VOV4.K’ho- Tàm ală nam rềp ndo, uă hìu cau lơh broă sa tàm ù tiah kơnhoàl Lâm Hà, càr Lâm Đồng neh khin cha tam gơl bơh ală sươn kơphê kra jo\ sơnam, cồng nha ờ geh uă nàng ai ù tam tờm tiêu. Mìng is tàm ntum Liên Hà, kơnhoàl Lâm Hà, tiêu neh geh tam rlau 40 lồ. Broă bơtàu tơnguh ală broă lơh tam tiêu kơ\ kơl jăp neh mờ gam geh cau lơh broă sa tàm tiah do sền dờng màng mờ ngai sơlơ bơcri priă lơh.

Lòt còp sươn tiêu hìu mò Nguyễn Thị Tý dê tàm [òn Liên Hồ, ntum Liên Hà, kơnhoàl Lâm Hà, càr Lâm Đồng hơ\ sồng sền go\ geh bơta jak chài ngan tàm broă lơh sa, jơh nùs tam gơl tờm chi tam bơh làng bol lơh broă sa tàm tiah do dê. Ală nam lài, sền go\ tiêu lơh geh priă jền uă, hìu bơnhă mò Nguyễn Thị Tý neh jòi lùp bơta chài tam sơngka sền gàr, khin cha bơcri priă tus 200 tơlak nàng tam gơl 6 sàu kơphê ai ù tam tiêu. Tus tu\ do, sươn tiêu hìu mò Tý dê neh ai tơnhàu geh 4 kàl, kờp bal tơl kàl lơh geh bơh 5 tấn tus 7 tấn plai tiêu, tăc priă geh rlau 1 tơmàn pah nam. Mò Nguyễn Thị Tý, đơs: “Tam tiêu den lơh geh priă jền uă rlau pơndrờm mờ kơphê. Nam pa do, bă tiêu do lơh geh 5 tấn, a` tăc geh 185 rbô đong dùl ki\, lơh geh 8, 9 rhiang tơlak priă. Mơya, dilah là kơphê, bă ù do dilah geh sơngka sền gàr niam den kung mìng lơh geh pơgăp 4 tấn lơm. Đơs bè hơ\ nàng kờn sền go\ tam tiêu do là gơ geh cồng nha ngan, lơh den ờ bòl rlau pơndrờm mờ tam kơphê”.

Bơh broă tam tiêu geh cồng nha bơh hìu mò Tý dê, tu\ do neh geh uă hìu cau lơh broă sa ndai tàm ntum do tam gơl ală bă kơphê kra jo\ sơnam nàng ai wơl ù tam tiêu, mờ kờp jơh bă tiêu gơguh tus 42 lồ. Kơnờm kơrhia ngan tàm broă sac rwah chi sơntìl niam, đòm jat bơta chài tam geh cồng nha den tàng sươn tiêu bơh làng bol dê ờ huan gơtìp tu kòp lơh aniai, ai cồng nha tơnhàu uă mờ tiêu den niam ngan.

Jat ồng Nguyễn Văn Tám, Kuang atbồ đơng lam Đảng ntum Liên Hà, kơnhoàl Lâm Hà, càr Lâm Đồng yal, tiêu den gơkờn ngan mờ bơta trồ tiah, ù tiah tàm do den tàng cồng nha lơh geh là uă ngan. Dilah tàm pơndrờm bal tàm dùl bă ù tam phan, den tờm tiêu lơh geh priă jền jơnhoa rlau 5 dơ\ pơndrờm mờ kơphê, tàm tu\ priă tă bơcri tam tiêu den e\t rlau, ờ huan roh uă tu\ tơngai sơngka sền gàr. Digơlan tàm tơngai tus, bă tiêu tàm ntum Liên Hà geh gam pơn jat tai gơguh uă. Ồng Nguyễn Văn Tám đơs: “Liên Hà sùm gi\t là ntum lơh broă sa sươn sre, den tàng bè hơ\, ală tờm chi tam pràn bơh ntum dê kung gam là kơphê, nha tu mờ cê sơl. Bơdìh hơ\ tai gam geh ală broă lơh pa geh Mpồl đơng lam Đảng ntum ai lơh nàng lam sồr làng bol tam gơl jat tàm bơta pràn jak, bơta niam bơh kơnhoàl ù tiah he dê, tàm hơ\ geh tờm tiêu. Tu\ do, bă tiêu tàm ntum dê neh geh 42 lồ, mờ neh geh 4 lồ geh ai tơnhàu geh kung uă sơl, là rlau 6 tấn tàm dùl lồ. Do là broă lơh pa gam pà go\ là geh cồng nha”.

Bă tiêu gam bơtàu tơnguh pràn tàm ù tiah lơh sa pa ntum Liên Hà đơs is, kơnhoàl Lâm Hà đơs bal neh pờ tơlik dùl broă lơh pa ai làng bol tàm tiah do in. Pơgồp bơnah uă ngan tàm broă mu\t lơh tam gơl tờm chi tam, tơnguh jơnhoa priă lơh geh ai làng bol lơh broă sa in. Mơya, gah lơh broă sa càr Lâm Đồng kờn pal gờn geh rơndăp ù tiah dipal, loh làng nàng tờm tiêu bơtàu tơnguh kơ\ kơl jăp mờ jo\ jòng, pleh bơta tam uă dùl bă ur ar khat gơboh, ờ jat dùl broă rơndăp lơh lơi, lơh aniai tus bơta bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn bơh [òn lơgar dê.

Mpồl lơh tiêu Việt Nam pa dan crơng gơs drà kă bro tiêu Việt Nam tàm tu\ tơngai tiêu Việt Nam neh geh rlau 50% khà tiêu kă bro tàm dunia, mờ digơlan lơh geh priă jền bơh tăc phan mờ lơgar ndai uă ngan bơh lơgar Việt Nam dê.

Bơh tơrgùm kờp pà go\, kờp jơh tiêu tăc mờ lơgar ndai tàm 11 nhai nam lài là 124 rbô tấn, priă geh 1 tơmàn 200 tơlak dolar Mỹ. Khà kờp do gơmù pơgăp 17% bè tiêu tăc mơya gơguh pơgăp 2,8% bè priă jền lơh geh  pơndrờm bal dùl tu\ mờ nam lài. Jơnau do ai go\, nam 2015 là nam tiêu bơh Việt Nam dê tăc yòm ngan.

Mpồl lơh tiêu Việt Nam kung yal lài, bơta lơh gơlik mờ kă bro tiêu tàm dunia tàm nam 2016 do kung gam ờ go\ tam gơl uă sơl pơndrờm mờ nam lài tu\ kờp jơh tiêu kờn ngui sa kung gam uă rlau pơndrờm mờ tiêu lơh geh. Jat hơ\, kờp jơh tiêu kơ\p kơnờm geh tăc mờ lơgar ndai digơlan lơh geh  ndrờm halà jơnhoa rlau mờ nam 2015.

Broă lơh kờ` tơmù gơjrùh sơnyùr mờ plai tiêu

Tềng đăp mờ ală dơ\ mìu bồ kàl gam tus, cau tam tiêu pal sền gàr, sơnka suơn tiêu bè lơi kờ` sơndră mờ ală bơta tu, kòp lơh aniai? Tàm hơ\ uă ngan là broă lơh lơi kờ` tơmù gơjrùh plai, gơjrùh sơnyùr jrang tiêu in? Jơnau yal tơnơ\ do bơh ồng Nguyễn Văn Chương, cau lơh broă bơto pơlam broă lơh sa suơn sre dê geh đơs tus mùl màl rơlao.

Ồng Nguyễn Văn Chương: Kờ` sền gàr jrang tiêu bồ kàl mìu niam den lài ngan làng bol pal lơh bè lơi sơndră mờ gơbam dà, hơ\ là jrang tiêu ờ gơtùi gơbam dà. Dơ\ 2 là tơl^k dà mhar. Dơ\ 3 là pal lơh sùh iò rơyas jrang tiêu, bồr ù tềng rơyas jrang tiêu `hoa di mơ, ba` lời rơyas jrang tiêu gơtram tàm dà jo\ ngai. Dơ\ 4 là a` bơto sồr làng bol pal ngui ală phan sinh học, phan mpồl 4 kờ` sơndră mờ tu luh, lơh bè lơi kờ` rơyas jrang tiêu pràn mhar, kờ` tơl niam broă jồp phơng di tu\, lơh jrang tiêu pràn sơndră mờ ală bơta bè mìu uă kung bè prang uă, gơbam dà, mrềt, duh.

- Ơ ồng, lơh bè lơi kờ` tơmù gơjrùh plai, gơjrùh sơnyùr jrang tiêu tàm kàl mìu do kung là broă mờ làng bol lơh sa geh sền gròi ngan, dan ồng pà g^t broă lơh kờ` tơmù bơta do?

Ồng Nguyễn Văn Chương: Gơjrùh plai mờ sơnyùr tàm jrang tiêu, lài ngan là tài mìu uă ir, dơ\ 2 là di gơlan tài bơta duh tơnguh uă, làng bol lơh bè lơi kờ` gàr bơta duh, pal kah yuh dà mhar jrang tiêu in tàm kàl mìu. Mờ bơh bồ kàl mìu, làng bol ngui mơ sơnơm điều hoà sinh trưởng den rơyas geh uă mờ pràn, tàm hơ\ geh rơyas me, rơyas kòn mờ rơyas dềt… rơyas căt uă den dong kờl jrang tiêu hòn gơs niam mhar, làng bol pal kah bồr bơto jrang tiêu mờ bơ\t `hoa di mơ. Geh tu\ tàm ală jrang kung geh căt rơyas mờ gơmu\t tàm `jrong, den làng bol kung pal kah là lơh bè lơi kờ` jrang tiêu gơmu\t kơ\ tàm dơlam. Mờ tu\ ngui sơnơm điều hoà sinh trưởng RIC10WP jrang tiêu in den nha tơlir, lơ-u\t mờ ờ gơjrùh sơnyùr mờ plai.

PV: Ơi, dan ưn ngài ồng!

            Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến mờ Ndong Brawl