VOV4.K’ho- Pơrjum dơ̆ 4, Quôk hội khoă 15 neh ngan ngồn mut lơh tàm poh lài tàm Hìu pơrjum Diên Hồng, Hà Nội. Tàm dơ̆ pơrjum do, uă broă geh cau tĕ khà sền gròi, kơp gơn ală broă lơh nền di ngan – di tơn- do tŭ bơh Quôk hội dê , bè: broă đơng pơlam giă tac rah rài xăng zờu dipal; rơndap broă tam gơl priă nhai… Mờ broă Quôk hội dơ̆ sơn rờp ai jơnau đơs tàm rơndap lơh Adat ù tiah (tam gơl), cau tĕ khà kơp kờñ gơtùi rơcang sơndră bơta ờ niam, kờñ ai geh bơta kuơ tàm tŭ bơt bơtàu adat boh lam.

Pin dờn mờ kơp kơnòm là nùs nhơm bơh uă kwang bàng Quôk hội mờ cau tĕ khà dê gơ wèt mờ pơrjum dơ̆ 4, Quôk hội khoă 15. Dơ̆ pơrjum geh lơh tơnơ̆ tŭ pơrjum Đảng dà lơgar pa tơn jơh mờ broă cribơyai uă broă kuơmàng gơ wèt mờ bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn bơh dà lơgar dê; bơta tam gơl pa broă lơh đơng lam bồ bơh Đảng dê… Pal sền gròi ngan là Pơrjum Đảng dà lơgar dơ̆ 6 neh lơh glài mờ ring bal dờơ broă lơh tơn jơh ơm tàm Đảng dà lơgar bơh 2, 3 nă Ủy viên Đảng dà lơgar dê. Do là bơta lài ngan pờ gùng ai “mờng kwèng tơn jơh at gơnoar broă” in nàng ală Ủy viên Đảng dà lơgar ndai in sền sơ wì is să tờm he dê mờ lơh krơh ai ală gơnoar broă ndai tàm anih lơh broă cíñ trị. Kwang bàng Lê Thanh Vân, Mpồl Cà Mau đơs là: “Añ kơp kơnờm tus dùl tŭ lơi hơ̆, tŭ Đảng neh lam lài den tàm mpồl kwang bàng duh broă dà lơgar kung geh ală bơta lơh lài dipal, nàng ală kwang bàng at gơnoar broă dà lơgar sền gŏ is he ờ geh pràn jak, ờ geh bồ tơngoh jak chài, lời wơl gơnoar broă cau ndai in, nàng ală cau geh bồ tơngoh jak, geh nùs nhơm niam geh at gơnoar broă dùl bă dipal ờ duh pal tàm ntoat pơrlòng, blơi gơnoar broă, ờ duh pal dan at gơnoar broă”.

Dùl broă tàm rài kis làng bol geh cau tĕ khà sền gròi ngan hơ̆ là giă xăng zờu. Broă gơguh giă xăng tàm tơngai lài geh jơnau kuơmàng ngan bơh broă ờ tơl mpồl lơh gơlik phan tàm dà lơgar, khà tơrmù giă ờ dipal, giă blơi jơnhua rlau mờ giă tac lơh uă mpồl lơh sa kă bro tac xăng zờu gơtìp hoàc huơr. Bơta geh ngan do lơh gơlik bơta uă anih tac xăng zờu sùm til mpồng halà tơrmù khà xăng zờu tac cau blơi in. Cau tĕ khà dan Cíñ phủ ai geh mờng chài mờ geh broă lơh sơndră di tŭ tŭ giă dunia gơlik geh ờ niam tàm tơnơ̆ do. Mờ kung sồr lơh loh bơta ờ niam tàm broă đơng lam, pơlam mờ gròi sền giă ală bơta phan pal geh. Tài tàm tŭ giă xăng zờu gơmù, uă bơta phan kung gam tàm giă jơnhua ngan, ngan là ală bơta phan lơh gơs bơh suơn sre, phan sa… lơh gơ rềng uă ngan tus rài kis làng bol, mpồl lơh sa kă bro dê: “Khat dùl gah broă lơh lơi kung geh gơ rềng tus xăng zờu. Gơ rềng uă ngan bè lơh sa, kă bro, kờp bal mờ cau kông ñân lòt lơh broă, kờp bal mờ pơndiang phan bơna, phan nàng mòn, nàng lơh. Bơh gah lơh phan bơh suơn sre tus gah bơt bơtàu, kờp bal là tac ală phan kă bro den ndrờm gơ rềng tus xăng zờu lơm”.

Gùt anih pơrjum dơ̆ 4, Quôk hội khoă 15

Tơnơ̆ uă dơ̆ ơm ing, dơ̆ do Quôk hội lơh nền tam gơl Rơndap lơh Adat ù tiah. Do là rơndap lơh adat geh gal ngan cau tĕ khà, làng bol sền gròi mờ sồr rơcang sơndră bơta ờ niam, kờñ ai geh bơta kuơ tàm tŭ bơt bơtàu adat boh lam. Rơndap lơh Adat ù tiah (tam gơl) pal lơh loh broă ai wơl ù, ngan là gơ wèt mờ rơndap broă lơh tiah drà, tiah hìu ơm tac bro. Bơta tơm wơl priă, dong kờl, rơndap ƀòn ơm kis pa tŭ dà lơgar ai wơl ù pal gàr niam priă jền lơh geh mờ bơta niam rài kis ndrờm halà niam rlau mờ tiah ơm yau. Pal gròi sền, git nền loh làng kơrnuat priă jền bè ù tiah… Là anih lam lơh gơnăp gơnoar, kơnòl broă atbồ dà lơgar bè ù tiah, Ƀộ trưởng Ƀộ Tài nguyên mờ Môi trường ồng Trần Hồng Hà pà git: Rơndap lơh Adat Ù tiah (tam gơl) wèt tus jơnau cih gàr niam git nền giă ù yal loh làng, song dơpă mờ dipal mờ drà kă bro nàng làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro in ndrờm geh dờp kuơ: “Tŭ lơh nền giă ù gàr niam git nền dùl bă loh làng mờ dipal mờ giă drà kă bro den làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro ndrờm dờp kuơ. Bơta hơ̆ pơgồp bơnah git nền bal mờ gơp tam pà ù tiah, bơta lin. Làng bol tŭ geh ù gơtìp ai wơl den giă ù tàm tơngai ai wơl hơ̆ geh tơm wơl dùl bă dipal, di mờ giă ù. Bè dà lơgar den kung geh kuơ tài bơh tŭ ai bơh cau ngui ù dê den kung geh ai di bơta kuơ”.

Tơnơ̆ pơrjum Đảng dà lơgar dơ̆ 6 ai jơnau đơs bè rơndap broă tam gơl priă nhai, priă nhai jơh sơnam rê rlô lơh broă, dong kờl ƀảo hiểm xã hội mờ dong kờl cau geh màng mờ dà lơgar tàm nam 2023, tus tŭ do, Cíñ phủ gam yal Quôk hội in kờp dŭ, tam gơl priă nhai sơn rờp bơh ngai 01/7/2023 mờ khà gơguh bơh 1 tơlak 490 rbô tus 1 tơlak 800 rbô đông. Cau tĕ khà mờ làng bol kơp kơnờm jơnau sồr do geh Quôk hội ring bal nàng kờñ tơnguh priă lơh geh, nàng khi in iang nùs lơh broă, lơh gơs niam kơnòl broă geh jàu: “Dilah lam lơh tơnguh priă nhai dơ̆ do den geh lơh gơlik broă lơh gàr kơ̆ kơljap rài kis bơh kwang bàng, kông cứck mờ cau jơh sơnam rê rlô lơh broă dê, ai tơnggŏ bơta bơtàu tơnguh dà lơgar. Bulah bè hơ̆, bơta geh ngan bè priă jền nàng lam lơh tơnguh priă ndai gơtùi halà ờ? Kơp kờñ tơnguh priă nhai là bơta kơp kờñ dipal bơh làng bol dê”.

Kwang bàng Quôk hội tus bal pơrjum dơ̆ 4 tàm Hìu pơrjum Diên Hồng- Hìu lơh broă Quôk hội

Cau tĕ khà dan Cíñ phủ kơlôi sơnơng nàng geh kỏnuat krơi is mờ broă lơh glài ală broă lơh tìs tŭ lam lơh ală broă lơh jal mhar tàm rơcang sơndră kòp Kovid-19. Bal mờ hơ̆, là pơn jat tai sơlơ tơnguh broă lơh lùp sền, sền sơ wì mờ lơh glài broă lơh tìs. Tài bơh bơta cau tìs, broă lơh tìs adat boh lam tàm gah rơcang sơndră kòp bơtờp kung gam gơlik geh kal ke; ai lài priă jền gah lơh sơnơm in, kuơmàng pal geh broă dong kờl kuơmàng, dipal, gơ hòi gơ jà, tơnguh mpồl kwang bàng, kông cứk, viên cứk gah lơh sơnơm, mhar gàr niam nùs nhơm kwang bàng lơh sơnơm tàm tŭ tơngai uă cau gơtìp lơh glài, lơh glài hìñ sự.

Lại Hoa/Cau mblàng K’Duẩn