VOV4.K’ho – Kung bè ală kòn cau ndai tàm Tây Nguyên sơl, lơh yàng dan pràn kơldang să jan là dơ\ lơh yàng geh lơh sùm tàm rài kis đah huềng bơh làng bol kòn cau K’ho tàm càr Lâm Đồng dê. Dơ\ lơh yàng nàng kờ` lơh gơlik bơta rài bè bồ tơngoh, nùs nhơm, pin dờn rlau tàm rài kis, sùm go\ gơ lơh bè geh sền gàr. Do gam là tu\ nàng lơh yàng sa chờ hờp cau kòp jê pa bời kòp in, mhar pràn kơldang wơl.

Nàng rơcang ai dơ\ lơh yàng dan pràn kơldang să jan bơh cau K’ho dê, lài mờ ngai geh lơh yàng, dùl mpồl cau klau mut tàm brê koh tờm gle nàng lơh tờm gơ nơng, tờ rơmit brê mờ tờm nha mồng (hơ\ là dùl bơta nha chi brê, nha jòng, nsồ`, tờm nhơt) ơn tàm dà sơnơm nàng prih tàm ală cau tàm hìu bơnhă lơh yàng. Phan pơ dơng lơh yàng là be, iar mờ drap tơrnờm. Ai cau ùr tàm hìu bơnhă den lòt jòi biap brê halà 2, 3 bơta biap ndai nàng gơm bal mờ ală phan sa bè klung be, biap pài. Be mờ tơrnờm sùm geh hìu bơnhă rơcang lài bơh uă nhai.

Ồng K’Brỏh, ơm tàm Tổ dân phố K’Ming, thị trấn Di Linh, kơnhòal Di Linh, càr Lâm Đồng pà git, dơ\ lơh yàng dan pràn kơldang să jan bơh cau K’ho dê bơh hìu bơnhă lơh is tàm dùl ngai: “Dilah hìu bơnhă ờ geh cau lơi kòp jê den ờ gơlik geh bơta lơi. Ai dilah tàm hìu geh cau kòp jê den cau tàm hìu bơnhă sùm pin dờn là bơh cà ràk lơh cau tàm hìu bơnhă gơtìp kòp jê. Den tàng pal lơh yàng, hòi dan mờ yàng ù, yàng trồ kơp kờ` sền gàr, dong kờl ờ ai cà ràk, kòp jê lơh aniai kòn bơnus. Hìu bơnhă hơ pơrgon mờ yàng, dilah cau kòp bời kòp den hìu bơnhă geh lơh yàng sa be nàng ưn ngài yàng ù, yàng trồ, ưn ngài jơh ală yàng rềp, yàng ngài, ưn ngài yàng hìu, yàng mpồng, yàng pràn kơldang să jan”.

Àng drim gờ` ngai lơh yàng dan pràn kơldang să jan bơh kòn cau K’ho dê, ală cau klau tàm hìu bơnhă geh lơh tờm gơ nơng, bơka tờm gơ nơng bal mờ uă bơta rùp sềm, phan brê. Tơnơ\ tu\ rơcang wil tơl jơh, tờm gơ nơng geh ơn tềng đap [làng hìu.

Be pơ dơng lơh yàng geh kơt tềng tờm gơ nơng mờ sồr cau bơ jơu (sùm là cau kra [òn, cau geh bơngă pin dờn, cau pràn kơldang) rac yàng. Dùl nă cau klau kra dimơ git hoa\c, hoa\c 3 dơ\ nàng yal mờ ală yàng, ngan là yàng là pràn kơldang să jan tus sền hìu bơnhă in. Ngai do, hìu bơnhă lơh yàng dan pràn kơldang să jan, yal mờ ală yàng tus nàng `ô sa bal mờ hìu bơnhă.

Tơnơ\ tu\ rac yàng, be geh lơh poac tềng tờm gơ nơng tơn. Iar geh koh ngko ai mhàm tềng tơr`ang duh khoai hìu bơnhă dê. Tơnơ\ cau bơ jơu yal mờ ală yàng, bồ mờ 4 nơm jơng be geh yồng tàm tờm gơ nơng tềng đap mpồng hìu nàng yal mờ ală yàng là, hìu bơnhă neh lơh yàng mờ be, jà ală yàng tus `ô sa sền dơ\ lơh yàng hìu bơnhă dê. Tơnơ\ tu\ rơcang wil tơl jơh ală phan sa mờ ală phan pơ dơng lơh yàng, cau bơ jơu lơh yàng mờ bơhìan prih dà sơnơm neh geh hìu bơnhă rơcang lài. Ồng K’Brẹp, kra [òn [òn Kròt Sớt, xã Bảo Thuận, kơnhòal Di Linh, càr Lâm Đồng là cau neh geh tu\ rac yàng tàm dơ\ lơh yàng dan pràn kơldang să jan, geh jơnau rac yàng bè do: “Ơ yàng, dùl đah ne, 2 đah, 3 đah ne, 4, 5, 6 đah be. Do là jơnau a` dan geh pràn kơldang, sa bơkah, bic lơhă, kơp kờ` ờ gơtìp kòp jê, dà sơnơm do ting bơ trơh cà ràk pleh ngài hìu bơnhă, [òn lơgar, kòp jê lik bơh să jan kòn bơnus, ơ yàng”.

Cau kuơmàng ngan rlau jơh bơh dơ\ lơh yàng dê là cau geh rơ wah lơh yàng dan pràn kơldang să jan, mờ phan soh niam ngan rlau jơh, geh jà nggui tềng nggùl [làng hìu. Cau bơ jơu ngui dà sơnơm geh prih bơh đah tơnơ\ ngkời. Jơh ală cau tàm hìu bơnhă bơyai lơh yàng ndrờm geh mat lơm, pal tơr gùm bal, nggui tềng bồ đap hìu. Jơh ală ndrờm wèt ngkời hờ đah mpồng hìu, mat wèt hờ bơdìh nàng cau bơ jơu in prih dà sơnơm bơh đah tơnơ\. Dà sơnơm do geh rơmit, nha mồng, tơr nờm mờ dà bơrlu\ bal, hòi là dà sơnơm. Prih dà sơnơm do nàng kờ` ting bơ trơh cà ràk, kòp jê lik bơh să jan, ờ lời kòp rê tus wơl. Tàm bơrlu\ mờ dà prih do gam geh mhàm be, mhàm be geh yàng kờ` ngan, ai cà ràk den ngòt. Ồng K’Brỏh yal tai: “Prih dà sơnơm do den yàng kờ` ngan, tàm tu\ hơ\ cà ràk go\ dà sơ nơm do den ngòt ngan tài bơh geh mhàm be, ờ khin wơl wơl nàng lơh aniai kòn bơnus mờ jơnau pơrya bơh broă prih dà sơ nơm tàm să jan cau tàm hìu lơh yàng dê là ting bơ trơh cà ràk pleh ngài hìu bơnhă, kòp jê jat dà sơ nơm lik bơh să jan”.

Lài mờ tu\ lơh yàng dan pràn kơldang să jan bơh cau K’ho dê, cau tờm hìu jà jơh làng bol jơi nòi tus bal bơh gờ` ngan, nàng dong hìu bơnhă rơcang lơh yàng. Tơnơ\ tu\ ală phan sa mờ jơi nòi bal mờ hìu bơnhă rơcang tru\ gơm bơh poac be mờ ală phan ndai geh rơndap ơn tàm hìu. Cau geh lơh yàng dan pràn kơldang să jan geh pờ drap tơr nờm, `ô lài nàng kơp kờ` geh pràn kơldang, bơh tu\ do ờ gam kòp jê tai. Tơnơ\ hơ\ gơ tàm jat là cau dờng sơnam ngan rlau jơh hơ\ sồng tus ồng mò, mè bèp, làng bol jơi nòi…

Do kung là tu\ nàng `ô sa chờ hờp bơh cau pa bời kòp dê, den tàng tàm dơ\ lơh yàng, làng bol jơi nòi, [òn lơgar ờ mìng `ô sa chờ hờp cau pa bời kòp in geh pràn kơldang wơl nàng lơh broă, lơh sa, mờ gam lùp còp bal mờ gơp tơnơ\ jo\ ngai tam tìp, mơkung bơyai lơh sa bè lơi nàng ngai sơlơ hờm ram wil tơl, kòn bơnus pràn kơldang,làng bol tàm [òn gơtùi pleh kòp jê. Làng bol `ô să chờ hờp, tàm boh bơr tus tu\ tơr nờm bơ sàp den rê rlô nàng să jan in pràn kơldang nàng ngai tơnơ\ gam lòt lơh mìr, lơh sre.

Lài do cau K’ho sơ nơng là, tu\ làng bol kòp jê den sùm bơh cà ràk lơh aniai, den tàng pal jà cau bơ jơu tus sơm, tu\ bời kòp den pal lơh yàng dan pràn kơldang să jan nàng geh pràn kơldang. Mơya tu\ do, tu\ kòp jê, làng bol tus hìu sơ nơm nàng kham, sơm kòp. Tus tu\ pràn wơl den lơh yàng nàng sa chờ hờp. Gơ jat tàm bơta geh ngan bè priă jền mờ hìu gơnhă gơtùi lơh yàng, ờ mìng sền gàr bơhìan bơh jo\ kòn cau dê, ờ gam nàng tơl nă cau tàm [òn lơgar in tơngkah bal mờ gơp sền gàr pràn kơldang să jan.

Cau mblàng K’Duẩn