VOV4.K’ho - Mờ broă jơm is phơng hữu cơ vi sinh bơh kơmhò kơphe nàng sơngka sền gàr chi tam, mờ anih suơn dờng Dak Ngo, kơnhoàl Tuy Đức, càr Dak Nông neh lơh geh cồng nha tàm broă tam kơphe tàm bă ù kơh, tềm pềr priă jền bơcri, cèng wơl cồng nha lơh sa.

Suơn kơphe gơs tơlir niam ngan, tơl ntê ndrờm tơt bềng plai. Tơl bă bơnơm tam kơphe dờng ơnàng ngan. Ồng Trần Trọng Trình, ơm tàm mpồl lơh broă sồ 1, anih suơn dờng Dak Ngo pà git, 7 nam lài ờ cau lơi sơnơng tờm kơphe gơtùi tam tàm bă ù do. Tài ù kơh, trồ tiah den mìu uă, ù gơtìp dà cò lơh klàr, tờm kơphe ờ gơs. Bơh tu\ anih suơn dờng jơm kơmhồ kơphe lơh phơng hữu cơ vi sinh, suơn kơphe neh hời rơhời gơs niam. Ồng Trình pà git: “ Dờp phơng hữu cơ vi sinh bơh mpồl lơh sa kă bro pà nàng ơn den go\ suơn kơphe nha tơlir rlau, tờm niam rlau, jai sơndră mờ kòp tu sa aniai mờ tàm nhai prang kung ờ huan gơtìp aniai bơh bơta trồ prang dờng soat dà.”

Bi Đỗ Văn Thuật, atbồ mpồl 1, anih suơn dờng tam kơphe Dak Ngo đơs tờm, ngui phơng hữu cơ vi sinh bơh anih suơn dờng lơh gơlik is, làng bol tềm pềr geh uă ngan priă jền tu\ tơmù khà phơng hoá học, tơmù broă [ồm dà, mờ cồng nha tơnhàu suơn kơphe kung gam gơguh uă. Bi pà git: “ Ală hìu nhă lơh phơng vi sinh do den suơn chi gơs niam ngan, pơn yơu mùl màl bè hìu nhă a` lơh 1 lồ 2 sàu kơphe, nam pa do tơnhàu geh 23 tấn mờ gùl kơphe ris, hơ\ là cồng nha tơnhàu geh mờr 4 tần mờ gùl kơphe gar tàm 1 lồ. Là hìu nhă neh ơn phơng vi sinh do tàm 3 nam sùm, tàm ù tiah kơh bơnơm mơya tàm nhai prang tờm chi ro lơyaì ngan, tài rơyas mut jrô khà sùh ìo jo\ jòng, tu\ [ồm dà, tơngai [ồm tàm 2 dơ\ là bơh 20 tus 25 ngai, mơya ală hìu nhă ơn phơng vi sinh den gơtùi jo\ bơh 30 tus 35 ngai hơ\ sồng [ồm wơl.”

Bi Bùi Văn Đông, kuang jat jơng atbồ anih suơn dờng Dak Ngo pà git, ngui kơmhồ kơphe, bơh nam 2006 tus tu\ do, pah nam, anih sưon dờng lơh gơlik mờr 450 tấn phơng hữu cơ vi sinh ai cau lơh broă in sơngka sền gàr chi tam. Jat sền gròi bơh anih kơlôi sơnơng bơta chài lơh sa suơn sre brê bơnơm Tây Nguyên, bơta niam phơng sih mờ anih suơn dờng jơm glom is gam niam rlau mờ ală bơta phơng vi sinh gam geh tac tàm drà kă bro, mờ tơl ală bơta bè phan hữu cơ, khà kali, jơi ka` phan kis… Mơya, khà priă lơh gơlik mìng ndrờm gùl mờ khà priă phơng sih ndrờm bal tàm drà kă bro.

Kơnờm ngui phơng sih do, bal mờ broă mut lơh jat niam bơta chài lơh broă tàm ù kơh, anih suơn dờng neh sơngka sền gàr gơs wơl mờr 200 kơphe digơlan pal kơl sang tài ờ gơs. Tu\ do rlau 350 lồ kơphe bơh anih suơn dờng dê sùm ai cồng nha tơnhàu 3 tấn gar tàm 1 lồ, mờ cồng nha tơnhàu kung gơguh uă jal tơl nam. Bi Bùi Văn Đông đơs: “ Ù tàm anih suơn dờng lài do geh rồ mờ mai\ mok den tàng ù kră ngan, bal mờ hơ\ ală nam sơn rờp rồ ù, khà cò pơr dô uă ngan, den tàng ù gơtìp klàr, kơldang tàm đơm, tờm kơphe kal ke ngan nàng gơtùi cat rơyas. Den anih suơn dờng neh pơlam cau lơh broă jì nhơt jat gùng, ròng nhơt tàm ală gùng kơphe kờ` tơmù bơta klàr ù. Dơ\ 2 là sồr làng bol tờ trồm ơn phơng vi sinh pơgồp bal mờ jơm ală nhơt, den hời rơ hời ală jơi phan kis geh dong lơh lề, dong ù lơbơn, den lài ngan là bơtơl khà phơng hữu cơ dong suơn chi gơs niam, dơ\ 2 là tờmu dimơ dùl khà phơng hoá học, tềm pềr priă jền bơcri.”

Ngui kơmhò kơphe neh geh nàng bơrlu\ jơm glòm phơng hữu cơ vi sinh, sơngka sền gàr suơn chi gơs niam, hơ\ là broă lơh gam geh rề ơnàng tàm làm gùt ală tiah tàm càr Dak Nông.

Kơmhò kơphe geh khà hữu cơ ua\,  rlau 30% den tàng di lah ờ hềt gơbàn ồm lề mờ cèng tuh phơng den geh lơh kòp tus chi tam. Trơ wơl,  kơnhòm kơphe la phan ngui niam ngan nàng lơh gơs phơng hữu cơ vi sinh khà jơnhua. Khà gơs tàm dùl kg phơng vi sinh bơh bơh kơnhòm kơphe drờm mờ 3 kg phương chuờng niam. Geh 2 bơta jơm glòm kơmhò kơphe lơh phơng hữu cơ vi sinh, bè tơnơ\ do:

Bơta lơh dơ\ 1: Jơm glòm jat broa\ lơh  di khà nàng phơng hữu cơ vi sinh geh khà niam jơnhua.

Phan lơh geh 1 tấn kơmhò kơphe drờm mờ di 1 tấn mơ gùl kơphe gar, 3 tạ phơng chuờng, slơ ua\ slơ niam, 50 kg lân, 5 kg phơng urê, 1 kg dà lơ yang tàu hala sơdàng rmit, 1 kg ka` HB-01 hala 5 kg ka` Trichoderma.

Broa\ lơh jơm glòm:

Broa\ sơnrờp: Tuh dà ua\ dơ\ lơh  lơ bơn kơmhò kơphe, lời ra` dà.

Dơ\ 2: Klài dà lơyang tàu, hala sơdàng rmit mờ dà, tuh ring tàm gơnru kơmhò kơphe, lời di 5 jiơ nàng gơ mut jơh tàm dơlam, pal kah dà tuh di mơ nàng ba` gơlik dà hờ bơdĩh.

Broa\ dơ\ 3: Klài ring kơmhò kơphe bal mờ lân, mờ urê mờ phơng chuờng.  Klài bal jơh ka` mờ di 50 lik dà. Rwah tiah ring, pleh gơbàn gơ ngơr dà, crài  kơmhò kơphe gơs àr ơnàng di 1 thơt mơ gùl, jòng di 2 thơt, hơ\ sồng tuh dà ka` ring hờ đang.  Pơnjat tai geh lơh ardùl tap bơrlu\ bal lơ ut di 30 phơng mờ tuh ring dà ka`. Lơh gơs 5 tap lơh bè lơi gơnru jơnhua di 1 thơt mơ gùl. Ngui bàk glòm sir gơnru kơmhò kơphe nàng gơ ìo mờ gơduh. Ngan la ba` jơ lềt hala ja\ jơng đang gơnruh kơmhò kơphe.

Broa\ dơ\ 4: Tơnơ\ geh glòm dùl poh den bơyai lơh sền gơnru glòm: Go\ gơnru gơ duh, di 70 đô C, geh gơbàn jù la niam, ờ hoan jù la bơh ờ tơl dà, pal tuh tai dà. Khà dà ua\ hala êt drờm geh gơbàn aniai tus broa\ lơh lề bơh ka`, làng bol he gơtùi sền bơta ìo mờ broa\ at pat tàm tê go\ gơlik dà la di.

Tơnơ\ 20 ngai bơyai lơh  sơ kuơr mờ glòm bàk, sùm di 10 ngai den sền gơnru kơmhò kơphe dùl dơ\, dilah go\ gơbàn ra` den pal tuh bơsir dà. Tơnơ\ 2 nhai kơmhò kơphe neh ồm, làng bol ta\ bàk lời 1-2 ngai lời phơng jơh duh, hơ\ sồng cèng tuh chi tam in hala lời gơ ra` nàng ơn tàm bào.

Bơta lơh dơ\ 2: Jơm glòm mhar nàng lơh lề kơmhò  kơphe, broa\ lơh do geh ngui ka` vi sinh 1 kg HB-01 hala 5 kg Trichoderma ai tàm 1 tấn kơmhò kơphe, ờ duh ngui ala\ bơta bè phơng chuờng,  dà lơyang tàu, lân, urê…

Tơnơ\ neh lơh lơ bơn kơmhò kơphe mờ broa\ tuh dà ua\ dơ\, làng bol rwah anih ù ring, ra` nàng ơn lơh  àr, ơn jat gơnru kơnhò kơphe lơ ut di 30 phơng  tơl tap drờm pal tuh dà ka` vi sinh. Lơh  5 tap bù jơnhua  di 1 thơt mơ gùl mờ ngui bàk glòm sir. Ngan la ba` sơntap, ba` ta\ tap đang  bơrtul kơmhò kơphe. Jơm glòm di 1 poh den tus sền, tuh tai dà. Làng bol pal tuh khà dà di pal mờ broa\ kơrman tàm tê kơnhò kơphe, go\ gơ lik dà la di.

Tơnơ\ 20 ngai den he tus sơ kuơr,  lơh gơs bơrtul mờ glòm mờ bak, tus 10 ngai den lòt sền dùl dơ\, dilah go\ ra` den pal tuh bơsir dà. Tơnơ\ 3 nhai den phơng  geh gơ ồm lề, làng bol ta\ bàk 1-2 ngai nàng phơng jơh duh, hơ\ sồng cèng tuh chi tam in hala lời ra` ơn tàm bào.

                         Cau cih mờ yal tơnggit K’ Duẩn  mờ K’ Brọp.