VOV4.K’ho – Ờ kờp mpồl dròng cing cau ùr bơh sơne\ cau Rơđê Bih dê, gơ wèt mờ cau Rơđê, lài do mìng geh cau klau hơ\ sồng geh dròng cing. Mơya mờ bơta bơtàu tơnguh bơh mpồl bơtìan pa dê, tu\ do, tàm ua\ tiah bơh càr Dak Lak dê, broă bơto dròng cing mồng gam geh lơh ai ală mpồl cau ùr in tai. Do là broă lơh ngan nàng kờ` sền gàr mờ tơnguh bơta niam chài cing mồng tềng đap jơnau digơlan gơtìp roh hui\ mờ ờ geh cau tàm pơn jat.

Krơi mờ ua\ sơne\ cau Rơđê ndai, cau Rơđê Bih tàm [òn Trấp, thị trấn Buôn Trấp, kơnhòal Krông Ana, càr Dak Lak bơh ua\ nam do neh geh dùl mpồl dròng cing cau ùr dờp kơ nòl dròng cing mồng tàm pah dơ\ lơh chờ, lơh yàng. Bòr cing Jhô bơh mpồl dròng cing do dê geh 6 pang cing mờ dùl nơm sơnggơr. Cing geh tam cah gơs 3 yô, sơnggơr geh bơngă gàr sap ai jơh bòr cing in. Tu\ dròng, ală nghệ nhân ntrờ` lòt pơdar bơh đah ma tus đah kiau jat gùng lòt sơlơu\ wơl mờ gùng lòt jrum jơ dê, geh pơrya là kah rê hờ tơngu rơyas.

Mò H’Riu Hmok, cau atbồ mpồl dròng cing Jhô [òn Trấp pà git, tàm ua\ nam do, mpồl dròng cing Jhô [òn Trấp neh geh jà lòt dròng cing tàm ua\ dơ\ lơh chờ tàm lơgar mờ lơgar ndai. Mơya tu\ do, ua\ cau tàm mpồl neh dờng sơnam, sùm gơtìp kòp tê jê să den tàng broă lòt dròng cing ờ geh lơh sùm. Ala mờ hơ\, nàng prap gàr niam chài ờs mờng kòn cau dê tềng đap jơnau digơlan ngai sơlơ gơtìp roh hui\, ală cau tàm mpồl neh bơto dròng cing Jhô ai ua\ sau ùr tàm [òn in nàng bơt bơtàu gơs mpồl tàm pơn jat: “He pal lơh ngan nàng bơto wơl rơnàng kơnòm să in, nàng bol khi in kung chài dròng cing, nàng tơnơ\ do tu\ bol hi neh kra, ờ sô, ờ gơtùi lòt dròng cing tàm tiah ndai tai den geh ală sau tàm pơn jat bol a`, den tàng bol a` lơh ngan bơto wơl mờ jơh bơta chài, bơta git wă he dê, tài do là sap dròng cing neh geh bơto wơl bơh ală mò, ală mè he dê”.

Mpồl dròng cing Jhô bơh [òn Trấp dê

Bi H’Diệu Niê, cau kơnòm să tàm mpồl dròng cing Jhô [òn Trấp yal, gơ wèt mờ cau Rơđê Bih tàm do, broă bơsram dròng cing gơ wèt tus mờ cau ùr ờ gơtìp kơryan halà ờ ai, mờ gam geh pơn jờng tai. Bè hơ\ den tàng, tàm ua\ nam do, ua\ oh mi cau ùr tàm [òn neh geh ală mò, ală mè bơto wơl bơta chài dròng cing Jhô. Nàng gơtùi chài dròng ua\ jơnau cing, kờ` ngan rlau jơh là geh mpàng tê chài rơ gơi mờ git sap ntas. Mơya bơta kươmàng là pal ngan ngồn kờ` dròng cing mờ kơ\ nùs: “Geh ală wa, ală mè bơto wơl den a` lơh ngan bơsram tus tu\ lơi chài dròng cing. Tài bơh pơn yơu bè ală wa, ală mè lài do kung neh lòt dròng cing tàm ua\ tiah den tàng tu\ do bol he kung kờ` geh tàm pơn jat ală bơta hơ\ mờ gam pal bơsram nàng git, nàng bơto wơl rài tơnơ\ do in tai, nàng ală oh tơnơ\ do in gàr sùm niam chài kòn cau he dê”.

Gơ wèt mờ kòn cau Rơđê, lài do, mìng geh sơne\ Rơđê Bih là ai gơnoar cau ùr geh dròng cing, ai tàm ală sơne\ cau Rơđê ndai, broă dròng cing mìng ai cau klau in gời. Bulah bè hơ\ tu\ do, mờ bơta bơtàu tơnguh bơh mpồl bơtìan pa dê, bơta kơlôi sơnơng do neh hời rơ hời tam gơl. Bơh nam 2015 tus tu\ do, Sở Văn hóa, Thể thao mờ Du lịch càr Dak Lak pơ gồp bal mờ Phòng Văn hóa thông tin ală kơnhòal, thị xã, [òn dờng tàm càr sùm pờ ală ơdu\ bơto dròng cing mồng kơnòm klau mờ kơnòm ùr tàm ală thôn, [òn in. Bơh ală ơdu\ bơto bơtê do, neh geh ua\ mpồl dròng cing kơnòm să geh bơta niam, gơ gơs là mpồl tờm ngan tu\ tus bal ală dơ\ pơr lòng, lơh bơyai lơh bè phan nhơl gùng đơs crih kòn cau tàm ală kấp bơyai lơh. Bơta kươmàng là ờ mìng geh ală mpồl dròng cing cau klau mờ jơh bal mpồl dròng cing cau ùr kung ngao sơlơ ai go\ bơta chài dròng cing he dê.

Ală mpồl dròng cing cau ùr ngai sơlơ ai go\ bơta chài dròng cing khi dê

Oh H’Danh Ayun mờ oh H’ Đôna Ayun, 2 nă cau tàm mpồl dròng cing cau ùr [òn Ea Đun, xã Ea Kênh, kơnhòal Krông Pach pà git: “Gơ wèt mờ cing den ờ di là bơsram bơh sră pơ àr mờ pal bơsram bơh bơta chài iat, đal git. Dilah git sap den gơtùi bơsram jak. Bulah geh ua\ kal ke tài bơh jat bơhìan kòn cau Rơđê dê mìng geh cau klau den hơ\ sồng gơtùi dròng cing, mơya gơ wèt mờ cau ùr bè bol oh den tài kờ` den tàng kung kờ` geh bơsram mờ lơh ngan bơsram nàng lơh bè lơi ờ mìng geh cau klau hơ\ sồng git dròng cing, mờ jơh bal cau ùr kung git dròng cing tai sơl”.

“Cing den tu\ do kung ờ huan geh cau gơtùi bơsram mờ digơlan gơtìp roh hui\. Oh kờ` bơsram nàng git mờ gơtùi bơto wơl ua\ rơnàng ală oh in tai nàng gơtùi sền gàr bơta niam chài cau Rơđê dê”.

Jat ua\ nghệ nhân đơs, bulah lài do ờ hềt geh bơta ai gơ noar, mơya tu\ do, tàm ua\ ơdu\ bơto dròng cing, ală cau ùr tus bal bơsram kung gal ngan. Kươmàng, ua\ cau ùr bơsram gam ai go\ bơta chài đal git mờ bơsram niam rlau mờ ală cau klau tai. Ală nghệ nhân kung đơs là, kơnờm geh bơta lơbơn, kơ\ nùs, tryang tryồng bơsram den tàng cau ùr gơtùi git ală jơnau dròng cing mhar mờ kah jo\ rlau mờ cau klau.

Ngai sơlơ geh ua\ cau ùr git dròng cing

Nghệ nhân Y Hiu Niê Kđăm, cau neh bơto ua\ ơdu\ dròng cing đơs là, bulah bơto cau klau halà cau ùr in den do kung là dùl broă nàng sền gàr bơta niam chài rơ gơi cing mồng, den tàng pal geh sền dờng màng mờ pơn jờng lam lơh: “Cau Rơđê jat jơi mè den tàng gơtùi đơs, cau ùr là cau tờm, gơtùi lơh tờm bơta lơh nền tàm pơn jat jo\ jòng. A` kờ` bơto wơl mpồl cau ùr in mờ go\ là, bơta kơ lôi sơ nơng tu\ do neh geh ua\ tam gơl, ală sau git mờ gơ lơh kờ` ngan mờ broă lơh do. Mờ a` go\ là gơ wèt mờ mpồl cau ùr den ală oh git mờ bơsram mhar rlau mờ ală oh klau. Ală oh ùr den kung kah jơnau bơto jo\ rlau mờ niam rlau mờ ală oh klau”.

Jat cau kơlôi sơnơng niam chài bơhìan yau, mò Linh Nga Niê Kđăm yal, geh dùl bơta geh ngan tu\ do tàm ua\ [òn tàm càr Dak Lak, hơ\ là ală cau tàm mpồl dròng cing cau klau tu\ dờng geh bau den rê hìu pơ ùr lơh bơr tơu. Dilah hìu bơnhă pơ ùr ơm tàm ală [òn ndai den sền bè [òn tờm cau klau hơ\ dê roh dùl nă cau bơh mpồl dròng cing dê. Den tàng, ua\ [òn neh bơto dròng cing cau ùr in, tài cau ùr geh ơm sùm tàm [òn lơgar jat bơhìan bơklau lơh bơr tơu bơh cau Rơđê dê.

Broă cau ùr kòn cau Rơđê git dròng cing mồng ờ mìng mpong ntas sùm sap ntas cing mồng tàm ală [òn, lơh li la, lơh gơlik bơta niam chài krơi is ai rài kis niam chài cing mồng Tây Nguyên, mờ gam pơgồp bơnah sền gàr niam chài bơhìan yau kòn cau Tây Nguyên dê tềng đap ală bơta gơ rềng bơh ua\ gah rài kis tu\ do dê.

Cau mblàng K’Duẩn