VOV4.K’ho- Tềng đăp bơta lơh bơtờp mhar ngan bơh kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh jơi pa virus Corona dê (nCoV) lơh gơbàn tàm lơgar Lo mờ bàr pe lơgar tàm dunia, tàm hơ\ geh Việt Nam bol he, bal mờ gah lơh sơnơm gùt lơgar, gah lơh sơnơm càr Dăk Lăk dê neh rcăng lài, jơh nùs ngan lam lơh jăt uă broă lơh rcăng sơndră kòp do, nàng kờ` sền gàr pràn kơldang să jan, màng kis ai làng bol in, ba` lời kòp lơh bơtờp.

Tơnơ\ mờ tu\ Bộ Y tế geh Chỉ thị sồ 03 bè broă sơlơ tơnguh tai broă lơh rcăng sơndră kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh jơi pa virus Corona dê (nCoV) lơh gơbàn, bơh tàm ală ngai bồ sơnam, tàm mờ tàm ală ngai ơm rlô sa tềp bơhiàn Canh Tý 2020 pa do tơn, gah lơh sơnơm càr Dăk Lăk neh bơyai lơh pơrjum mhar nàng kờ` mblàng yal lam lơh jăt broă lơh rcăng sơndră kòp. Bơh ngai 2 sa tềp tơn, Kuang đơng lam bồ Sở Y tế càr Dăk Lăk neh sồr Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên lơh jăt mhar tơn broă lơh rcăng sơndră kòp, lơh tiah ai cah ơm is, ai tơl sơnơm, phan bơna, măy mok drơng broă lơh dờp, ai cah ơm is cau kòp jăt jơnau sồr bơh Bộ Y tế dê. Mơkung sồr ală anih lơh broă yal tơngi\t jơnau yal tơngi\t jơnau dipal, ờ dờp ală jơnau yal tìs ờ di tàm internet mpồl bơtiàn mờ ală pang báo điện tử ờ dipal nàng kờ` pleh lơh gơlik bơta kơlôi rcăng nrơ\t ndơl tàm làng bol.

Tơnơ\ hơ\ tơn, Sở Y tế kung neh bơyai lơh pơrjum pờ tơlik tơn tàm internet mblàng yal lam lơh jăt ală broă lơh rcăng sơndră kòp, lơh broă rơndăp lơh jun yal mờ UBND càr in ki\ jăt tàm jơnau ai tơlik 4 jơnau ai lơh pơnyơu digơlan gơlik geh tàm ù tiah càr dê, tàm hơ\ geh: Ờ hềt geh cau kòp; Tu\ geh cau kòp; Tu\ kòp lơh bơtờp bơh kòn bơnus tus mờ kòn bơnus tàm dùl êt tiah; Tu\ kòp lơh bơtờp bơh kòn bơnus tus kòn bơnus gơbàn tàm uă tiah.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Huyên, Kuang ătbồ Phòng Nghiệp vụ Y, Sở Y tế càr Dăk Lăk dê đơs nền bè do: Gah lơh sơnơm neh rcăng lài lam lơh jăt tơn mờ lơh jăt mhar ală sră nggal jơnau sồr bơh Bộ Y tế dê. Bol a` kung rcăng mờ bơyai mờ UBND càr dan crơng gơs Mpồl đơng lam rcăng sơndră kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ nCoV lơh gơbàn bơh càr dê. Mờ bol a` kung sơlơ mblàng yal nàng làng bol in gi\t, wa\ wờng, pleh lơh gơlik bơta nrơ\t ndơl, kơlôi rcăng, ngòt rơngơ\t. Bè broă lơh kham sơm kòp, den bol a` sồr ală anih lơh sơnơm rcăng tiah cah ơm is cau kòp tus kham mờ sơm ală kòp bơtờp gùng tă nhơm kơn jơ\ mờ rcăng lài gròi sền, ai cah ơm is ală cau pin gơtìp kòp.

Tu\ do, Dăk Lăk gam ơm tàm jơnau digơlan gơlik geh dơ\ 1, hơ\ là ờ hềt geh cau kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh nCoV, den tàng bè hơ\, gah lơh sơnơm gam tơrgùm ai broă lơh rcăng sơndră lài in. Anih tờm gròi sền kòp tê jê să càr Dăk Lăk dê neh ai ală mpồl lơh broă ngai kung bè mang sơl, rcăng lơh jăt broă lơh rcăng sơndră kòp tu\ geh jơnau sồr, lơh niam broă lơh gròi sền, căng tiah geh kòp, pà phan sền gàr să jan ai kuang bàng lơh sơnơm in, dà sơnơm kơryan khuẩn ai ală hìu sơnơm in. Mơkung sơlơ mblàng yal, pờ tơlik ală jơnau yal mờ lơh gơlik pang sră bơto pơlam rcăng sơndră kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh nCoV dê lơh gơbàn.

Bác sĩ Trịnh Quang Trí, Phó Kuang ătbồ Anih tờm gròi sền kòp tê jê să càr Dăk Lăk dê pà gi\t: Lơh jăt jơnau sồr bơh Bộ Y tế mờ UBND càr Dăk Lăk dê, gah lơh sơnơm neh rcăng lài tơl ală broă rơndăp lơh nàng rcăng sơndră kòp tàm tu\ tơngai pa. Anih tờm gròi sền kòp tê jê să là anih lơh broă sùm rcăng sơndră kòp, jăt mờ hơ\ den bol a` neh geh broă rơndăp lơh, jàu kơnòl lơh broă loh làng jăt tơl ngai mờ tơl dơ\ lồi ngai, bol a` cih jơnau yal mờ yai mờ Sở Y tế in kung bè ală anih lơh broă geh gơrềng bal in.

Nàng lơh niam broă lơh sơm kòp tàm tơl tiah, Bộ Y tế neh ai gơnoar Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên in là hìu sơnơm geh gơnoar dờp, ai cah ơm is mờ sơm kòp ai cau kòp bơtờp virus Corona in. Bal mờ hơ\, nàng rcăng lài jơnau ờ niam rlau digơlan gơlik geh, Sở Y tế neh geh broă rơndăp lơh ai hìu sơnơm dơ\ 2 là Hìu sơnơm kòp jòr bơsiă mhàm mờ kòp klờm soh tơmu\t tàm ală anih ai cah ơm is, sơm kòp ai cau kòp in.

Bác sĩ Võ Minh Thành, Phó Kuang ătbồ Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên pà gi\t: Tu\ geh jơnau yal bè ală cau bơtờp virus Corona bơh sơnrờp tàm Việt Nam, Hìu sơnơm dờng tiah Tây Nguyên neh lơh tơn tiah kham mờ dong kờl sơm kòp kơn jơ\ is ai ală cau kòp geh bơta gơ tơngo\ gơbàn kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ in. Tu\ geh tềl tơngo\ pin gơtìp bơtờp virus Corona, den cau kòp geh jun tus tiah ai ơm tam cah is. Ală tu\ ntrờ` cau kòp bơh tiah kham kòp tus tiah ai ơm tam cah is den geh lòt gùng is nàng kơryan bơta lơh bơtờp kòp. Mờ hìu sơnơm sùm pờ jơnau yal sồr cau kòp mờ cau hìu bơnhă cau kòp dê pal sùm pơn chèu glòm muh măt tàm hìu sơnơm, ai cau lơh sơnơm geh pà chèu glòm muh măt tàm jơh ală tu\ jiơ lơh broă tàm hìu sơnơm.

Kung tơnơ\ tu\ càr Khánh Hoà sền go\ dùl nă cau bơtờp kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh jơi pa virus Corona dê lơh gơbàn tơn sơl, mờ yal kòp, Sở Y tế càr Dăk Lăk neh bơyai lơh gròi sền broă lơh rcăng sơndră kòp do tàm kơnhoàl M’Drak, do là kơnhoàl ơm rềp bal mờ tiah geh kòp. Tàm do, tơnơ\ tu\ lòt sền broă lơh rcăng lài phan bơna, măy mok, sơnơm tơm ba, tiah kham kòp, tiah ai ơm tam cah is tàm Hìu sơnơm kơnhoàl, mpồl kuang bàng gròi sền neh lơh broă mờ Mpồl đơng lam rcăng sơndră kòp ngòt rơngơ\t tàm kòn bơnus bơh kơnhoàl dê mờ geh ală jơnau sồr jal mhar, tàm hơ\ geh: crơng gơs is  Mpồl đơng lam rcăng sơndră kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh nCoV dê lơh gơbàn, mờ mpồl dong kờl mhar rcăng sơndră kòp; Lơh hìu sơnơng ing; Dilah geh kòp gơbàn, pal lơh dùl tiah tam cah is bơdìh Hìu sơnơm kơnhoàl nàng tam cah is cau kòp, kơryan bơta lơh tàm bơtờp mờ ală kòp ndai; Lơh jăt niam broă lơh ai cah ơm is, jun tus hìu sơnơm dờng jăt jơnau sồr bơh Bộ Y tế dê.

Bal mờ broă sền swì, gròi sền broă lơh rcăng sơndră kòp, Sở Y tế kung pơyua sră yal tus Phòng Y tế ală kơnhoàl, thị xã, [òn dờng crơng gơs mpồl lòt sền ală tiah kă bro chèu glòm muh măt, dà sơnơm kơryan khuẩn mờ ală phan ngui lơh sơnơm geh gơrềng bal lơh sùm bơh tu\ do tus jơh nhai 3 nam do, sồr ală anih do ờ go\ di tơnguh priă tăc phan, ba` tơrgùm mpồn phan, bơcri priă jòi sa hàm hà mờ lơh glài krà` ală anih lơi lơh tìs, lơh glài kơn jơ\ ngan rlau jơh là ku\p te\ sră ai gơnoar kă bro jăt jơnau sồr bơh Phó Thủ tướng Chính phủ dê. Thanh tra Sở Y tế neh sơnđờm lơh broă lơh do tàm ală hìu ràng tăc sơnơm tàm ù tiah [òn dờng Buôn Ma Thuột sơnđờm bơh ngai 1/2/2020.

Bal mờ ală broă lơh rcăng lài, jơh nùs, gah lơh sơnơm càr Dăk Lăk geh jơnau kờ` geh kơryan gơtùi kòp as sồt gùng tă nhơm kơn jơ\ tài bơh jơi pa virus Corona dê lơh gơbàn dilah gơlik geh tàm ù tiah càr dê, ờ go\ lời kòp lơh bơtờp tus uă tiah, sền gàr niam să jan làng bol in mờ broă lơh sa càr dê. 

Kòp tàm gùng tă nhơm tài jơi pa bơh virus corona (nCoV) gam gơs bơta pơhìn bal gùt dunia dê. Mơya, jăt jơnau bơto pơlam bơh gah lơh sơnơm, làng bol ba` ngòt, ờ su\k ir mờ pal ai să jan tòm ală jơnau g^t wă sơndră mờ kòp di pal, geh cồng nha kờ` sền gàr bơta pràn kơl dang să tòm, cau tàm hìu nhă mờ mpồl bơtiàn.

Tơnơ\ do, bác sĩ Trịnh Quang Trí, Phó kuang atbồ anih sền gròi kòp tê jê să càr Dak Lak bơto pơlam bè broă sơndră mờ kòp tàm gùng tă nhơm tài virus corona.

Ơ bác sĩ! Kòp tàm gùng tă nhơm tài virus corona geh ală bơt tơngo\ bè lơi? Mờ lơh bè lơi kờ` g^t đal kòp do mờ ală kòp gơrềng bal tus mờ gùng tă nhơm?

Bác sĩ Trịnh Quang Trí: Bơta tơngo\ bơh kòp tàm gùng tă nhơm tài virus corona ờ krơi mờ ală kòp nggù bè ờs, lài ngan là duh să, pơn jăt mờ hơ\ là tơngo\ tàm gùng tă nhơm bè gơtìp bơsiă, jroă rơlao là glar tă nhơm, jroă ngan tai là as sồt klờm soh mờ pal mu\t piam tàm hìu sơnơm.

Den tàng, kờ` g^t geh dùl nă cau lơi gơtìp gơtòp virus corona lah ờ, lài ngan pal geh ai bơh bơta tơngo\ lài bè hơ\, dơ\ bàr tai là cau hơ\ pal neh geh tu\ rê bơh tàm ală tiah geh kòp. Ală cau geh pin bè hơ\ den hơ\ sồng geh tam cah is mờ lơh ală broă sền mhàm mờ tu\ do mìng geh sền mhàm hơ\ sồng kờ` g^t dùl nă cau gơtìp gơtòp virus corona lah ờ.

Di bè hơ\, ală cau tàm mpồl bơtiàn pal sơndră bè lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Trịnh Quang Trí: Tu\ do, kòp do ờ hềt geh sơnơm sơm bời kung bè sơnơm vaccine sơndră mờ kòp. Den tàng, ală jơnau bơto pơlam bal gơwèt mờ ală kòp tài virus lơh gơbàn mờ ờ hềt geh sơnơm sơm bời mờ sơnơm vaccine sơndră mờ kòp là pal lơh kloh să jan mờ broă sùm rào tê mờ sơ[ong tềng dà hòr ha là ngui dà lơh kloh vi khuẩn tàm mpàng tê.

Bơdìh hơ\ tai pal ngui ală broă sơndră bè pơn chèo gòm muh măt tu\ tus tàm ală tiah gal cau, tiah ndơ\p ờ geh càl bè tàm rơndeh par, rơndeh ồs, rơndeh pơn diang năc.

Bơdìh hơ\ tai, pal lơh jăt broă sa sin hùc sin mờ tơnguh bơta pràn kơl dang să jan, tài virus corona ha là ală bơta virus ndai mờng gơbàn tàm ală cau geh bơta pràn sơndră mờ kòp gơmù bè cau kra, cau gơtìp kòp jo\ nam bè gơguh huyết áp, kòp đồm sơdàng…

Tu\ bơsiă ha là ntas den pal geh chèo pơ-àr kơl dìng bơr, ơn tàm thùng sìô siă. Tơnơ\ mờ hơ\ pal rào tê mờ sơ[ong tài di gơlan geh ờ uă virus neh đềr tàm mpàng tê. Mờ di lah at tê cau ndai den ni sơna he lơh gơtòp kòp tus mờ cau ndai.

Tu\ do, chèo gòm muh măt ye tế là phan ngui geh kuơ bơh uă cau dê. Bè hơ\, bác sĩ gơtùi pà g^t pal pơn chèo do bè lơi di pal?

Bác sĩ Trịnh Quang Trí: Bè ờs, chèo y tế geh 2 đah, đah tơlir hờ bơdìh, mờ đah kò tàm dơlam. Mờ pal kah chi geh lơh mờ trà hờ đah đang chèo di tềng gòr muh.

Tu\ pơn chèo pal tìm jơh muh mờ bơr, tơnơ\ mờ hơ\ ngui bàr nao tê kơljơn chi trà nàng chèo đir kơ\ jăt gòr muh. Dùl nơm chèo y tế mờng geh 3 tăp, tăp bơdìh tơlir ờ gơmu\t dà, tăp tàm dơlam là biài, tăp tàm gùl là tăp kơrian virus mờ vi khuẩn.

Pah kah tu\ pơn chèo ba` tu\p tê tềng chèo, pleh mờ tu\ boh bơr den tơmù chèo hờ đơm, ha là hùc dà, neh jơh ntas hơ\ sồng tơnguh wơl chèo, lơh bè hơ\ là ờ di mờ ờ geh kuơ tàm broă sơndră mờ kòp.

Tu\ kờ` tă chèo den he ai tê at bàr đah che bơh tơnơ\ tồr l^k hờ bơdìh hơ\ sồng sơbì tàm thùng sìô siă mờ ba` ngui tai. Bơta chèo do mìng geh ngui dùl dơ\. Tơnơ\ mờ tu\ neh sa, hùc dà den pal ngui dùl nơm chèo ndai tai. Tu\ do, tàm drà kă bro, chèo y tế geh uă dà krơi is, mơya đah pơn tàm dơlam den sùm là dà kò.

Tu\ do, khà cau gơtìp gơtòp virus corona tàm lơgar Việt Nam kung bè tàm càr Dak lak ờ hềt uă, den tàng, broă di gơlan gơbàn gơtòp tàm mpồl bơtiàn ờ hềt uă, den tàng bơdìh mờ pơn chèo y tế den he kung gơtùi pơn chèo lơh mờ biài bè ờs kung di sơl.

Bơta chèo do kung gơtùi dong kờl ală cau geh tơngo\ bè bơsiă, ntas pleh mờ gơl^k virus hờ bơdìh.

Mơya chèo biài bè ờs ờ geh lơh kờ` sơndră mờ kòp bè chèo y tế, mơya he kung gơtùi ngui chèo biài uă dơ\ mờ broă pal pìh sùm, ìs ra`. Tàm tơngai do, he kung ba` ngòt, ngui chèo biài bè ờs hơ\ kờ` sơndră mờ virus corona kung bè ală virus ndai.

Ơi, ưn ngài bác sĩ uă ngan!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến