VOV4.K’ho-Tam gơl trồ tiah gam lơh gơlik bơta lòng uă ngan tus lơh broă sa sươn sre bơh ală càr tàm Tây Nguyên dê. Ai bơta jak chài măy mok, ai măy mok pa ngui tàm broă lơh sa là jơnau sồr jal mhar ngan gơlik tus mờ ală càr in, kờ` gơdờp mờ tu\ tơngai pa.

Tàm hơ\, broă lơh tờm là pal geh dà tuh sùm ai chi tam in bơh ală măy tuh dà is mờ tềm pềr. Bol he sền sơnơng bal jơnau cih đơs bè cồng nha ngui măy tuh dà pa gơ wèt tus mờ ală sươn tiêu tàm kơnhoàl Ea Kar, càr Daklak:

Bi Nguyễn Văn Định là dùl tàm ală cau geh bă tiêu uă ngan rlau jơh tàm xã Ea Sô, kơnhoàl Ea Kar, càr Daklak. Rlau 3 rbô jrong tơnhàu tiêu tam tàm bă ù kơh 10%, bơnah ù gam wơl geh uă lu\ rơđeh, pơrdô dà mhar, den tàng gàr bơta sùh ìo ai tiêu in kal ke ngan tàm pah tu\ kàl prang tus.

Tơnơ\ tu\ lùp bơsram bơh tàm rơdio, tivi, sră báo mờ internet, bi Định neh bơcri priă blơi măy tuh dà [ồm tềng tờm ai jơh ală sươn he dê in. Ală măy tuh dà do geh 2 gùng dà dờng lơh mờ đùh PVC phi 60, tơ\p tàm ù jat sươn, gam wơl là ală ding dà, tàm hơ\ geh ding dà lơbơn, anih khuă, phan tuh dà crăp tơn tàm gùng ding dà, béc tuh geh crăp tơn tàm gùng ding dà.

Tu\ ngui, dùl jrong tơnhàu tiêu dùl nơm béc, [ồm ală dà dềt tàm tờm tiêu. Bulah priă bơcri ờ uă, mơya neh 2 nam, ală măy tuh dà do kung gam ngui niam sơl, bơta niam ding dà ndrờm bè ờ go\ gơmù sơl, dong hìu bơnhă bi tơrmù geh bơta pràn lơh broă. Bi Định, pà gi\t:

“Bơcri blơi măy tuh dà do là dipal ngan. Ala he in ìa ding lòt tus tơl tờm nàng [ồm den he mìng kờ` pờ dùl êt là dà gơ hòr tơn bơh bồ ding tus lồi ding dà là gơ [ồm dà ndrờm bal ngan. He mìng kờ` lòt dùl dar lòt sền jơh den he rê rlô. Ai dilah lời tuh bè ne den là bòl ngan, pal geh 4 nă cau lơh den hơ\ sồng gơtùi lơh geh”.

Bơh tu\ tiêu tăc yòm, Ea Sô gơ gơs là kơnhoàl ù tiah geh uă cau tàm làm gùt ală càr tàm Tây Nguyên lòt jòi tus lơh sươn, tàm hơ\ geh bal ală cau tàm ală tiah tam tiêu tiơng pơnrơ bơh càr Gialai dê, bè: Cư\ Sê, Cư\ Pưh, Mang Yang…

Mơya, jat ồng Nguyễn Thế Thủy, Phó Bí thư Đảng ủy xã yal, geh uă ngan cau neh ờ lơh geh cồng nha tài bơh trồ tiah, ù tiah tàm do krơi is ngan, jơnau gơdan dà tuh uă rlau pơndrờm mờ ală tiah ndai. Uă cau hìu pròc mhàm bơh ồng Thủy dê kung tam tiêu ờ geh cồng nha sơl tu\ tuh dà ai sươn tiêu in jat bè lài do.

Mìng is ồng, neh thàn ai jơnau bơsram, bơcri 22 tơlak priă blơi, crăp măy tuh dà [ồm tơn tàm tờm ai sươn tiêu he dê in, den tàng sươn chi kis dờng niam sùm mờ ai tơnhàu uă. Ồng Nguyễn Thế Thủy, pà gi\t:

“Khà tiêu chơ\t tàm xã do uă ngan, tài bơh tơngai duh, ù mhar ro, khi tuh dà ờ thàn. Dơ\ bàr tai là ù tàm do là ù bơrlu\ bal mờ bràs, ù tam phan chờl. Tuh dà ờ thàn den ù gơtìp dàng te\, lơh rơyas tiêu gơtìp tăc, lơh tiêu ờ gơtùi jồp geh dà halà phơng mờ gơtìp chơ\t”.

Jat kỹ sư Nguyễn Văn Kiên, Kuang atbồ Trạm dong kờl bơto pơlam lơh broă sa sươn sre kơnhoàl Ea Kar, tềng đap bơta tam gơl trồ tiah, bơh rlau 5 nam lài, kơnhoàl neh sền dờng màng tus broă dong cau lơh broă sa tam gơl măy tuh dà ai ală tờm phan tam mờ chi công nghiệp in.

Tus tu\ do, jơh ală bă ù tam biăp tàm kơnhoàl neh geh bơcri măy tuh dà béc [ồm rơsìh dềt. Mờ ală bơta chi sa plai mờ chi công nghiệp, neh bơh sơnrờp ngui 2 bơta măy tuh dà pa, hơ\ là tuh dà ntờc jat bè lơgar Israel dê mờ tuh dà [ồm tềng tờm. Cồng nha sền swì nam 2014 tàm ală sươn tiêu ngui măy tuh dà ntờc pà go\, cồng nha là loh làng ngan. Kỹ sư Nguyễn Văn Kiên, pà gi\t:

“Jat sền tàm dùl nam den bol a` sền go\, dà ngui nàng tuh geh gơmù geh 40%. Tu\ do jơnau gơjrùh ntê plai bơnung tàm tờm tiêu dùl êt rlau mờ khà geh bơkàu geh plai uă rlau mờ ndrờm bal rlau, tiêu lơh geh gơguh bơh 13- 15%.

Mờ bol a` sền go\ tai là, hơ\ là tuh dà geh sùh ìo sùm bè hơ\ den tờm tiêu kis dờng niam ngan, mờ gơ lơh tơrmù geh ală bơta kòp ngòt rơngơ\t lơh aniai tờm chi in. Tài bơh bơta do là bol a` lơh pơgăp mờ do neh 3 nam do. Mờ tu\ hơ\, den bol a` kờp geh là priă cồng lơh geh tàm dùl lồ lin mờ gơ\p pơgăp 160 tơlak. Tàm tu\ hơ\ bơcri priă lơh dùl nơm măy do tàm dùl lồ tiêu mìng jơh bơh 50- 70 tơlak priă lơm”.

Măy tuh dà pa neh đơs ngan gơcèng wơl cồng nha loh làng ai tờm tiêu tàm kơnhoàl Ea Kar, càr Daklak in. Kơ\p kờ` là làng bol lơh broă sa tàm uă tiah bơh Tây Nguyên dê kung khin cha bơcri priă blơi ală măy mok pa do ngui tàm broă lơh sa sươn sre nàng bơtàu tơnguh kơ\ kơl jăp, gơdờp mờ tam gơl trồ tiah!

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến