Chế phẩm sinh học la dùl bơta phan geh ngui tàm broă ròng phan, tam phan mờ lơh kloh niam tiah ơm kis. Phan geh uă ngan rlau jơh tu\ do là chế phẩm hữu cơ sinh học ơn `ha, geh ngui chi tam in mờ chế phẩm vi sinh geh ngui tàm broă ròng phan. Jơh 2 mpồl phan do ndrờm cèng wơl cồng nha niam ngan cau ngui in.  Jơnau  tơ nơ\ do geh yal ờ uă cồng nha bơh làng bol lơh broă sa tàm Dak Lak dê.

Tàm tu\ uă ngan ală suơn kơphe geh tam pa tàm ù kơl săng kơphe kra tàm Dak Lak ờ huan gơs, den suơn kơphe ồng Nguyễn Hồng Minh ơm tàm bòn 7, ntum Ea Bhôk, kơnhòal }ư\ Kui` sùm gơs niam, cồng nha tơnhàu geh 5 tạ kơphe gar tàm 1 sàu. Ồng Minh pà git, lài do suơn kơphe ồng neh gơtìp ro jơh. Gơtùi gơs bè tu\ do là kơ nờm ngui chế phẩm sinh học:“ Suơn kơphe hìu nhă a` dê kung gơtìp là tus nam dơ\ 2, dơ\ 3 là gơtìp ro. Tơ nơ\ mờ tu\ geh kuang bàng pơlam tơn, den git ngui chế phẩm sinh học Thanh Hà, cồng nha niam ngan, ntê căt niam, lik bơkàu ring, plai dờng.”

Kung bè hơ\ sơl, ồng Phan Văn Tâm ơm tàm bòn 9, sơnah bòn Thành Nhất, bòn dờng Buôn Ma Thuột tu\ do geh rlau 1 lồ kơphe tam pa gơs ngan tu\ ngui chế phẩm sinh học. Kờp bal mờ 200 tờm kơphe kra, lài do tờm ờ geh ntê, ờ geh `ha, tu\ do kung gơs mờ plai uă ngan. Ồng yal:“ Tu\ do kơphe kra neh 20 nđờ nam do kung geh bè do là ờ huan geh ngan. A` go\ là niam ngan, tus kra mờ kung geh 5, 6 ki\ tàm 1 tờm, hơ\ là a` lơh ờ hềt huan di mờ jơnau pơlam, mùl màl ờ huan geh phơng sih lơi geh bơta chế phẩm N- H, khà 1 êt mơya bơta niam den uă ngan.”

Krơi mờ ală hìu nhă tam kơphe, bi Nguyễn Viết Thụy ơm tàm gùng Y Nuê, bòn dờng Buôn Ma Thuột den ngui chế phẩm sinh học ndai, ờ di là phơng ơn `ha. Bơdìh mờ ka` lơh lề phan sa sur mờ iar in, den bi geh cồng nha ngan mờ chế phẩm Kom-OX, nàng jơm glòm phơng sih tus mờ 1 sàu gùl biăp, ai tơnhàu pah nam. Bi pà git:“ Bơta chế phẩm do den a` cèng jơm mờ è iar. Tu\ go\ gơlik kò den he tă mờ ơn, den niam ngan. Tu\ ơn biăp in den `ha dờng ngan, tơlir mờ lơut. Ai ơn phơng hóa học den `ha lơ hơ, trồ tiah ờ niam den gơtìp kòp tu sa aniai. Ngui phơng jơm chế phẩm vi sinh do den tờm biăp dờng, `ha lơut, mìu sơr kung ờ gơtìp lề, mờ khà priă den ờ kas”.

……………………………………..

 Bè tàm jơnau neh yal, gơtùi go\ chế phẩm sinh học geh 2 mpồl tờm. Dùl mpồl la ala\ bơta geh lơh bơh phan kis, chi kis bè chế phẩm NH, KH, AH bơh mpồl lơh phơng Thanh Hà, chế phẩm Nu Caphe bơh gah jak chài lơh broa\ sa chi brê Tây Nguyên ngui nàng geh tuh đang nha mờ tuh tềng tờm tus chi tam in. Mpồl dơ\ 2 la ua\ ngan ala\ bơta phan geh vi khuẩn geh kuơ, ngui nàng dong kờl lơh lề phan sa tus phan ròng dờng, hala ngui nàng bơsong tiah kis-bơceh lơh phơng hữu cơ. Nàng làng bol geh wa\ rlau tai bè chế phẩm sinh học, jơnau đơs ngai do geh boh bơr mờ tiến sĩ Trịnh Công Tư lơh broa\ tàm Anih tờm phơng tuh-ù mờ Tiah kis Tây Nguyên.

Tiến sĩ Trịnh Công Tư: Chế phẩm hơ\ cau mờng sơnđan la ka`, ờ bơta tờm tàm gơ la vi khuẩn, bơsềt. Broa\ lơh gơ dê la lơh lề ala\ phan hữu cơ kra\, kan lề nàng lơh gơs chi bươn lề ai chi tam in. Bè kơmhò kơphê, ngkòng tơngời, rơhe, bơh sơnrờp den gơ la kra\ ra` mơya chế phẩm do geh lơh pràn gơs ala\ phơng tus mờ chi tam in.

-Ơ tiến sĩ, chế phẩm sinh học lời bồm tàm nha la gơ mbè lơi?

Tiến sĩ Trịnh Công Tư: Bơta hơ\ den gơ is, hơ\ la ala\ bơta hữu cơ sinh học ờ di la khoáng, bè acid amin, acid humic pơnyơu. Ala\ bơta do lời nàng geh ai phan ròng chi mờ nàng geh klaà bal mờ ala\ bơta khoang ndai, kờ` tơngguh  bơta niam bơh khoáng. Bè tu\ bồm sunfat kẽm mìng gơ lơm den gơ gơs chi tam ờ pràn. Mơya, sunfat kẽm klài bal mờ hữu cơ den ngui chi tam in gơs pràn ngan.

-Ơ tiến sĩ, tu\ do tàm Tây Nguyên tam ua\ ngan chi tam jo\ sơnam, làng bol ngui ala\ chế phẩm sinh học hơ\ geh gơ dờp bè lơi?

Tiến sĩ Trịnh Công Tư: Ngui chế phẩm sinh học gơ geh gơmù geh khà phơng khoáng.Tài tàm bơta hữu cơ geh ua\ ngan ala\ bơta trung lượng, vi lượng bè kẽm, bo, đồng…ala\ bơta. Bal mờ hơ\, tàm hơ\ gam geh ala\ vi sinh vật lơh broa\, bè vi sinh vật lơh  bơsong phơng lân, vi sinh vật lơh niam đàm. Bè ờs lân gơ ơm tàm ù den lơh chi tam kan ngan sa phơng, mơya kơnờm bơh vi sinh vật hơ\ geh lơh gơs phan  bươn lề nàng chi tam in sa. Ờ ua\ bơta ndai den geh gơtùi tơr gùm đàm bơh nhơm ta\ trồ tiah dê, tu\ gơ chơt den gơ lời đàm wơl chi tam in. Den tàng tơmù geh ua\ ngan phơng hoá học, khà phan lơh geh gơguh ua\, tơmù bơ\ tiah kis, lơh ù slơ nđiơm gơs, lơh sa geh kơ\ kơljap rlau.

-Ơ tiến sĩ, geh bơta la kờ` pal sền ngac bơta lơi tu\ làng bol geh ngui chế phẩm sinh học, ờ?

Tiến sĩ Trịnh Công Tư: Tu\ rwah chế phẩm sinh học den rwah bơh ala\ hìu tac, anih tac phan geh pin dờ`. Mờ kuơ màng ngan rlau jơh la tu\ tơngai ngui, tài ala\ vi sinh vật mìng kis tàm tu\ tơngai hơ\ sồng chơt. Tơngai la 6 nhai lời bơtô ngui ờ ua\ vi sinh vật geh kuơ geh gơmù. Pal kah tai la pal ngui di pơlam, dilah ờ den ờ geh cồng nha jơnhua rlau.

                                                                   Cau mblàng K’ Duẩn mờ K’ Brọp