VOV4.K’ho- Tàm ƀòn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng dê geh dùl “Hìu duh khuai Bơtau Hùng” ƀalhiă ngan, ngềt ngơ̆t ngan, geh ală làng bol rƀah ơm kis tàm do lơh nàng duh khuai bơh ală nam 1930 bơh rài 20 dê. Rlau 80 nam do, tiah do ơn prăp bềng jơnau yal ngoh rơngăc ngan bè nùs nhơm bơh làng bol ù tiah dà lơgar Việt Nam dê kah tus Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê.

Hìu duh khuai Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê geh lơh tàm hìu sồ 76, gùng Nguyễn Thị Nghĩa, sơnah ƀòn 2, ƀòn dờng Dà Làc, càr Lâm Đồng dê geh bơh ală tŭ cau Yoan bơh làm gùt ù tiah dà lơgar lòt tus tàm do rồ ù lơh gơs ƀòn jòi broă lơh sa. Ồng Tường neh 92 sơnam pà gĭt: Tàm trồ tiah mrềt nuăt ngan, Hìu duh khuai Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê là tiah lơh ngan tam klăc bal mpồl bơtiàn, là anih kơldìng đah huềng, lơh ram nùs nhơm làng bol ơm ngài mờ ƀòn tờm. Tơl nă cau dùl ƀòn krơi is, cau lơi kung rƀah, làng bol kis tàm dong kờl bal, kờñ gơboh bal tàm nùs nhơm làng bol dùl dà lơgar bal, sền gơ̆p bè cau pròc mhàm tờm.

Bơh sơnrờp “Hìu duh khuai Bơtau Hùng” mìng là hìu lơh mờ mpàn dềt ngan; tơnơ̆ nam 1975, hìu duh khuai geh lơh wơl niam bơnĕ ngan jăt hìu đam duh khuai ờs mờng bơh yau. Mpồng mŭt tàm hìu duh khuai lơh jăt hìu rơkàng kuơ̆ bal mờ dùl sèng akhar cih “Hìu duh khuai Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê”. Hìu duh khuai geh 3 cơldŭ geh mpồng dờng 4 đah, 2 nơm mpồng wil bàr gah. Rơkàng hìu tìm mờ kiă, tàm gùl hìu geh bơkàu sen jơm ndơ̆p jơrnang duh khuai mpờl bơdìh tềng hơđang jơnhoa; sền bơh gùng mŭt ƀươn ngan sền gŏ sră sềr rùp ù tiah Việt Nam dê, bồng bi Dà lơgar geh lơh mpờl mờ jơnau nting tơngkah bơh Chủ tịch Hồ Chí Minh dê bơto tơngkah rài oh kòn, kòn sau tơnơ̆ do in sền gàr kòn bơnus ù tiah dà lơgar: “Ală Bơtau Hùng neh geh dà kơlhề crơng gơs dà lơgar, Wa mờ sau he pal bal mờ gơ̆p sền gàr tĕ dà lơgar”. 4 nơm jrong hìu tềng đăp là 4 sèng akhar cih mờ dà Yoan: “Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê là Hùng Vương nùs nhơm niam ngan khin cha jak chài ngan bơ̆t bơtàu dà lơgar”, “Dà geh dà căt tờm chi geh rơyas kòn bơnus geh mò pàng, dà lơgar geh Bơtau Hùng sơnđờm lam bơ̆t bơtàu”, “Hìu bơnhă mò pàng bơh sơnrờp Lạc Việt bồ tơngoh nùs nhơm tiơng pơnrơ ngan, dà lơgar hìu bơnhă sền gàr Lạc Hồng”, “Kòn bơnus gam nùs nhơm, bồ tơngoh gam bơta kờñ gơboh, kis gam geh jơnau song, ù tiah dà lơgar gam làng bol ƀòn lơgar”.

Tàm hìu duh khuai, jơrnang duh khuai Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê geh lơh tàm gùl hìu duh khuai geh rơndăp ơn ki ngàm ngan bal mờ sèng akhar cih “Việt Nam Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê” tềng hơđang sră sềr rùp ù tiah Việt Nam pơgồp bal tàm sơngơr lơngô crăp ơn tềng kơlik hìu.             

Hìu duh khuai dềt rơhền ngan, ƀalhiă ngan, mơya gơcèng bơta gơtha ndu gơnrơh ngan, nàng duh khuai ală bơtau Hùng mơkung duh khuai ală cau khin cha jak chài lài do, ală cau chơ̆t màng mờ dà lơgar, ală cau phi să rề ơnàng ù tiah dà lơgar, sền gàr dà lơgar, cau khin cha jak chài dong klàs jơi bơtiàn, ală cau jak chài lài do chơ̆t phi să tài broă dờng, tài bơta kis gơs bơh jơi bơtiàn dê.     

Bơh ală ngai Dà Làc làng bol ơm kis mìng dùl êt nă lơm, ngai Duh kah Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê ngai 10/3 nam he pah nam sùm geh làng bol bơyai lơh yŭ rơyùm ngan. Bơh mho ngai lài, ală mè, ală mơi neh klơm mbar kơnâm lơm pòng, bŏ piang lă, rơcăng bơkàu, plai chi nàng lơh phan ơn pơdơng. Tơnơ̆ dơ̆ bơyai lơh yàng ơn pơdơng phan geh lơh ki ngàm ngan,cau kra, cau kơnòm, ơruh pơnu tus bal chu ñàng răc dan ai rài kis in hờm ram, dà lơgar ring lơngai làng bol lơngăp lơngai, ală hìu bơnhă nhă ndrờm pas sơm chờ hờp. Nùs nhơm cau ƀòn bal, bơta kờñ gơboh ƀòn tờm, dà lơgar tờm sùm geh bơtơl tai. Làng bol tàm thôn 11, sơnah ƀòn 2 neh rwah cau ala măt rê hờ ƀòn yau dà lơgar dê- Phú Thọ nàng rò ù mờ dà bơh Hìu duh khuai bơtau Hùng tàm Phong Châu rê ơn tềng jơrnang duh khuai, bè dùl phan tàm tơrbŏ nàng triang sền kah kơlôi.

Ồng Hoàng Thông 72 sơnam neh lời rlau nggùl rài kis he dê ơm kis rềp mềl mờ hìu duh khuai, jơrnang duh khuai Mò pàng rài yau ờ gŏ ngai lơi ờ gŏ chu ñàng. Tŭ 8 sơnam, nam hơ̆ là nam 1957, ồng Thông jăt mè bèp he dê bơh Huế tus tàm ù tiah do nàng jòi ù lơh sa. Hìu ơm rềp kềng hìu duh khuai, sơnam kơnòm bơh ồng Thông dê là jơnau nhơl bal mờ bol kòn se tàm ƀlàng hìu duh khuai tàm ală ƀùi mho càl hi mrềt niam ngan. Tŭ dờng pơnu, tàm sơnam 30, bal mờ broă bal mờ pơ ùr tăc bro phan bơna mờ ròng tus dờng 4 nă kòn, ồng Thông lời tŭ jiơ nàng dong broă ồng Phước in, hơ̆ là cau sền gàr hìu duh khuai tŭ hơ̆ pơs wàs, chu ñàng, tàp lơh ală broă lơh yàng, duh khuai. Ồng Phước chơ̆t, ồng Thông dờp lơh is broă sền gàr hìu duh khuai.

Hìu duh khuai bơtau Hùng geh lơh mờ mpàn ƀalhiă ngan geh rơndăp ơn ki ngàm ngan jơh nùs ki ngàm bal mờ wil tơl bơta gơtha bơh gơ dê

Rlau 40 nam neh lòt gan, hìu duh khuai Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê gơlơh bè hìu đam dơ̆ 2 bơh ồng Thông dê. Ờ gŏ di mìng ngai 10 nhai 3 nam he dê pah nam lơm mờ broă jùt ràu sàng goh, rơndăp phan niam bơnĕ, chu ñàng ơn pơdơng phan tềng jơrnang duh khuai Bơtau bơh sơnrờp dà lơgar dê geh ồng lơh sùm bal mờ nùs nhơm chờ hờp ngan, sền dờng màng ngan. Jơh nùs ngan mờ broă lơh sền gàr hìu duh khuai, ồng Thông ờ dờp khăt dùl bơta priă jền lơi. Ồng Thông sùm kơlôi, ală bơtau Hùng neh geh dà kơlhề rề ơnàng ù tiah dà lơgar, ală cau khin cha jak chài chơ̆t phi să puăc să, mhàm ntìng, gĭt nđờ nă cau lài do neh tă pơgồp bồ tơngoh, dà kơlhề nàng lơh gơs rùp să ù tiah dà lơgar, huềng nùs jơi bơtiàn dê, den broă ồng lời jơh dùl rài kis he dê nàng sền gàr, chu ñàng tiah duh khuai, tơngŏ nùs nhơm jơh nùs ki ngàm kah rơngal ală rơnàng cau lòt lài, den là dềt rơhền ngan, ờ gŏ geh chi lơi pal đơs ờ.

Duh kah Bơtau Hùng nam lơi làng bol kung bơyai lơh yŭ rơyùm, ki ngàm ngan. Mpồl bơyai lơh ơn pơdơng phan duh khuai geh 6 nă cau, bơh ồng Thông lơh cau tờm. Nàng dơ̆ bơyai lơh duh khuai geh lơh jăt di broă duh khuai ờs mờng bơh yau, ồng Thông neh bơsram wơl bơh ală ồng lòt lài dê, bơh phan soh, phan bơka, sơgơn mã, khŏ cù, tus cih sră sền, broă lơh chu ñàng, pơdơng ơlak, pơdơng phan, kun bồ khuai...Pah nam, hìu duh khuai bơtau Hùng geh lơh 3 ngai duh kah yŭ rơyùm ngan, hơ̆ là: Duh kah Bơtau Hùng ngai 10/3, Dơ̆ bơyai lơh ơn pơdơng phan duh khuai Kàl duh răc dan bơta lơngăp lơngai tàm ngai 16/7 nam he, mờ Dơ̆ lơh yàng tơh jơh sơnam yau hơ̆ là ngai 20 nhai 12 nam he, làng bol jăt tàm nùs nhơm he dê, bơta he geh tă pơgồp bal, jơh ală hìu, jơh tơl nă cau ndrờm duh hồl hô hơng ngan.

Làng bol ơm tàm jơh bal 3 ƀòn jăt kềng 2 gah gùng Nguyễn Thị Nghĩa, Bùi Thị Xuân, ƀòn dờng Dà Làc ndrờm jơh nùs lơm mờ hìu duh kah bơtau Hùng. Cau lơi kung dùl nùs bal kah rơngal wơl bơh ngài, cih kah sùm dà kơlhề bơh ală bơtau Hùng dê, tơrgùm bal pràn sền gròi tus broă duh kah. 

            Quốc Học ai bơh Sră băo Lâm Đồng- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến