VOV4.K’ho– Gơwèt mờ cau Rơđê den hìu jòng là dùl hìu bơnhă dờng, là anih tơrbo\ bal ua\ rơnàng, ua\ rài, jơi nòi. Do ờ mìng là anih ơm kis lơm gời mờ gam là anih prap gàr bơhìan niam chài bơh jo\ kòn cau Rơđê dê tai.

Hìu jòng là anih ơm kis bơh ua\ rơnàng, ua\ rài tàm dùl hìu bơnhă cau Rơđê dê. Hìu bơnhă sơlơ gal cau den hìu sơlơ jòng. Bè hơ\ den tàng nàng mòn gơs dùl nơm hìu jòng sùm pal roh pơgap bơh 1 tus 3 nhai. Dơm chi lơh hìu jòng sùm là dơm chi niam, ua\ ngan là dơm chi sao, cà chếch… tài ală bơta dơm chi do ờ gơtìp mo\ sa. Phan lơh bal geh gle, đơr nàng lơh kơlik cang ơdu\, nhơt ja geh rềt kơ\ nàng tìm lơh rơkàng, che rơyah geh ngui nàng kơt.

                                         Hìu jòng cau Rơđê dê tàm nam 1950 (rùp ai bơh internet)

Ồng Kôl, ơm tàm [òn Tơng Jú, xã Ea Kao, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak pà git: Tàm tu\ lơh hìu, cau tờm hìu ờ geh lòt tus hìu bơnhă geh cau chơt, ờ sa poac iar gơtìp kòp pluh; cau ùr ờ geh um bồ, lời rah so\, kòn bơr tơu ờ geh lơh rơkàng hìu. Dilah lơh tìs ală bơta do den cau tờm hìu geh gơtìp ua\ jơnau ờ bơtuah halà kòp tê jê să:

“Lài mờ tu\ lơh hìu jòng, den cau lơh yàng tềng đap dùl drap tơrnờm neh geh rơcang lài. Tơnơ\ hơ\ geh rơwah wơu mờ ală phan ngui rơcang lài nàng lòt lơh hìu jòng. Bulah bè hơ\, dilah tu\ hơ\ geh kòp halà bơs lòt gan den ờ lòt lơh hìu tai tài bơta do ai tơnggo\ lài broă ờ niam den tàng tơl nă cau geh ơm wơl tàm hìu. Hìu jòng sùm geh lơh jat đah tô – đah jum, geh càl hi tàm nhai duh mờ ram tàm nhai mrềt. Cau Rơđê wèr ngan lơh hìu jat đah mat tơngai lik – đah mat tơngai mut, tài đah do mìng lơh hìu [ồc cau chơt in lơm gời”.

Ồng Hiêm, ơm tàm [òn Tring 2, sơnah [òn An Lạc, thị xã Buôn Hồ, càr Dak Lak pà git tai: “Lài mờ tu\ lơh hìu jòng den rơcang dơm chi, nhơt ja, che rơyah, tơ nơ\ hơ\ hòi jơh tơl nă cau tàm [òn tus dong lơh hìu. Tàm `jrong hìu jòng geh tuh dà tờm pơr nơs nàng kờ` cèng wơl bơta pas sơm, jơh hìu bơnhă pràn kơldang. Ală broă lơh tơ nơ\ hơ\ là tìm ja, lơh kơlik cang ơdu\”.

Tu\ neh wil tơl ală phan rơcang lơh hìu, cau tờm hìu rơ wah ngai niam, nhai niam, pơdơng phan lơh yàng, hòi dan lài mờ tu\ lơh hìu. Ồng H’Nhem, ơm tàm [òn Ea Sut, thị trấn Ea Pôc, kơnhòal Cư Mgar, càr Dak Lak pà git, hìu jòng cau Rơđê dê geh lơh ua\ ngan là mờ dơm chi, gle đơr ală bơta. Mìng is bơnah rơkàng sùm geh tùm mờ nhơt lơ ut rlau 20 phơng.

                                                                               Hìu jòng cau Rơđê dê

Bơnah bơnàng hìu den jơnhua rlau mờ mat ù pơgap 1 thơk, hơ đơm rồm hìu lời gời bè hơ\ mờ kươmàng là ntùng ờ jơi bơtìan kòn cau lơi geh: “Hìu jòng lơi kung geh ntùng guh. Ală hìu bơnhă lơi kal ke den lơh ntùng bơh dơm chi ờs. Ală hìu bơnhă lơi pas sơm den lơh ntùng geh trah mòn 2 đah toh mè dê mờ àng ndar”.Ồng Hiêm tàm hìu jòng cau Rơđê dê tàm [òn niam chài Đồng Mô, Hà Nội

Bơta krơi is bơh hìu jòng cau Rơđê dê là geh 2 nơm ntùng. Ntùng dam đah kiau lời cau ùr in mìng là dùl gơl dơm chi, geh bơh 5 tus 7 kai ntung. Ntùng me đah ma lời ai cau klau in, đah hơđang geh trah 2 đah toh mè mờ àng ndar. Nàng gơtùi mòn gơs ntùng do mìng geh ală nghệ nhân jak, ală cau geh bơngă pin dờn, pal lơh yàng mờ sur.

Ồng Hiêm, ơm tàm [òn Tring 2, sơnah [òn An Lạc, thị xã Buôn Hồ, càr Dak Lak pà git, ntùng ai cau klau in jat dà Rơđê là Ênan blah đang, geh gơtha tơngkah tơl nă cau sùm kah tus dà kơl hề dờng màng bơh cau ùr dê, là cau tờm hìu bơnhă dê:

“Ntùng guh hìu jòng dùl đah lời cau klau in, dùl đah lời cau ùr in. Ntùng lời cau klau in den geh toh mè. Bơta do lơh pơn yơu ai rài jat jơi mè in. Oh kòn jat jơi mè. Cau klau bau den ơm ngài mè bèp, rê ơm hờ hìu pơ ùr. Tu\ cau ùr bau, hìu geh tơrbo\ jòng nàng lơh anih ơm ai ùr bơklau pa bau in. Hơ\ sồng tus rài sau ùr, hìu jòng pơn jat tai geh tơrbo\, den tàng geh ală hìu jòng tus 100 thơk halà jòng rlau mờ hơ\, den tàng hòi là hìu jòng. Rài yau, ù tiah gam ơnàng den tàng gơtùi mòn gơs ală hìu jòng bè hơ\ nàng ua\ rơnàng in ơm bal”.

Hìu jòng geh ală mpồng pơnềt ơm yah ngài ndrờm bal nàng càl in hi mờ geh àng sòl mut. Anih sơn rờp ơnàng ngan rlau jơh hòi là gah (hơ\ là cơldu\ nac). Tàm cơldu\ nac geh ơn cơ ge\ kpan jòng bơh 10 tus 20 thơk (ơn hờ đah ma), là anih mờ ală cau chài in nggui dròng ing, ja` sơng gơr.

                                        Ồng H’Nhem kềng bơnhă ồs tờm tàm hìu jòng

Tàm do sùm geh lơh ală dơ\ wă nac, lơh yàng, `ô sa tu\ hìu geh broă halà dròng cing ja` mồng. Do gam là anih bic bơh ală klau pơnu dê tus tu\ bau. Bơnah gam wơl hìu dê là ôk, là anih bơ tờm tơrgùm bal bơh hìu bơnhă dê. Tơl hìu bơnhă ndrờm geh kơlik cang is mờ bơnhă ồs is. Bơnah dut ndơl bơh hìu dê là bơnhă ồs bal bơh jơh hìu bơnhă dê. Phan ngui lơh broă, phan ngui tàm rài kis geh ơn hờ ngkời hìu halà geh [ă tàm rơkàng.Ồng H’Nhem ơm tàm [òn Ea Sut, xã Ea Pôc, kơnhòal Cư Mgar, càr Dak Lak pà git, rài yau, geh ală hìu jòng geh pơn yơu jòng bè sap cing mpong ntas, tài ơm tềng bồ hìu nàng dròng cing den tus lồi dut hìu mìng klo dềt ngan, lik bơh hơ\ là ờ gam klo tai:

“Tàm hìu jòng geh ală rơnàng cau ơm kis bal, geh ală hìu bơnhă git kờ` gơboh kòn sau den ờ mìng geh dùl jơi nòi lơm gời, mờ geh ală jơi Êban, Ayun, Mlô… den tàng geh ală hìu jòng den jòng ngan. Hìu jòng mòn gơs là kơ nờm tàm ală cau chài mòn hìu đam tàm [òn, jơh tơl nă cau tàm dong lơh hìu. Tơ nơ\ tu\ lơh gơs den geh lơh yàng mut hìu pa, cau tờm hìu geh jà tơl hìu bơnhă tus gờm chờ mut hìu pa”.

Ală cau kra [òn, nghệ nhân yal: tu\ do ờ gam ală hìu jòng bè hơ\ tai tài bơh ua\ bơta, ù tiah ờ gam ua\, chi che ai dơm kung ờ huan geh, kung ờ gam tai ală cau chài mòn hìu đam gơtùi lơh ală hìu jòng. Bulah bè hơ\, hìu jòng kung gam cèng tàm să he dê bơta kuơ bơh jo\ mờ niam chài bơh cau Rơđê dê.

Cau mblàng K’Duẩn