VOV4.K’ho - Kờ` dong làng bol cau lơh broa\ sa tàm càr Daklak sơndra\ gơtùi kòp chơt mhar, chơt lơ yài tiêu in kung bè lơh geh  tiêu kloh, Viện sền gàr phan tam dà lơgar neh mut lơh broa\ sơng ka sền gàr tiêu mờ broa\ ngui ala\ bơta chế phẩm sinh học, phơng chuờng ơla phơng hóa học tàm xã Ea Ning, kơnhòal Cư\  Kui`, càr Daklak. Rlau mờ 3 nam mut lơh, broa\ lơh do geh ai go\ êt gơbàn ala\ bơta kòp, tu sa mờ lơh geh tiêu tơl khà tiêu niam. Viện sền gàr phan tam dà lơgar gam bơyai lơh ua\ broa\ lơh do tàm ala\ tiah tàm càr Daklak.

            Suơn tiêu rlau 1.100 jrong tơnhàu gam tàm tơngai plai bơh hìu nha\ ồng Nguyễn Quang Tùng kis tàm [òn 23,  xã Ea Ning, kơnhòal Cư\ Kui` drờm  ring gơs niam tơlir crư, ala\ sơnyùr plai bơnung gam plai ua\ ngan,  yal tơnggit dùl kàl tơnhàu ua\ tiêu. Ồng Nguyễn Quang Tùng ai git,  lài do, hìu nha\ geh sơng ka sền gàr is den pria\ blơi phơng tuh la ua\ ngan mờ suơn tiêu jo\ jo\ gơlik geh kòp chơt mhar, chơt lơ yài bơh ròng gơ soat dà bưh tàm suơn ờ hềt di  bơta pơlam lơh. Bơh bồ nam 2014 tus tu\ do,  ala\ cau kuang Viện sền gàr phan tàm dàlơgar neh pơlam wah wơl rbòng soat dà, pah dơ\ mìu den dà gơ soat mhar den tàng tiêu ờ gơbàn gơ ngơr dà, den tàng kơryan geh ala\ bơta tu sa aniai. Ồng Tùng  đơs:

            Cau kuang bơh Viện khoa học bơh Bộ Nông nghịêp neh tus pơlam bol a` broa\ wah rbòng,  rbòng soat dà jat di khoa học ngan, bal mờ hơ\ la ai gời bol a` in ờ ua\ chế phẩm sinh học tuh tiêu in. Tus tu\ do,  bơta gơbàn kòp chơt mhar, chơt lơyaì ờ gam gơbàn tai mờ gơ mù ua\ ngan pơndrờm mờ lài, ngui chế phẩm sinh học gơ kung gơmù tus rlau 30% phơng hóa học pơndrờm mờ tơngai ờ hềt ngui.

            Kung geh bơta dong kờl sơng ka sơndra\ kòp chơt mhar, chơt lơ yài tiêu in mờ broa\ ngui ala\  chế phẩm sinh học, rlau 3 nam do, sươn tiêu rlau 500 jrong tơnhàu bơh hìu nha\ bi Bùi Vũ Lê kis tàm [òn 24, xã  Ea Ning, kơnhòal Cư\ Kui` tơnhàu geh bơh 1 tấn 6 tus 1 tấn 8 tiêu  pah nam. Ngan la bơta pàl nha, kòp chơt mhar, chơt lơ ỳai ờ gam gơbàn tai. Bi Trung đơs tờm:

            Tiêu hìu a` gam chơt den geh viện ai hìu nha\ a` in ala\ chế phẩm sinh học nàng bồm tơ lòng den  tềng tiêu gam chơt den  gơ  ờ chơt tai tus nam dơ\ 3 den  ờ chơt  tai. Khà geh tu\ pa tam mìng geh 1 tấn mơ gùl lơm, den tu\ do neh gơguh tus 1 tấn 8. Tiêu den ring mờ niam ờ gơbàn kòp tai.

            Mò Nguyễn Phương Trúc Linh cau lơh broa\ tàm trạm tam phan mờ sền gàr phan tam kơnhòal Cư\ Kui` ai git,  broa\ lơh tam  sơng ka tiêu mờ broa\ sơndra\ kòp  chơt mhar, chơt lơ ỳai geh ngui chế phẩm sinh học ơla phơng hóa học geh Viện sền gàr phan tam dà lơgar geh lơh bal mờ trạm tam phan mờ sền gàr phan tam kơnhòal sền sơnơng mờ tam tơ lòng bơh nhai 2 nam 2014. Broa\ lơh geh mut lơh tàm ba\ ù 5 lồ bơh 5 hìu  tam tiêu tàm xã Ea Ning, tiah tam ua\ ngan tiêu bơh kơnhòal Cư\ Kui`. Broa\ lơh tam sơng ka sền gàr do ua\ ngan la ngui phơng vô cơ neh  bơsong geh, chế phẩm sinh học pa. Tus tu\ do,  ba\ ù do neh bơh sơnrờp lơh geh cồng nha, tiêu tơnhàu kung ua\. Mò Nguyễn Phương Trúc Linh ai git:

            Bồ kàl bol a` ai tiêu nàng lòt mblàng, jơh mblàng den tuh phơng, tơnơ\ hơ\ dùl tu\ tơngai den bol a` pơnjat tai geh ai tiêu sền mblàng tai lài mờ tu\ tuh phơng bè lơi mờ tơnơ\ tu\ tuh phơng den gơ mbè lơi. Plai tiêu pic den kloh ngan, plai dờng, mhir, niam rlau mờ tơlik tac mờ lơgar cau den tac kung yòm rlau. Bal mờ tu\ bol a` geh ngui chế phẩm sinh học mờ wah rbòng gơ hòr dà jat bơta khoa học den  gơ geh gơ mù kòp chơt mhar, chơt lơyaì. Khà phơng hóa học kung gơmù bơh ngui chế phẩm ơla.

            Jat bơta sền wơl bơh phòng Nông nghiệp mờ Phát triển nông thôn kơnhòal Cư\ Kui`, tus tu\ do,  kơnhòal do neh geh pơgap di 4 rbô lồ tiêu, tàm  hơ\ geh rlau 2.500 lồ gam tơngai tơngai tơnhàu plai, tiêu tơnhàu geh mờr 9 rbô tấn pah nam. Bulah  be fhơ\,  broa\ lơh tam bơh làng bol ua\ ngan la sơnđìng tàm bơta mờng bơhìan, ngui phơng vô cơ tuh tiêu in  geh lơh khà tiêu ờ ua\, plai geh tiêu ờ ring. Bal mờ hơ\, bơh gơbàn  bơh trồ tiah nisơna lơh geh  ala\ bơta bơsềt kòp gơbàn ua\, pràn ngan la kòp chơt mhar, chơt lơ yài.

            Broa\ lơh tơ lòng tam sơng ka tiêu bơh Viện sền gàr phan tam lơh bal mờ trạm tam phan mờ sền gàr phan tam  kơnhòal geh mut lơh tàm xã Ea Ning, bơh sơnrờp ai geh cồng nha niam. Mò Lương Thị Ninh, phó kuang atbồ trạm tam phan mờ sền gàr phan tam kơnhòal Cư\ Kui` ai git,  tàm tơngai tus,  geh bơyai lơh lơh ua\ broa\ lơh do:

            Tàm tơngai tus,  bal mờ UBND kơnhòal mờ Viện  sền gàr phan tam dà lơgar, bol a` geh bơyai lơh cri tơr`a sền wơl cồng nha broa\ lơh do, hơ\ sồng bol a` geh lơh ua\ broa\ do tàm gùt kơnhòal. Do la broa\ lơh pa  kờ` làng bol  cau lơh sa gùt kơnhòal tus bơsram  mờ bơsram ala\ bơta jak chài pa kung bè bơta mờng bơh làng bol cau lơh broa\ sa geh git wơl.

            Daklak la tiah geh  ba\ tiêu tam  ua\ ngan  tàm gùt lơgar mờ rlau 28 rbô lồ, tiêu geh tus 37 rbô tấn tàm dùl nam.  Mơya, mìng geh di pơgap 2/3 tiêu bơh Daklak geh đơs la tơl khà,  gơtùi tac mờ lơgar cau tàm ala\ lơgar  ua\ rwah, bè Mỹ, Nhờk, Hàn Quốc mờ Châu Âu... Nàng tiêu slơ ngai slơ gơ hòi gơ jà, kung bè gơtùi tac mờ lơgar cau niam rlau, gah lơh sa suơn sre kơnhòal dê kờ` pal geh lơh lài ngan rlau tai, lơh pràn broa\ geh gùng bơtàu tơngguh gah tiêu jat di khà dunia. Broa\ lơh tam tiêu kloh, ngui ala\ chế phẩm sinh học, ala\ bơta phơng hữu cơ niam nàng tơngguh bơta kuơ  phan tam geh,  mờ tac  yòm geh tai pria\ jền dà lơgar kơnhòal dê mờ pleh lơh geh gơbàn aniai tus mờ cau  lơh sa suơn sre.

                                                     Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp