VOV4.K’ho- Lồi poh lài, Pơrjum sền sơ wì rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030, broă wèt sền tus nam 2050 neh lơh geh cồng nha niam bơnĕ. Do là dơ̆ sơn rờp, Việt Nam lam lơh rơndap ù tiah kâp dà lơgar nàng kờñ sền sơ wì wơl bơta geh ngan dùl bă mùl màl, tơrgùm jơh ală bơta, bơh hơ̆ ai tơlik gùng dà ai, rơndap tap sèng wơl ù tiah bơtàu tơnguh bơh dà lơgar dê, lơh gơlik ù tiah bơtàu tơnguh pa, tŭ niam bơtàu tơnguh pa, bơta pràn chul chồl bơtàu tơnguh pa nàng lơh geh jơnau kờñ, bơta kơp kơnờm mờ Nghị quyết Pơrjum dờng dơ̆ 13 bơh Đảng dê neh ai tơlik, tus nam 2045 gơ gơs là lơgar bơtàu tơnguh, priă jền lơh geh uă. Do là sră wăc rơndap ù tiah tơrgùm bồ tơngoh jak bơh uă ƀộ, gah broă lơh dà lơgar dê mờ bơta tă pơgồp bơh ală cau jak chài tàm lơgar mờ bơdìh lơgar dê tàm tơngai lài.

Đơs đơng lam tàm Pơrjum sền sơ wì rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030, broă wèt sền tus nam 2050, Thủ tướng Phạm Minh Chính đơs nền, broă lơh rơndap ù tiah geh kuơ dờng màng ngan. 

Gùt anih pơrjum sền sơ wì

Bol he neh lơh broă rơndap lơh 5 nam mờ broă rơndap lơh jŏ jòng 10 nam bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn, bơh hơ̆ bol he lơh jat, lam lơh ngan ngồn rơndap ù tiah nàng lơh gơtùi. Do là rơndap ù tiah dơ̆ sơn rờp geh lơh tàm lơgar Việt Nam jat jơnau cih bơh Adat Rơndap ù tiah nam 2017 dê. Kuơmàng là rơndap ù tiah pal geh bồ tơngoh kơlôi sơnơng tam gơl pa, broă wèt sền pal jŏ jòng, ngui uă ngan rlau jơh bơta pràn krơi is, tŭ niam pơn rơ, bơta ƀuơn tàm pơrlòng nàng bol he in brồ guh bơh bơta pràn tàm dơlam is, bơh priă jền tàm dơlam, ai priă jền bơh bơdìh mờ pal gơtùi bơsong ală bơta ờ ring bal, bơta lòng, bơta ờ niam, ờ pràn gam gơlik geh tàm dơlam is bơh rài lơh sa. Rơndap ù tiah pal sền gròi tus ală gùng dà bơtàu tơnguh tơlir, lơh sa sồ, lơh sa tàm pơ dar, lơh sa mang. Gròi sền tus ală gùng dà bơtàu tơnguh mhar mơya kơ̆ kơljap, bơtàu tơnguh ring bal đah lơh sa, niam chài mờ tiah ơm kis, ơn niam chài ndrờm mờ bơta kuơ cíñ trị, lơh sa, tiah ơm kis. Thủ tướng Phạm Minh Chính đơs nền: “Broă lơh rơndap ù tiah neh kuơmàng, broă lơh sền sơ wì sơlơ kuơmàng rlau tai. Bơta niam rơndap ù tiah geh gàr niam halà ờ, geh di halà ờ, dipal mờ dà lơgar halà ờ. Rơndap ù tiah là pal geh bồ tơngoh kơlôi sơnơng tam gơl pa, geh broă wèt sền jŏ jòng, mờ bơta pràn sơn đờm bơh bồ tơngoh kơlôi sơnơng, bơta pràn chul chồl den sơn đờm bơh bơta tam gơl pa, mờ bơta pràn den sơn đờm bơh nùs nhơm làng bol. Broă wèt sền jŏ jòng là lơh bè lơi rơndap ù tiah gơtùi đơs tus ală bơta pràn krơi is, tŭ niam geh pơn rơ, bơta ƀuơn tàm pơrlòng, hơ̆ sồng bol he geh broă lơh jat sền tàm hơ̆ nàng ngui niam bơta pràn is he dê, tài bơta pràn is là kòn bơnus, ù tiah, niam chài, bơhiàn kah yau, tam klac dờng jơh gùt jơi bơtiàn”.

Ală kwang bàng tàm Mpồl duh broă sền sơ wì neh đơs, rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar geh lam lơh dùl bă nền nòn, jơh nùs, ring niam, hòi jà bơta tus bal bơh gal ngan mờ geh cồng nha bơh ală Ƀộ, gah broă lơh dà lơgar, kâp hơ đơm, ală cau jak chài, cau kơlôi sơnơng, ală mpồl lơh broă dunia dê. Mờ kung ơn bơta kơp kơnờm dờng ngan tàm Rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar geh lơh gơlik ù tiah bơtàu tơnguh pa, tŭ niam bơtàu tơnguh pa, bơta pràn chul chồl bơtàu tơnguh pa. Bơt bơtàu rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar là kơnòl broă dờng, kal ke, ờ hềt geh bơh lài tus tŭ do. Jơnau yal Rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar àñ ơnòng dùl kơnòl dờng màng ngan tàm broă ai tơlik lài gùng dà mờ lam lơh bơtàu tơnguh dà lơgar tơrgùm jơh ală bơta mờ jŏ tơngai. Jơnau yal neh bơt bơtàu gơs mờ đal git lài tơngume bơtàu tơnguh dà lơgar tàm kâp kuơmàng, jŏ jòng, bơh broă rơndap lài ù tiah, bơh bơnàng jă gùng dà, broă rơndap lơh bơtàu tơnguh dà lơgar mờ Đảng, dà lơgar neh đal git.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Thiên, lài do là kwang atbồ Viện Lơh sa Việt Nam đơs là: “Sră wăc rơndap ù tiah do pal lơh gơlik 2, 3 bơta tam gơl pràn kơldang. Dùl tàm ală bơta tam gơl mờ añ đơs là tàm rơndap ù tiah do neh bơceh loh làng ngan, jơnau kờñ lơh 5 rbô kơi sồ gùng rơndeh ntoat rat bơh tŭ do tus nam 2030. Tŭ do, rài lơh sa drà kă bro sồr pal lòt rat, sồr pal geh bơta tàm tơrbŏ bal geh cồng nha den dà lơgar bol he geh rùp să jòng, bơta pờ ơnàng dờng, den tàng broă dờp mờ lơh gùng rơndeh ntoat rat ngan là broă tus bal sơn rờp mờ lơh gơlik bơta tam gơl hơ̆. Dunia neh geh mờng chài, ngan là ală lơgar câu Á lòt tơnơ̆ den sơlơ tơrgùm bơta pràn nàng lơh gùng rơndeh ntoat rat, tàm gơl sơn rờp lơh gơlik bơnàng jă den rài lơh sa bơtàu tơnguh mhar mờ bơta niam bơtàu tơnguh sơlơ dờng rlau”.

Jat ală cau jak chài đơs, bè tơrgùm jơh ală bơta, jơnau yal neh yal tơl làm ală tơngume ală broă mờ dùl jơnau yal Rơndap ù tiah dà lơgar sồr. Do là cồng nha bơh dùl tŭ tơngai lơh broă jơh nùs, nền nòn, mờ nùs nhơm cih dờp ală jơnau đơs uă. Rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar neh tơrgùm lam lơh ală kơnòl broă tờm, geh: đal git ală gùng dà broă lơh dờng bè bơtàu tơnguh dà lơgar; đal git mờ ai tơlik lài gùng dà bơtàu tơnguh ai ală tiah pràn, ală gah gơguh lơh sa in; mòn gơs ală gùng lơh sa; lơh sir rơndap tap sèng phan bơna nàng dong kờl mòn gơs ală gùng kềng ơh sa mờ gờñ crơng gơs rơndap tap sèng gùng ù gờl, tam gơl pa tàm ală tiah pràn. Ồng Cao Viết Sinh, lài do là Thứ trưởng Ƀộ Kế hoạc mờ Đầu tư đơs là, pal kờp tus broă ai lơh sa dà lơgar mờ pal tam cah ală tiah dờng gơs ală tiah dềt: “Añ sơnơng là bol he dờp rơndap ù tiah jat 6 tiah lơh sa mpồl bơtiàn bè do. Bulah bè hơ̆, bol hi kờñ broă tam cah is ală tiah dờng bè tiah dòr, tiah kơh bơnơm đah tô dà lơgar geh 2 tiah dềt là tiah Tây Bắc mờ Đông Bắc halà tiah đah tô tàm gùl lơgar mờ tiah kềng gah dà lềng tàm gùl lơgar tam cah gơs 2 tiah dềt là tiah đah tô tàm gùl lơgar mờ tiah kềng gah dà lềng tàm gùl lơgar pà dipal. Tiah đah jum tàm gùl lơgar geh pơgồp bal nền nòn mờ tiah Tây Nguyên den gơ geh là gùng tờm ngan bơh Tây Nguyên dê lòt hờ dà lềng, den jat añ bè do là di”.

Tơn jơh Pơrjum mờ cồng nha 44 nă kwang geh jơng tàm mpồl duh broă neh ring bal Rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar tơngai bơh nam 2021 tus nam 2030, broă wèt sền tus nam 2050 mờ 100% khà sră ring bal. Tàm hơ̆ 37% ring bal mơya sồr cih dờp tam gơl, lơh sir rơndap ù tiah lài mờ tŭ yal Cíñ phủ in. Tơnơ̆ tŭ Rơndap ù tiah tơrgùm jơh ală bơta dà lơgar geh ring bal den geh là bơta pràn chul chồl nàng lơh sa Việt Nam ngan ngồn brồ guh, mut gơ rờm bal mờ ală lơgar rềp bal mờ dunia.

Cau mblàng K’Duẩn