VOV4.K’ho – Gơ wèt mờ làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau Tây Nguyên đơs bal, cau M’nông đơs is, tơrnờm ờ gơtùi ờ geh tàm ală dơ̆ lơh yàng, lơh chờ, ală broă chờ hờp, jơnau moat jrùm bơh hìu bơnhă mờ ƀòn lơgar dê. Dơ̆ boh bơr đah cau cih ƀău Anih lơh broă jơnau đơs Việt Nam mờ nghệ nhân H’Mai tàm xã Dak Nia, ƀòn dờng Gia Nghĩa, càr Dak Nông geh ai gŏ ală bơta niam kềng drap tơrnờm ờs mờng bơh cau M’nông dê.

Ơ mò! Tơrnờm Dak Nia geh tiơng pơnrơ ngan tàm ală dơ̆ lơh chờ tàm ƀòn dờng Gia Nghĩa, càr Dak Nông. Bè hơ̆, Mpồl lơh broă bal tơrnờm bơh jŏ geh crơng gơs tàm bơta bè lơi?

Mò H’Mai: Nam 2007, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thị xã Gia Nghĩa geh kơrnuat bơyai lơh chờ niam chài ală jơi bơtiàn kòn cau, mờ sồr pal geh tơrnờm ờs mờng nàng drơng dơ̆ lơh chờ in. Mờ tŭ hơ̆ den tơrnờm ờ geh, bơh hơ̆ añ sơnơng là pal ƀĕ tơrnờm ờs mờng bơh kòn cau he dê. Tơnơ̆ hơ̆ añ lòt hòi jà 2, 3 nă oh mi cau ùr tàm ƀòn geh bal bơta kờñ ndrờm bè añ nàng crơng gơs mpồl ƀĕ tơrnờm. Mờ bơh nam 2007 tus tŭ do, sơnđờm ƀĕ tơrnờm jat broă lơh ờs mờng kòn cau he dê.

Bè hơ̆, lài hơ̆ mò kung neh git ƀĕ tơrnờm sơl halà ờ, ơ mò?

Mò H’Mai: Tŭ gam dềt añ neh bơsram ƀĕ tơrnờm bơh mè mờ bi ùr. Tŭ hŏ, uă ngan kañ ƀĕ tơrnờm ndrờm bơh he lơh is bơh ală bơta chi sơnơm kuơmàng ai bơh tàm brê. Tŭ do den kung geh uă hìu bơnhă tàm ƀòn tus bal ƀĕ tơrnờm ờs mờng kòn cau he dê sơl.

Bè hơ̆ là bơh rài yau, tơrnờm neh gơ gơs mờng quèng tàm rài kis cau M’nông dê hơ̆ ơ mò?

Mò H’Mai: Bơh rài yau bơh tŭ geh nac kuơmàng tus tàm hìu den geh iờ tơrnờm, dilah ờ geh tơrnờm den ờ gơtùi. Khi sơnơng là, kòn bơnus gơtùi lơh gơlik kòi phe bè hơ̆ den tàm hìu kung pal geh tơrnờm nàng iờ nac. Bơdìh hơ̆ tai den tơrnờm kung geh gơtha kuơmàng ngan tàm ală dơ̆ lơh chờ, lơh yàng bè lùp lap, ñô bau, ies ƀồc den pal geh tơrnờm. Dilah ờ geh tơrnờm den ờ gơtùi mờ bơhiàn bơh jŏ jòn cau M’nông dê.

Ƀĕ tơrnờm ờs mờng bơh cau M’nông dê tàm Dak Nông

Ơ mò, tơrnờm bơh bơta mìng lơh gơlik nàng ñô tàm ală dơ̆ lơh yàng halà ală broă bơh ƀòn lơgar, hìu bơnhă dê, den tŭ do, tơrnờm kung neh gơ gơs phan bơna kă bro nàng drơng cau ngui in. Bè hơ̆ den mò pà git ală broă nàng ƀĕ tơrnờm bè lơi?

Mò H’Mai: Broă lài ngan kờñ ƀĕ tơrnờm là pal rơcang lài ală bơta bè ràu kloh drap ƀĕ tơrnờm. Ngui dùl bơta nha chi tàm brê he gơm, tuh tơn tàm drap ƀĕ tơrnờm nàng ràu gơ in kloh, tơnơ̆ hơ̆ cèng drap do nàng ìs. Tŭ ìs drap tơrnờm pal lời gơ in rañ ring jơh. Piang ƀĕ tơrnờm tŭ gơm sin geh tuh pơgap bơh 2 tus 3 jơ nàng gơ in ngềt hơ̆ sồng bơrlŭ mờ kañ, tơnơ̆ hơ̆ hơ̆ sồng ơn tàm ală drap mờ ƀĕ tàm uă nhai.

Pơn yơu bè hìu bơnhă mò, broă ƀĕ tơrnờm bè lơi? Mờ mò gơtùi yal bơta chài rơgơi ƀĕ tơrnờm bơh jŏ cau M’nông dê mờ bơyô iat rơdô lah ờ ơ mò?

Mò H’Mai: Kờp bal pah dơ̆ sơn rờp trŭ là 30 kĭ phe, tàm hơ̆ geh bal drap dờng mờ drap dềt. Dilah drap yang dờng den ƀĕ geh 7 drap yang, ai drap dềt den ƀĕ geh pơgap 9 drap, ƀĕ tàm pơgap 1 ngai hơ̆ sồng gơs. Jơh jơm kañ den lời pơgap 3 ngai hơ̆ sồng gơtùi dơp bơ nơp drap yang; dilah dơp tơn den tơrnờm gơlik nhơm dà mờ gơtìp sràt. Tơnơ̆ pơn jat tai ƀĕ bơh 3 tus 4 nhai hơ̆ sồng ñô bơkah. Kañ ƀĕ tơrnờm dilah he ơn uă ir den gơtìp sràt, dilah ơn ờ tơl den tơrnờm mhar bơsàp dà. Kờp bal 1 kĭ phe ơn bơh 2 tus 3 pơnai kañ den tơrnờm bơkah ngan.

Mò H’Mai ƀĕ tơrnờm ờs mờng cau M’nông dê

Nàng geh tơrnờm bơkah là jơh dùl broă lơh nền nòn, tàm hơ̆ pal geh bơta chài is. Mơya nàng ñô tơrnờm di den ờ di cau lơi kung git, dan mò yal bol hi in git bè bơta do?

Mò H’Mai: Tŭ tơrnờm neh ƀĕ tơl nhai là gơtùi ñô. Lài ngan là pờ bơ nơp drap tơrnờm, tă dùl êt lơ̆ đah hơđang rềp bơr drap tơrnờm, ai nha chi neh ràu kloh ơn hờ đang, tơ nơ̆ hơ̆ tuh dà tàm drap tơrnờm, ai ding bồp là gơtùi jồp tơrnờm. Jat bơhiàn bơh cau M’nông dê den tŭ nac tus tàm hìu nhơl den geh iờ tơrnờm. Tơrnờm tŭ geh ai nàng iờ den cau tờm hìu geh là cau ñô lài, tơnơ̆ hơ̆ tus cau nac dờng sơnam mờ gơ tàm pơn jat geh ñô bè hơ̆. Cau tờm hìu ñô lài ờ di là ờ ki ngàm cau nac tus, mờ tài ñô lài nàng sền tơrnờm hìu bơnhă iờ nac bơkah làh ờ, mờ tơnơ̆ hơ̆ geh jà nac ñô tơrnờm. Dilah là nac kuơmàng tus tàm hìu den hìu bơnhă gơtùi iờ bơh 1 tus 2 drap tơrnờm.

Ơi, dan ưn ngài mò!

Cau mblàng K’Duẩn