VOV4.K’ho - Tơngai lài, cau lơh broă sa thị xã Gia Nghĩa, càr Daknông neh khin cha tam gơl chi tam, ngui ală sơntìl pa geh cồng nha tơnhàu, bơta niam uă tàm broă lơh sa, neh cèng wơl cồng nha loh làng ngan. Kơnờm lơh jat  rơndap broă lơh sa suơn sre jat broă lơh ngui công nghệ cao, phan lơh gơs bơh làng bol dê ờ mìng tam tàm drà kă bro dà lơgar, mờ gam geh tac hờ lơgar ndai:

Lam bol a` lòt sền trang trại ơnàng rlau 20 lồ, tàm hơ\ geh 13 lồ tam măng cụt, ồng Trần Quang Đông ơm tàm xã Dak Nia, thị xã Gia Nghĩa pà git: Nam 1997, ồng bơh [òn dờng Hồ Chí Minh tus Daknông lơh broă, sền go\ ù tiah do gơtùi tam chi sa plai, den tàng ồng neh bơcri nàng tam. Mờ trang trại ơnàng 20 lồ, ồng neh tam uă bơta chi sa plai bè sầu riêng, [ơ, pơ ồs, tàm hơ\ uă ngan là tờm măng cụt.

Mờ trồ tiah, ù tiah gơ kờ` ngan, bal mờ broă ngui khoa học tàm broă lơh sa, trang trại tam chi sa plai bơh hìu bơnhă ồng Trần Quang Đông dê neh cèng wơl cồng nha lơh sa uă. Tu\ do, mờ 8 lồ măng cụt tơnhàu sùm mờ khà lơh geh pah nam mờr 60 tấn. Kờ` tơnguh bơta niam phan lơh gơs mờ [uơn tàm broă tac phan, ồng neh cih mat tam phan jat ală khà tơl Viet Gap, Global GAP mờ geh anih lơh broă geh gơnoar lơh sră dờp tơl khà. Kơnờm bè hơ\ mờ plai chi bơh hìu bơnhă ồng dê ờ mìng geh tac tàm lơgar mờ gam geh tac hờ lơgar ndai tai:

“Rơndap broă lơh a` dê là lơh jat Global GAP den geh dong phan lơh gơs he dê geh tac tàm uă tiah rlau, pơn yơu bè nam pa do, a` neh tac nđờ dơ\ tus châu Âu, mùl màl hơ\ là lơgar Hà Lan. Priă lơh geh he in den jơnhua rlau, drà kă bro tac phan dờng rlau, lơh gơs bơta kơ\ kơljap bè priă lơh geh. Dơ\ 2 là he lơh jat broă lơh niam rlau là Global Gap mờ Viet Gap den pràn kơldang să jan hìu bơnhă he dê tàm trang trại, mờ kong nhân tàm trang trại niam rlau bè bơta ờ do ờ dă pràn kơldang să jan.”

Sền go\ [ơ Cu-Ba là sơntìl pa, geh cồng nha lơh sa jơnhua, nam 2013, ồng Lê Văn Hưng ơm tàm [òn Tân Phú, xã Dak R’moan, thị xã Gia Nghĩa neh tam bơrlu\ 300 tờam tàm suơn ơnàng rlau 3 lồ mờ gùl tam kơphe. Tơnơ\ 5 nam tam mờ sơngka sền gàr di mờ bơta chài kỹ thuật, tơl tờm [ơ neh tơnhàu geh 2, 3 tạ plai. Pah nam, tus tàm tơngai tờm chi tơt plai, cau kă bro tus tàm suơn nàng dan blơi tơn. Tus nhai tơnhàu, phan lơh gơs geh tac tàm drà kă bro gùt lơgar. Ồng lê Văn Hưng pà git, kơ nờm lơh broă di mờ khà tơl Viet Gap, den tàng phan lơh gơs geh priă tac yòm mờ kơ\ kơljap:

“Nàng gơtùi geh phan niam, lơh jat jơnau kờ` bơh drà kă bro dê den he pal rơwah ală sơntìl niam, dơ\ 2 là pal lơh jat rơndap broă lơh sa ờ do ờ dă cau ngui sa in. Làng bol pal ơn di phơng, di sơnơm, [ồm tơl dà mờ ơn tơl phơng tờm chi in dùl dơ\ tai là tus tơ nơ\ tơnhàu, he pal tơnhàu plai neh krà`. Broă pic plai kung pal rơwah tu\ trồ tiah tơngai, geh phan pic mờ phan rơndap plai nàng tơmut tàm anih prap ơn, nàng tu\ tus mờ cau ngui sa den plai geh bơta niam ngan rlau jơh.”

Lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao tàm 1 tàm 3 broă lơh tờm nàng bơtàu tơnguh lơh sa - mpồl bơtiàn bơh càr Daknông dê. Jat broă rơndap lơh tus nam 2035, càr geh 19 tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao, mờ bă ù rlau 9 rbô lồ. Lơh jat broă lơh do, tàm thị xã Gia Nghĩa neh geh uă broă lơh tam biap, bơkàu, chi sa plai jat broă lơh Viet Gap. Gơnoar atbồ mờ gah lơh broă geh gơnoar neh dong làng bol jơh bal bè priă bơcri mờ bơto pơlam bè khoa học kỹ thuật di mờ broă rơndap lơh. Mìng is nam lài, thị xã Gia Nghĩa neh dong kờl 5 broă lơh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao, mờ priă dong kờl 210 tơlak. Bơh ală cồng nha neh lơh geh, thị xã pơn jat tai sồr làng bol bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao, tàm hơ\ tam lài ală chi tam geh bơta niam uă, phan lơh gơs ờ do ờ dă, drơng drà kă bro tàm lơgar mờ tac hờ lơgar ndai.

Dak Nông la càr geh ua\ ngan bơta pràn nàng bơtàu tơngguh lơh sa suưn sre mờ ala\ phan  lơh geh geh bơta kuơ nàng tơlik  tac mờ lơgar cau jơnhua ngan bè: kơphe, tiêu,  cao su,  điều, biap, bùm, plai chi. Nàng chồl guh bơta kuơ hơ\,  càr Dak Nông neh geh broa\ lơh nàng lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao la dùl tàm 3 broa\ lơh tờm  ngan  kờ` bơtàu tơnguh lơh sa mpồl bơtìan càr dê. Cau ai tơnggit jơnau đơs Việt Nam  lơh broa\ tàm Tây Nguyên geh jơnau lùp ồng Lê Quang Dần, Phó kuang atbồ Sở Nông nghiệp mờ Phát triển Nông thôn càr Dak Nông bè tơnggu me do.

            -Ơ ồng, Dak Nông neh geh gùng tus broa\ lơh bơt bơtàu mờ bơtàu tơngguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao bè lơi?

            Ồng Lê Quang Dần: Bơtàu tơngguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao la broa\ lơh ring bal ua\ ngan bơh Tỉnh ủy, neh geh ala\  nghị quyết pơrjum dơ\ 11, nghị quyết sồ 04 bơh UBND càr bè bơtàu tơngguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao tơngai bơh nam 2010-2015. HĐND càr kung neh lơh geh nghị quyết sồ 55 nam 2016 nàng geh cih ala\ broa\ lơh pơ jờng bơcri tàm Dak Nông. Bal mờ hơ\ tai, den càr kung mut lơh ala\ geh cih  bè gơ hòi bơcrri, pơnjờng bơcri tàm gah lơh sa suơn sre, [òn lơgar tàm nghị định sồ 210 bơh Chính phủ. Bè hơ\,  bè broa\ lơh càr dê sền gròi ngan tus mờ gah bơtàu tơngguh ngui công nghệ cao tàm lơh sa suơn sre. Tu\ do,  Sở nông nghiệp gam dong broa\ nàng lơh geh rơndap broa\ tiah lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao tàm gùt càr, geh gùng  rơndap broa\  tiah lơh sa suơn sre công nghệ cao tus nam 2030 pơgap di 30 rbô lồ.

            -Ơ ồng,  ồng gơ tùi yal  mat ờ ua\ mpồl neh ngui kỹ thuật lơh  broa\ sa suơn sre ngui công nghệ cao tàm lơh sa?

            Ồng Lê Quang Dần: Tus tu\ do,  tàm Dak Nông  broa\ ngui  lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao kung mìng rơp la tơngai sơnrờp, mơya kung geh ờ ua\ [òn lơgar, trang trại mờ hợp  tác xã neh bơh sơnrờp ngui lơh sa suơn sre mờ công nghệ cao tàm lơh sa, ngan la  tàm lơh sa ờ ua\ phan bơna bè biap, bơkàu mờ ờ ua\ chi tam lơh sa suơn sre tàm [òn lơgar. Geh ờ ua\ broa\ lơh bè tàm kơnhòal Dak Song, geh trang trại tiêu  sinh thái Thu Thủy, Hợp tác xã Đồng Thuận, Hợp tác xã Đăk Tân tàm thị xã Gia Nghĩa den cau dê kung neh tam biap jat broa\ lơh ngui công nghệ cao, geh  lơh bal lơh sa,  lơh geh phan bơna  tac bro mờ drà tờm Bình Điền.

            -Ơ ồng, bơtàu tơngguh lơh sa suơn sre ngui công nghệ cao den kờ` dùl broa\ lơh bal kơljap 4   cau, den bơta do neh geh càr mut lơh bè lơi?

            Ồng Lê Quang Dần: Ngan la tàm bơtàu tơngguh lơh sa suơn sre công nghệ cao den pal geh bơta lơh broa\ bal  bơh khoa học công nghệ, mờ la drà ka\ bro, mờ la geh  drà tac tài phan bơna lơh geh la tac bro den tàng broa\ lơh bơh 4 cau, geh tu\ la 5 cau la pal go\ ngan. Bơh cau lơh sa sa, cau dà lơgar, cau khoa học, cau ka\ bro mờ ngân hàng bơcri dong kờl ai càn pria\ tài tàm lơh sa suơn sre công nghệ cao kờ` ngan bơcri lơh. {òn lơgar kung  neh lơh broa\ mờ ala\ ngân hàng ka\ bro nàng mut lơh ala\ broa\ lơh càn pria\  dà lơgar. Mpờl go\ ngan la tàm gah lơh sa sươn sre nam pa do geh broa\ lơh VN Sat, kung geh bơna\ pria\ càn dong kờl nàng geh tam pa wơl kơphe.

            Mùl màl  biap tàm Dak Nông, Gia Nghĩa ua\ ngan gam geh  tơmut blơi bơh Lâm Đồng  mờ ờ ua\ tiah. Ngan la tàm ala\ nam  rềp do càr kung neh geh ua\ ngan trang trại, ua\ hìu nha\ tam kung neh lơh di dùl bơnah biap sa càr dê. Bè tàm thị xã Gia Nghĩa,  tàm sơnah [òn Nghĩa Phú kung neh tam ờ ua\ ba\ ù tam biap ua\ ngan, hala tàm kơnhòa; Dak Song, xã  Thuận Hà, Thuận Hạnh kung neh geh tam mờ lơh di dùl bơnah biap sa [òn lơgar dê mờ kung neh lơh bal mờ ờ ua\ drà ka\ bro ndai ờ ua\ bơta biap pràn bơh Dak Nông.

            Dan ưn ngài ồng ua\ ngan!

                                                                                    Cau mbàlng K' Duẩn mờ K' Brọp