đờm tam biap thủy canh bơh lồi nam 2016, tơnơ\ dùl tơngai bơsram broă lơh tàm [òn dờng Dà Làc. Bu\ lah bè hơ\, biap tam dơ\ sơn rờp tài trồ tiah tàm Dak Lak duh rơlao mờ geh uă bơta krơi is pơn drờm mờ Dà Làc den tàng biap hòn mờ dờng lơyài, ờ ring.

Ờ ngòt kal ke, bi pơn jat tai tam biap dơ\ 2, mơya lơh niam wơl mai\ [ồm dà is, crap tai mai\ lơh mrềt dà, mai\ kờp khà sền gròi phơng ơn. Ală bơta bơh rơwah sơntìl, sơngka sền gàr tus tơnhàu ndrờm lơh jat broă rơndap lơh tap biap ờ do ờ dă. Bơh hơ\, biap hòn gơs niam, ờ geh kòp tu sa aniai, dờng ndrờm bal mờ ai cồng nha tơnhàu uă. Mờ rlau 12 bơta biap sa nha tu\ do, pah nhai, kong ti tac tàm drà kă bro mờr 120 tấn biap, mờ priă tac bơh 35 tus 40 rbô tàm 1 k^, pah nhai, tơnơ\ tu\ kờp jơh priă jền sơngka sền gàr, kong ti gam geh cồng bơh 60 tus 70 tơlak:

“Tàm broă tam biap thủy canh den kờ` pal bơcri blơi uă ngan măy mok nàng sền gròi, tài tam tàm hìu jrơh den tàng sùm duh rlau mờ bơdìh. Bal mờ hơ\ den kung kờ` pal sền gròi khà phơng ơn. Tam baip thủy canh den gơtùi tam tàm pơdar mhar rlau tài ờ duh pal lơh ù, ai tam thủy canh den mìng ràu kloh ding [ồm dà là gơtùi tam tai tơn. Ai bơta niam biap thủy canh dê den là ờ do ờ dă ngan, tài tu\ tam, bol a` tam tàm hìu krơh den tàng gơtùi sền gròi jơh ală bơta bè sơntìl, dra tam tus phơng ơn.”

Tu\ do, Dak Lak geh 5 mpồl lơh sa kă bro tam biap jat broă lơh thủy canh mờ bă ù mờr 4 lồ, pah nhai tac tàm drà kă bro [òn dờng Buôn Ma Thuột mờ ală kơnhoàl rềp bal in rlau 300 tấn biap kloh niam tơl khà VietGAP. Tàm hơ\, mìng is Agri-Eco Dak Lak geh mờr 1/3 khà biap tac.

Jat ồng Lê Đăng Pha, Phó kuang atbồ Trung tâm ngui gơguh jak Khoa học mờ công nghệ, gơwèt Sở Khoa học mờ Công nghệ Daklak, drà kă bro kờ` blơi biap do dờng ngan den tàng gơtùi rề ơnàng bă ù tam uă rơlao  tai:

“Jat a` sền den tam biap thủy canh là broă lơh pa nàng tam biap kloh niam, ờ do ờ dă. Di lah bơcri priă den pal lơh jat broă lơh dờng nàng bơcri 1 dơ\, bơh hơ\ gàr niam công nghệ tac drà kă bro in. Bơta kơp kờ` bơh broă tam biap thủy canh do dê den gơtùi bơcri lơh uă rlau tai, tài drà kă bro kờ` uă mờ sùm kơ\ kơljap.”

Tàm dơ\ lùp Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh, kuang atbồ khoa Nông lâm nghiệp gơwèt hìu bơsram Đại học Tây Nguyên, tiến sĩ geh bơto bè broă lơh tòm tàm broă tam, sền gàr biăp thuỷ canh.

-Ơ Tiến sĩ, làng bol pal g^t ală jơnau lơi kờ` tam biăp thuỷ canh tàm hìu jàl?

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh: Dơ\ sơnrờp, làng bol pal rơcang bă ù kờ` lơh hìu jàl, tu\ geh he pal pờ `jrong lòs crăp kờ` tìm jàl, phan sơndră, ding dà, măy [ồm, bép [ồm dà bè mhoal... kờ` tam biăp thuỷ canh. Tàm hìu jàl den làng bol pal kah: tàm càr Dak Lak trồ tiah duh den he pal geh jàl tìm kờ` tơmù duh bơh bơdìh sòl mờ lơh tơmù duh tàm hìu

-Tam biăp thuỷ canh den broă lơh dra ơn ding dà kờ` ai dà mờ phơng klài bal bè lơi ơ Tiến sĩ?

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh: Lơh dra, bè ờs cau geh lơh mờ ală bơta phan bơh trà, lòs, inox mờ lơh ngan geh lơh kơl jăp. Mờ bè broă lơh tòm ngan kờ` lơh ală dra do ờ kal ke, làng bol pal kah là khà dà mờ khà ding geh ơn, tòm biăp hòn gơs niam kờ` lơh niam, pal geh ai lòs lơi. Bè broă lơh tòm, ală hìu tăc cau geh bơto nền nòn ngan làng bol in, den tàng bàng bol iang nùs. Tu\ mờ he lơh dra do, den làng bol pal kah là pal ơn sơling bơh bồ ding dà mờ lồi ding dà di pơgăp 15 độ, tài di lah ơn ndrờm bal den dà ờ hòr.

-Tiến sĩ pà g^t bơta ngài bơh ală sèng, bơh ală tòm mờ gùng pah tàm broă tam biăp thuỷ canh tu\ do?

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh:  Ngài bơh ding dà do tus mờ ding dà ndai di pơgăp 20 phơng, mờ tơl tòm den ngài di pơgăp 18 phơng, gam bơh ală sèng kờ` gơtùi mu\t tam mờ sền gàr den di pơgăp bơh 60 tus 80 phơng kờ` [uơn tàm broă mu\t sền gàr, tơnhào. Gam di lah suơn ơnàng den pal lời 1 thơ\k niam rơlao, gam tềng gùl den pal lời di pơgăp rơlao 1 thơ\k kờ` lòt rê tu\ tơnhào, pơn diang [uơn rơlao.

-Tàm broă tam biăp thuỷ canh, dà là bơta lơh tòm tus mờ cồng nha geh tơnhào. Bè hơ\, dan tiến sĩ pà g^t lơh dà bè lơi kờ` tam biăp thuỷ canh?

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh: Gơwèt mờ broă tam biăp thuỷ canh den broă lơh sơtèk dà là kuơ màng ngan. Bơdìh hơ\ tai, dà kung kuơ màng ngan, lài mờ tu\ lơh den he pal sền gròi sơnrờp ngan lài mờ tu\ lơh hìu jàl. Bè ờs den cau pal tus lùp ală anih lơh broă geh gơnoar kờ` sền dà geh tơl kloh niam kờ` tam biăp thuỷ canh lah ờ. Tàm broă tam biăp thuỷ canh, pal geh 2 nơm ding kờ` tơrbo\ bal, 1 ding [ồm phơng tus hờ bòng thuỷ canh, mơ 1 ding dơ\ 2 là ding tơl^k dà cèng dà rê hờ sơtèk ndai kờ` lơh kloh dà tơl^k tơnơ\ mờ tu\ neh hòr gan tềng tòm biăp. Dà tơl^k do he pal lơh kloh, pal jồr ba` lời gơbàn kòl, ha là tu\ geh măt tơngai sòl mờ phơng jơnkagh den lơh gơbàn bu\t bùi mờ lơh kòl ờ gơtùi [ồm.

-Dan tiến sĩ pà g^t ờ uă broă sih gar biăp thuỷ canh?

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh: Gơwèt mờ dar sơntìl băp thuỷ canh den lài ngan he pal ơn tàm phan geh lơ\, jrao lơ-u tàm 1 anih, phan do den pal geh lơh kloh. Di lah tơmơl den pal ai bơh 60 tus 70% khà lơ\ mờ tơnơ\ mờ hơ\ geh ơn gar mờ tơmơl tai 30% khà lơ\ gam tai. Lơh gơs, he ơn tàm dra ală bơta ală tòm biăp dềt kờ` tòm biăp hòn gơs bơh 5 tus 7 phơng tàm 7 ngai den hơ\ sồng tă ơn tàm dra dờng. Tơnơ\ mờ hơ\, biăp geh ơn pơgăp bơh 20 tus 25 ngai den geh tơnhào jăt mờ tơl bơta biăp xà lách, cải kờ` geh tơl tơngai biăp.

-Broă tu kòp bơh broă tam biăp thuỷ canh kung geh làng bol sền gròi, dan tiến sĩ pà g^t ờ uă broă rơcang sơndră tu\ suơn biăp gơbàn tu kòp lơh aniai?

Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh: Tam biăp thuỷ canh tàm hìu jàl den cau mờng lơh hìu jàl lài mờ broă [ồm dà sơnơm kờ` lơh kloh bơh tàm ngai sơnrờp kờ` tơnơ\ mờ hơ\ geh tam biăp. Bơdìh hơ\ tai, làng bol sùm ngui kho\ ding, ào mpha sền gàr să kờ` tam cah is den hơ\ sồng tu kòp ờ hoan gơbàn. Di lah gơbàn, cau pal ngui phan sinh học kờ` ku\p sơmăc, òng, phan ndai tai kờ` sơndră mờ kòp biăp in. cau mờng yồng tàm suơn ală bơta phan kờ` ku\p phan dềt lơh aniai biăp tài phan di lơh đềr phan dềt, di lah ờ den ku\p mờ tê tơn tềng nha biăp, di lah tòm biăp gơbàn tu den pal dus tơn kờ` ba` lơh gơtòp tus mờ tòm biăp ndai.

-Ơi, dan ưn ngài tiến sĩ uă ngan!

Cau mblàng K’ Duẩn