VOV4.K’ho – Tàm rài kis bơh cau Tây Nguyên dê, rài kis niam chài cing mồng là “jơtài” niam chài, pin dờn krơi is mờ kuơmàng ngan. Bulah bè hơ\, lơh sa drà kă bro mờ bơta mut bơrlu bal bơh ală niam chài ndai gam lơh cing mồng pơhìn gơtìp roh hui\. Tàm ua\ nam do, gah niam chài mờ làng bol kòn cau ală càr Tây Nguyên neh geh ua\ broă lơh nàng prap gàr rài kis niam chài cing mồng, tàm hơ\ kuơmàng ngan rlau jơh là broă prap gàr mờ bơto dròng cing, ja` mồng.

Mpồl dròng cing kơnòm dềt Pleiku Roh dê tàm sơnah [òn Yên Đổ, [òn dờng Pleiku, càr Gia Lai geh 17 nă cau tàm mpồl, tàm ua\ sơnam krơi is mơya ndrờm geh dùl bơta ndrờm bal là geh nghệ nhân kơnòm să Siu Thưm (deh nam 1983) mblàng wơl bơta kờ` gơboh gơ wèt tus mờ niam chài cing mồng. Bi Siu Thưm pà git, nam 2008, tu\ bi bau mờ rê hờ Pleiku Roh, tàm do mìng geh dùl mpồng dròng cing cau kra dê, den tàng bi neh lơh nền pờ ơdu\ dròng cing ja` mồng ờ sa pria\ ai ơruh pơnu mờ kơnòm dềt in tàm tơl trồ mang. Ơdu\ bơsram geh làng bol tàm [òn kờ` mờ geh gal ngan cau tus bal bơsram.

                                    Mpồl dròng cing Pleiku Roh, sơnah [òn Yên Đổ, [òn dờng Pleiku

Kung bơh hơ\ tus tu\ do, Pleiku Roh geh tai 2 mpồl dròng cing bơh kơnòm pa tàu mờ ơruh pơnu dê, sap cing mpong ntas tai tàm jơh ală dơ\ lơh chờ, lơh yàng tòm nam, lơh chờ mut hìu pa bơh làng bol tàm [òn dê: “Pơn iờ să bè să tờm a` neh lơh ngan gàr wơl cing mồng mờ mòn phan nhơl gùng đơs crih kòn cau mờ gle đơr, mòn cing gle nàng kờ` tơl nă cau, kuơmàng là cau kơ nòm să tàm gùt [òn tus bal mờ a` sền gàr niam chài cing mồng bơh jo\kòn cau he dê. Tu\ do kòn sau đòm jat niam chài rài pa mờ hui\ niam chài, phan nhơl gùng đơs crih bơh jo\ he dê, kờ` jat cau rài pa den he ờ jau. Pal gàr wơl bơta niam chài rơgơi mờ bèp ồng bol he dê neh lời wơl bè cing mồng, dròng cing ja` mồng hơ\ là bơhìan bơh jo\, là niam chài kòn cau he dê. Rài kis làng bol Jrai he dê gam ua\ kal ke mơya ba` sang te\ niam chài rài kis nùs nhơm bơh bèp ồng dê lời wơl, tài hơ\ là bơta pơn jờng nùs nhơm bơh tơl nă să dê, den tàng pal sền gàr sùm sùm”.

Ồng Siu Rên, kra [òn [òn O, xã Ia O, kơnhòal Ia Grai pà git, cau Jrai sền cing mồng là dùl jơtài hìu bơnhă dê. Tài cing mồng ờ mìng là phan nhơl gùng đơs crih nàng dròng, nàng ja` pah tu\ chờ hờp, moat jrùm, mờ gam ai tơnggo\ bơta wil tơl tai. Den tàng, jơh ală hìu bơnhă tàm [òn O Ndrờm lơh ngan blơi dùl bòr cing mồng nàng ngui tàm ală tu\ kuơmàng bơh hìu bơnhă he dê, mờ ờ duh pal jồm cau ndai dê.

Sơ`io tê hờ kơlik hìu neh yồng bềng cing, ồng Siu Rên yal là, hìu bơnhă ồng dê geh 2 bòr, 1 bòr cing kuơmàng, mìng ngui ai cau kra in dròng tàm ală tu\ kuơmàng bè ies [ồc, pơthi, sa rơpu. Ồng blơi bòr cing do pơgap mờ do ua\ nam mờ khà pria\ rlau 300 tơlak đong.

                                                        Ồng Siu Rên kềng dùl pang cing kuơmàng

Ai bòr cing lơngô geh 19 pang mờ khà pria\ rlau 60 tơlak đong nàng klau pơnu in dròng tàm ală dơ\ lơh yàng mut hìu pa halà lơh yàng tòm nam sau set tàm hìu bơnhă. Ồng Siu Rên pà git tai: “Jơtài pal lời wơl rơnàng tơ nơ\ do in. Pơn yơu lơh sre, lơh mìr geh phan sa, geh phan nàng prap kung ai oh kòn in lơm. Den tàng niam chài cing mồng kung bè hơ\ sơl, pal sền gàr lời wơl kòn sau in tơ nơ\ do, geh broă lơi chờ hờp, moat jrùm tàm [òn den he ai nàng dròng, nàng ja` kờ` pơgồp bal bơta chờ hờp, tam pà moat jrùm mờ sap ntas cing mồng. Hơ\ là bơhìan, là niam chài bơh jo\ kòn cau Jrai he dê. Jơtài kuơmàng den pal lời wơl kòn sau in, tàm hơ\ kuơmàng ngan rlau jơh là cing Pat, do là bơta cing pal blơi mờ ua\ ngan pria\ jền phan bơna. Dơ\ 2 tai là cing mồng ờ gơtùi tac, mìng geh blơi tai nàng lời wơl rài tơ nơ\ do in. Kòn sau tơ nơ\ do kung bè hơ\ sơl pal gàr wơl ba` tac, mìng blơi tai mờ ngui jo\ jòng”.Jat cồng nha kờp sền nam 2020, tàm Gia Lai gam prap gàr 5 rbô 600 bòr cing mồng, tàm hơ\ geh rlau 930 bòr cing kuơmàng. Tu\ do, gùt càr geh 948 [òn tàm 1 rbô 192 [òn, ndrờm mờ 79,5% [òn làng bol kòn cau gam cing mồng. Tàm hơ\, kơnhòal Ia Grai là tiah gam geh ua\ cing mồng ngan rlau jơh.

Pah nam, gah niam chài bơh jơh ală kơnhòal, thị xã, [òn dờng tàm càr ndrờm bơyai lơh ală dơ\ pơrlòng dròng cing ja` mồng kấp hơ đơm, pà cing mồng ai ală [òn in. Bơta do ờ mìng dong lơh gơlik anih dròng cing ja` mồng, mờ gam pơn jờng srơh prap gàr cing mồng bơh làng bol kòn cau dê. Ồng Nguyễn Xuân Hà, Kuang atbồ Phòng Văn hóa-thông tin [òn dờng Pleiku pà git: “Pah nam, [òn dờng blơi ală bòr cing pà ală [òn in nàng pơlam tàp, phòng kòn cau kung pờ ală ơdu\ bơ to dròng cing cau kơ nòm să in. Tơnguem là ală jơnau cing bơh yau, nghệ nhân bơ to bơtê là cau kra [òn, cau gehbơngă pin dờn, den tàng ală oh git mhar ngan mờ kờ` ngan”.

Ồng Nguyễn Đức Hoàng, Phó Kuang atbồ Sở Văn hóa- Thể thao mờ Du lịch càr Gia Lai pà git, tàm 15 nam do, kờp bơh tu\ rài kis niam chài cing mồng Tây Nguyên geh UNESCO dờp là phan lời wơl niam chài mblàng mờ bơr mờ ờ di phan bơna kòn bơnus dunia dê, càr neh lơh jat nền nòn ală jơnau hơ pơrgon bơh broă bơyai lơh ală chờ cing mồng dờng, tus broă jờng rơ nghệ nhân dròng cing ja` mồng, rơcang ai cing mồng bơto bơtê tàm hìu bơsram: “Càr bơyai lơh Festival cing mồng dunia nam 2009, festival cing mồng Tây Nguyên nam 2018 mờ bol hi gam sồr ală tiah ai cing mồng bơto bơtê tàm hìu bơsram”.

Mờ ală broă lơh ngan ngồn, ală làng bol kòn cau mờ gah niam chài càr Gia Lai gam lơh ngan prap gàr rài kis niam chài cing mồng geh cồng nha

Cau mblàng K’Duẩn