VOV4.K’ho – Tu\ do, Dak Nông gam là càr geh khà cau kòp bơ tờp mờ kòp bạch hầu ua\ ngan, bal mờ 39 nă cau kòp, tàm hơ\ geh 2 nă cau chơt. Bulah ală gah lơh broă geh gơ noar neh lơh broă bơh gờ` ngan, bal mờ bơta đơng lam jơh nùs bơh Bộ Y tế dê, bulah bè hơ\, kòp bạch hầu kung gam là kòp ngòt rơ ngơt mờ gơlik geh kal ke ờ gơtùi git lài. Tềng đap bơta geh ngan do, gah lơh sơnơm càr Dak Nông kung gam lơh ngan lam lơh ală broă lơh rơcang sơndră kòp, tàm tu\ kung gam pal kong mờ ua\ ngan kal ke.

Tiah tờm sền gàr mờ dong kờl mpồl bơtìan Hìu bơtuah gơ wèt thôn Đức Lập, xã Dak Sôr, kơnhòal Krông Nô là tiah git go\ cau bơ tờp sơn rờp mờ kòp bạch hầu, cau kòp là cau gam bơsram tàm do. Geh bơta lơh broă sơbac mhar ngan bơh gah lơh sơnơm dê, tus tu\ do, tiah geh kòp tàm do bơh sơn rờp neh gơtùi kơryan, ală cau kòp geh sơm tàm hìu sơnơm Krông Nô di mờ jơnau pơlam sơm kòp, pràn kơldang să jan niam lơm. Mpồl atbồ tiah tờm sền gàr mờ dong kờl mpồl bơtìan neh jơh nùs tàm broă pơgồp bal mờ gah lơh sơnơm nàng lam lơh broă lơh rơcang sơndră kòp. Bi Trịnh Thị Mùi, lơh broă tàm Tiah tờm sền gàr mờ dong kờl mpồl bơtìan Hìu bơtuah pà git: “Tơ nơ\ tu\ git go\ tàm tiah tờm geh 3 nă cau bơ tờp mờ kòp bạch hầu den tiah tờm kung neh pơgồp bal jơh nùs mờ Sở Y tế mờ ală mpồl, gah broă lơh geh gơ rềng, pơgồp bal mờ ală y bác sĩ lơh broă tàm tiah tờm nàng lam lơh niam ală broă bè tam cah is tơrgùm bal ală oh tàm tiah tờm, ờ ai rê mờ hìu bơnhă. Pơgồp bal jơh nùs nàng [ồm sơnơm lơh kloh khuẩn jơh gùt tiah tờm, ai ală oh pơn chèu glòm muh mat pah ngai mờ lơh jat di ală broă mờ gah lơh sơnơm ai tơlik”.

Sơrlèt gơl gùng jòng mờr 100 kơi sồ bơh [òn dờng Gia Nghĩa, xã Quảng Hòa, kơnhòal Dak Glong, tiah geh sền là tiah tờm gơbàn kòp bạch hầu bơh càr Dak Nông dê mờ khà cau bơ tờp kòp ua\ ngan rlau jơh, geh 19 nă cau bơ tờp, 2 nă cau chơt mờ kung là tiah jơh gùt mpồl lơh broă chính trị gam at tê bal mờ gah lơh sơnơm lam lơh ală broă lơh jơh nùs, krà` cê nàng sền gròi, kơryan kòp bạch hầu.

Ồng Huỳnh Thanh Huynh, Kuang atbồ Hìu sơnơm kơnhòal Dak Glong pà git, tơ nơ\ tu\ geh ală cau chơt, Hìu sơnơm kơnhòal Dak Glong neh pơgồp bal mờ ală mpồl lơh broă lam lơh kờp sền, jòi ală cau ơm rềp, geh gơ rềng tus cau kòp chơt să nàng lam lơh mơ ală broă lơh bơsong di tu\. Gah lơh sơnơm neh lơh ua\ anih tam cah is jơh ală hìu bơnhă làng bol tàm ală tiah geh kòp bal mờ git nđờ rbô nă cau geh tam cah is: “Hìu sơnơm kơnhòal neh bơt bơtàu broă rơndap lơh mờ sồr Tiah tờm sền gròi kòp tê jê să càr, Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên dong kờl sơnơm vaccine nàng cit bơ tơl tàm ngai 2/7 pa do mờ neh cit jơh ai ală hìu bơnhă làng bol tàm xã Quảng Hòa, ală [òn geh làng bol kòn cau Mông ơm kis nàng rơcang sơndră kòp. Tài rài kis kal ke bal mờ jơnau git wă làng bol tàm tiah do dê ờ huan ua\ den tàng broă rơcang sơndră kòp kung pơhìn geh ua\ jơnau lơh gơbàn ua\ kòp, kung kơp kờ` làng bol geh jơnau git wă niam, pơgồp bal mờ gah lơh sơnơm mờ gơ noar atbồ ală kấp nàng git go\ ală cau kòp geh pin, hùc sơnơm mờ cit sơnơm vaccine wil tơl nàng rơcang sơndră kòp bạch hầu”.

Tu\ do, gùt càr Dak Nông geh 4 tiah geh kòp tàm ală kơnhòal Krông Nô, Dak Glong, Dak Rlâp mờ Tuy Đức. Tus tu\ do, 39 nă cau bơ tờp mờ kòp bạch hầu neh bời kòp mờ geh rê bơh hìu sơnơm. Bal mờ hơ\, gah lơh sơnơm càr Dak Nông kung neh lam lơh broă cit rlau 50 rbô ding sơnơm vaccine nàng rơcang sơndră kòp bạch hầu. Bơdìh mờ ală broă lơh jal mhar, di tu\ bơh gah lơh sơnơm dê, gơ noar atbồ tàm ală tiah do kung mhar lam lơh ală broă lơh nàng ờ huan lơh làng bol ngòt rơ ngơt, ờ suk ơm.

Mò Nguyễn Thị Thanh Hương, Kuang atbồ Sở Y tế càr Dak Nông đơs nền, tus tu\ do, gah lơh sơnơm càr Dak Nông bơh sơn rờp neh lơh gơs broă hùc sơnơm kháng sinh rơcang sơndră kòp kung bè lam lơh broă lơh cit sơnơm vaccine rơcang sơndră kòp làng bol in.

Kung jat Kuang atbồ Sở Y tế càr Dak Nông yal, bạch hầu gam gơlik geh ờ gơtùi git lài, ờ mìng tàm Dak Nông mờ gam tàm 2, 3 càr bơh tiah Tây Nguyên dê tai bè Kon Tum, tiah rềp bal bè Lâm Đồng. Gah lơh sơnơm càr Dak Nông geh pơn jat tai lam lơh ring bal ală broă lơh rơcang sơndră, kơryan kòp bạch hầu, ờ lời kòp gơbàn tàm ua\ tiah: “Gah lơh sơnơm càr Dak Nông crơng gơs ală mpồl lơh broă sơbac mhar tus tiah geh kòp nàng lùp sền, đal git, crơng gơs ală anih sền gròi, tam cah is, mơkung ai làng bol tàm tiah geh kòp hùc sơnơm rơcang sơndră lài. Gah lơh sơnơm kung tus tơl hìu bơnhă làng bol kờp sền nàng di tu\ git go\ ală cau gơbàn kòp pa nàng sơm kòp di tu\. Mờr tus gah lơh sơnơm kung geh lam lơh tus ală tiah rềp bal nàng pơn jat tai lùp sền, git go\ gờ` kòp, dilah geh kòp den nàng kờ` geh broă rơcang sơndră di tu\ nàng tơrmù [à bơta bơ tờp kòp kung bè kòp gơbàn ua\ tus mờ cau kòp”.

Kòp bạch hầu mìng gơlik geh tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau, tiah sar lơgar ngài, tàm tiah ờ hềt ci\t tơl sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp…Tàm tu\ hơ\, broă lơh mblàng yal, ci\t sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp tàm tiah do kal ke ngan gi\t lơh. Lơh ngan jơh nùs kơryan kòp bơtờp, gah lơh sơnơm càr Dăk Nông neh sơrbac mhar tus bal nàng ci\t sơnơm rcăng sơndră kòp bạch hầu tàm ală thôn, [òn, ală tiah geh kòp.

Tiah làng bol ơm kis 12, xã Dăk R’măng, kơnhoàl Dăk Glong, càr Dăk Nông dê geh sền là tiah ci\t ờ hềt tơl sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp bơh kơnhoàl dê. Tiah do neh geh dùl nă cau chơ\t tài bơh bơtờp kòp bạch hầu. Tu\ kòp gơbàn, kơnờm bơta tus bal lơh ngan jơh nùs bơh kuang bàng lơh sơnơm, ală cau duh broă ală yàng, cau geh bơngă pin dờn dê tàm tiah làng bol ơm kis mblàng yal, yal lơh loh den tàng làng bol neh gi\t loh broă ci\t sơnơm vaccine là nàng rcăng sơndră kòp. Bi Giàng A Dế, ơm tàm tiah làng bol ơm kis 12, xã Dăk R’măng, kơnhoàl Dăk Glong, càr Dăk Nông pà gi\t: Tàm do gùng lòt ngài ngan, bòl glar ngan, bác sĩ tus ci\t sơnơm vaccine niam ngan ai làng bol in, mìng gi\t ưn ngài ală bác sĩ, ală kuang bàng lơh sơnơm bơh xã, bơh kơnhoàl dê lơm.

Kung là tiah tìp uă ngan kal ke ai broă ci\t sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp in, xã Dăk Ngo, kơnhoàl Tuy Đức, càr Dăk Nông neh geh 2 nă cau bơtờp mờ kòp bạch hầu tàm làng bol cau Mông. Bal mờ broă lơh gi\t tiah gơbàn kòp, kơryan kòp, gah lơh sơnơm, gơnoar ătbồ tiah do mờ măt trận, mpồl cau neh jơh nùs tus lơh bal, mblàng yal dong làng bol gi\t wa\ tàm broă ci\t sơnơm vaccine nàng rcăng sơndră kòp bạch hầu. Ồng Lầu Sáy Thào, Kuang ătbồ Ban mặt trận [òn Đoàn Kết, xã Dăk Ngo, kơnhoàl Tuy Đức, càr Dăk Nông pà gi\t: Kung mblàng yal sơl mờ làng bol in là cau lơi gơtìp duh să, gơtìp kòp tê jê să den pal lòt kham, lòt sơm kòp tàm hìu sơnơm nàng gi\t hơ\ là kòp lơh bơtờp halà bơta kòp lơi nàng gi\t mờ sơm kòp.

Tơnguh tai ală broă lơh mblàng yal, bơto bơtê pràn kơldang să jan tàm mpồl bơtiàn neh dong ai làng bol in gi\t mờ rcăng lài rcăng sơndră kòp bạch hầu. Ồng Lầu Xua Vừ, ơm tàm [òn Đoàn Kết, xã Dăk Ngo, kơnhoàl Tuy Đức, càr Dăk Nông, yal: Hìu bơnhă a` geh dùl nă sau gơtìp pin bơtờp kòp bạch hầu, bác sĩ neh rê [ồm sơnơm, pà sơnơm hùc rcăng sơndră lài ai jơh dùl hìu bơnhă mờ làng bol in, ưn ngài ngan bác sĩ, mờ bơh tu\ do, den hìu bơnhă geh sền gròi rlau tus broă kham sơm kòp nàng să jan geh pràn kơldang.

Ồng Lê Thế Đào, Phó Kuang ătbồ Hìu sơnơm kơnhoàl Tuy Đức, càr Dăk Nông pà gi\t, rài kis tiah nhàr lơgar kal ke ngan, mơya bal mờ gơnoar ătbồ tàm tiah do, gah lơh sơnơm kơnhoàl Tuy Đức lơh ngan jơh nùs kơryan kòp bơtờp, ờ lời kòp lơh bơtờp tus mpồl bơtiàn. Ồng Lê Thế Đào, đơs: Kơnhoàl bol a` dê ù tiah ơnàng ngan, tu\ do gam là tơngai kàl mìu, mờ ală cau sền go\ bơtờp kòp den uă ngan là tàm ală tiah sar lơgar ngài, tàm ală tiah mờ gùng lòt kal ke ngan, mơya bol a` kung geh lơh ngan pơđơl pràn bơsong jơh ală broă tàm tơngai tus nàng ờ lời cau lơi gơtìp bơtờp kòp.

Nàng dong kờl càr Dăk Nông rcăng sơndră kòp bạch hầu, Viện vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên neh pà càr Dăk Nông in rlau 80 rbô liều sơnơm vaccine Td. Gah lơh sơnơm neh bơyai lơh ci\t sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp ai rlau 51 rbô nă cau in tàm ală tiah geh cau kòp bạch hầu mờ pin bơtờp kòp tàm sơnam bơh 49 nhai rlau hơđang. Kờp tus ngai 28/8/2020, tàm Dăk Nông neh sền go\ 39 nă cau bơtờp kòp bạch hầu. Bơdìh mờ 2 nă cau neh chơ\t tài bơh kòp do, neh geh 25 nă cau sơm bời kòp, tu\ do mìng gam 2 nă cau pal ơm yah ngài sơm kòp tàm hìu sơnơm. Tàm 2 poh do, càr ờ geh tai ală cau bơtờp kòp pa. Bal mờ ală broă lơh krà` cê jơh nùs ngan căng tiah kơryan kòp, lơh pràn broă lơh ci\t sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp tàm ală tiah ờ hềt ci\t tơl, Dăk Nông neh bơh sơnrờp kơryan geh kòp bạch hầu, ờ lời kòp lơh bơtờp tus mpồl bơtiàn.

Ală ngai do, gah lơh sơnơm càr Dak Nông neh lơh ngan kơrian kòp bạch hầu, tàm hơ\ broă lơh geh cồng nha ngan là c^t sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp bạch hầu jơh ală cau tàm 14 tiah gơtìp kòp càr dê.

Neh geh rơlao 70 rơbô liều sơnơm vaccine c^t tàm dơ\ sơnrờp mờ c^t wơl ală cau tàm tiah di gơlan gơtìp gơtòp. Kơnờm mờ hơ\, càr Dak Nông neh geh sền gròi kòp bạch hầu gơtòp mờ uă ngan ờ geh cau gơtìp kòp pa.

Tơnơ\ do, cau ai tơng^t jơnau đơs do geh dơ\ lùp ồng Ê Ban Thanh Sơn, Phó kuang atbồ anih sền gròi kòp tê jê să càr Dak Nông bè broă do.

-Ơ ồng, tềng đăp mờ bơta kal ke bơh kòp bạch hầu, tàm tơngai pa do, bal mờ ală broă wàng se kơrian kòp, tam cah ngài nàng kơrian kòp gơtòp den geh lơh sơnơm càr Dak Nông neh lơh jăt broă c^t sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp bè lơi?

Ồng Ê Ban Thanh Sơn: Broă c^t sơnơm bal mờ broă rơcang sơndră mờ kòp den bơh sơnrờp tơn geh broă dong kờl mờ đơng lam bơh Viện Vệ sinh dịch tễ dà lơgar neh dong kờl Tây Nguyên in tàm hơ\ geh càr Dak Nông sơnơm vaccine nàng c^t rơcang sơndră mờ kòp.

Lài ngan là c^t ai ală cau tàm tiah gơbàn kòp, kòp gơbàn tàm [òn ha là tàm xã, tiah lơi gơbàn kòp den c^t kơnòm dềt bơh 2 tus 49 nhai in, tơnơ\ mờ hơ\, c^t tai 1 nhai. Ding c^t sơnrờp ngan kung c^t ai rơlao 51 rơbô ding in, ding 2 kung rơlao 25 rơbô ding ai ală cau kờ` c^t tàm broă rơcang sơndră mờ kòp gơtòp.

Geh broă bơto sồr bơh Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên, den tàm càr Dak Nông kung geh lơh mờ c^t geh 3 dơ\, 3 tơngai nàng c^t rơcang sơndră mờ kòp: tơngai sơnrờp ngan là c^t ai ală cau tàm xã geh cau gơtìp kòp, lơh jăt bơh nhai 7 tus nhai 9 nam 2020. tơngai dơ\ bàr là c^t ai ală kơnhoàl geh cau gơtìp kòp bè kơnhoàl Dak Rlấp, Dak Glong, Krông Nô mờ Tuy Đức bơh nhai 9 tus nhai 12 nam 2020. tơngai dơ\ 3 bơh nhai 1 tus nhai 6 nam 2021 c^t rơcang sơndră mờ kòp ai jơh làng bol bơh 2 nhai sơnam rơlao hờ đang.

-Mùl màl broă lơh jăt broă c^t sơnơm vaccine nàng rơcang sơndră mờ kòp bạch hầu tàm càr Dak Nông neh gơtìp ală kal ke lơi ơ ồng.

Ồng Ê Ban Thanh Sơn: Tàm broă lơh jăt broă c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp gơtòp kung bè c^t sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp dong kờl bơh Bộ Y tế sồr den pa do gơtìp ală cau gơtòp kòp bạch hầu mờ ală anih yal tơng^t kung neh đơs uă bè broă do, jơnau g^t wă bơh làng bol niam rơlao, tus bal c^t sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp tơl rơlao, hơ\ kung là bơta dong kờl ai hìu sơnơm tus bal sơndră mờ kòp tàm dơ\ do.

Mơya ală cau kòp tơrgùm tàm tiah làng bol kòn cau, mờ tàm hơ\ là cau kòn cau Mông là cau kis ntrờn tus, kis tàm tiah kơh bơnơm `hoa, jăt chàr bơnơm, ngài bè ù tiah, ngài mờ tiah tàm gùl xã den tàng hìu nhă làng bol kis tàm hơ\ neh ngài mờ hìu sơnơm xã, gùng lòt kal ke.

Mơya gùng dà broă lơh bơh gah lơh sơnơm là làng bol ờ tus mờ geh lơh sơnơm den gah lơh sơnơm tus mờ làng bol. Geh ờ uă xã tàm càr Dak Nông, kuang bàng lơh sơnơm neh tus tàm ală [òn làng bol kòn cau Mông nàng c^t tơl ding. Bè ờs làng bol lòt lơh broă tàm mìr, ờ tòm tàm hìu, tàm kàl do là kàl mìu den tàng broă c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp tàm dơ\ do gơtìp kal ke ngan mờ do là ờ uă kal ke bơh oh mi dê.

-Ơ ồng, tàm càr Dak Nông pa do geh uă tiah ờ hềt geh c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp, là bơta tòm lơh gơtìp kòp bạch hầu gơbàn mờ gơtòp mhar.

Tus do den gah lơh sơnơm geh lơh jăt bè lơi nàng càr Dak Nông tơnguh khà c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp tàm ală tiah do in đơs is mờ jơh gùt càr đơs bal?

Ồng Ê Ban Thanh Sơn: Bơh ală nam 2004, càr Dak Nông là càr geh ù tiah ơnàng, cau kis ờ gal den tàng geh dùl mpồl uă ngan cau là làng bol kis ntrờn bơh ală càr kơh bơnơm đah tô dà lơgar tus is mờ lơh gơs ală [òn mìng geh làng bol do g^t mơ.

Tàm broă ntrờn ơm kis mờ lơh broă den ală làng bol do cèng bal oh kòn mờ ờ sền gròi tus mờ broă lơh sơnơm, ờ geh c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp… Ală rơnàng hơ\ dờng mờ ờ geh c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp. Bu\ lah tơngai pa do gah lơh sơnơm neh lơh jăt ală tiah c^t sơnơm bơdìh hìu sơnơm, mơya ờ hềt geh c^t jơh.

Dùl bơta tai là să tòm làng bol ờ hềt g^t là broă c^t sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp là geh kuơ tus mờ să tòm mờ hìu nhă bal mờ oh kòn in nàng rơcang sơndră mờ kòp gơtòp. Tus do, gah lơh sơnơm kung lơh jăt ờ uă broă lam sồr tơn uă rơlao, bal mờ kòp bạch hầu den gơbàn kòp Covid-19 tai, den tàng broă tam cah ngài mpồl bơtiàn kung geh dùl bơnah lơh gơbàn tus mờ broă lam sồr tơn bơh gah lơh sơnơm dê.

Bu\ lah bè hơ\, mờ broă lơh jo\ jòng, gah lơh sơnơm geh bơto sồr tơn tus tàm uă tiah rơlao mờ geh ring bal mờ ală gah, mpồl lơh broă, gơnoar atbồ tàm ală tiah tus mờ làng bol mờ dùl broă lơh lơi ha là geh pờ tàm loa, ha là geh dơ\ boh bơr bơh broă lơh sơnơm [òn… nàng yal làng bol in g^t ờ uă jơnau geh kuơ bè broă c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp.

-Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!

Cau cih Hoàng Qui- Cau mblàng K’Duẩn, Lơ Mu K’Yến, Ndong Brawl