VOV4.K’ho - Tàm rài kis pah ngai, geh uă ngan bơta gơbàn khih tàm kơnòm dềt. ală bơta mờng gơbàn ngan di gơlan là: tài cau dờng ờ g^t, khih ờ lơh gơbàn, khih tài kờ` gơsơ\t să, khih tài cau lơh sơnơm lơh gơbàn.

Khih tàm kơnòm dềt lơh gơbàn uă bơta gơrềng ờ niam bè bơta pràn kơl dang să jan ai tus broă gơguh dờng tơnơ\ do. Den tàng, ală cau mè cau bèp pal kah ală bơta kuơ màng tàm broă sơndră mờ khih tàm kơnòm dềt.

Kòn dềt di gơlan gơtìp khih tài uă bơta. Bè ờs mờng gơbàn khih tơnơ\ do:

-Tài ờ g^t bal mờ gơtìp lơh bơh cau dờng: Tu\ kòn dềt gơtìp kòp, ală cau mè mờng lòt blơi is sơnơm jăt broă mờng chài să tòm ha là dờn jơnau sồr bơh ală cau ndai… bơh tu\ hơ\ lơh gơbàn bơta sơgràm sơnơm ha là ngui ờ di sơnơm, ờ di liều ha là di sơnơm mơya uă ir liều mờ ờ g^t là sơnơm di gơlan lơh aniai tus mờ kòn.

Bơdìh hơ\ tai, broă ală cau mè sơbì is ha là tơnguh liều sơnơm ha là ngui wơl sơnơm lài do, ai sơnơm bơh kòn dềt do ai kòn dềt ndai in hùc, geh tu\ geh cau gam ai sơnơm bơh cau dờng hơ\ sồng klah ai kòn dềt in hùc… di gơlan lơh gơbàn khih sơnơm.

-Khih ờ g^t: Khih gơbàn tài kòn dềt sa is, hùc is, phan sa geh mè bèp prăp ờ nền nòn, mờng gơbàn tàm kòn dềt rơ\p g^t lòt.

-Khih tài kờ` gơsơ\t să: Mờng gơbàn tàm sơnam pa tào ơruh pơnu (rơlao 10 sơnam). Ală kòn dềt do pal geh kham mờ pơlam bè đah nùs nhơm bal mờ jơnau bơsram tàm mpồl bơtiàn.

-Khih tài cau lơh sơnơm lơh gơbàn: Dùl tàm ală cau gơbàn khih di gơlan tài broă sồr ngui sơnơm, khà ngui, gùng dà broă ngui, pơgồp bal sơnơm… ờ hềt di pal. Mơya, kung geh ală cau gơtìp khih gơbàn tơn tơnơ\ mờ tu\ ngui di liều, di jơnau ai ngui tài să jan gơdờp mhar ir mờ sơnơm. Geh ờ uă sơnơm di gơlan lơh gơbàn khih ngòt rơngơ\t ngan bè: Digoxin…

Ală bơta khih mờng gơbàn là khih sơnơm mờ khih phan sa mờ ờ uă bơta gơbàn bè tơnơ\ do:

-Bè đah tơrdih phan sa: jê ndul, gơdan hă, hă, jê ndul gơjroh.

-Bè gùng tă nhơm: bơsiă, lơhan, tă nhơm sơbăc, jù mbùng, glar tă nhơm.

-Bè tơngoh: Ờ uă chi lơi ha là rơtơs jơng tê, gơrơm jơng tê, gơrơm ơră (tàm muh măt, tềng ntơh, pơnô, đo tê), ờ pràn tơnơ\ mờ hơ\ là gơtìp lơng să. Di lah jroă rơlao den ờ sô tă nhơm, plai nùs tàp ờ ndrờm.

-Bơta tơngo\ gơl^k dà: kơnhà kơ\t, dà tơrdih phan sa, dà kơlhề, dà diao.

Tu\ geh pin kòn dềt gơtìp khih, cau mè cau bèp pal sền gròi nền nòn gùt dar kờ` jòi go\ ală phan geh pin lơh gơbàn kòp mờ hòi điện thoại tus hờ hìu sơnơm kờ` geh bơto sồr sơm kòp di pal. Tu\ cèng kòn dềt tus hờ hìu sơnơm, pal cèng bal ală phan geh pin lơh gơbàn khih.

Broă lơh tu\ kòn dềt tơngo\ gơbàn khih:

-Hòi cau lơh sơnơm ha là mhar pơn diang cau gơbàn tus mờ hìu sơnơm rềp ngan.

-Lơh gơl^k hă kòn dềt in, pal lam sồr ai kòn dềt sơlơ hă uă sơlơ niam kờ` lơh gơl^k jơh phan sa, sơnơm khih gơl^k hờ bơdìh, mờ geh lơh gơdan hă mờ broă co\ tềng rơnồng dờ, ha là hùc dà boh, klài 2 sơ-io\ boh tàm 1 li dà. Ờ ngui lơh gơdan hă mờ khih asid, kiềm, xăng jờu.

-Ai kòn dềt b^c mờ sền gròi broă roh dà kòn dềt dê tài hă, jê ndul gơjroh kờ` bơtơl dà di pal. Di lah go\ kòn dềt duh să den ngui sơnơm kháng sinh di mơ mờ ai hùc than hoạt tính bơh 5 tus 10 gram kờ` gơjồp phan khih.

-Ba` sa, ba` hùc sơnơm tu\ geh pin gơtìp khih. Prăp jơh ală phan sa jơnkah, phơng, phan hă, sơnơm neh ngui kờ` sền, pal tus mơ hìu anih lơh broă lơh sơnơm rềp ngan. Um, rơco mờ sơ[ong, dà sàng di lah gơbàn khih bơh bơdìh să.

Rơcang sơndră mờ khih tàm kòn dềt:

-Ba` blơi is sơnơm kờ` ai kòn hùc. Ba` ai kòn dềt hùc sơnơm ờ g^t loh, ờ loh anih lơh gơs. Pal ngui sơnơm di mờ jơnau bác sĩ ai pah tu\ lòt kham. Ba` ngui sră blơi sơnơm tàm dơ\ kham lài ha là sră blơi sơnơm bơh kòn dềt ndai ha là bơh cau dờng ai kòn dềt in.

-Sơnơm pal geh gàr nền nòn tàm khàr mờ dơ\p kơ\, geh cih măt sơnơm, tơngai ngui loh làng. Prăp sơnơm ngài mờ kòn dềt, niam ngan là prăp sơnơm tàm tùh geh khoă niam. Lơh kloh tùh sơnơm hìu nhă, sơbì sơnơm neh jơh tơngai ngui, sơnơm gơtìp ờ niam tai.

-Ba` hùc sơnơm tềng đăp kòn dềt tài kòn dềt [uơn ngan đòm. Ală cau mè gam ai kòn pô tu\ ngui sơnơm pal geh jơnau bơto bơh bác sĩ tài geh ờ uă sơnơm di gơlan gơtòp bơh gùng dà toh mè lơh khih tus hờ kòn.

-Rào tê kloh mờ sơ[ong lài mờ tu\ ngui phan sa dà hùc. Ba` lời kòn dềt hùc mờ ờ geh broă sền gròi bơh cau dờng.

-Gàr niam phan sa jơnkah mờ ală bơta phan sa ndai tàm tùh mrềt di lah ờ hềt ngui. Tru\ phan sa sin mờ bơta duh di pal mờ ơn tàm phan kloh.

-Ba` sa wơl phan sa jơnkah geh tơngo\ neh gơtìp pơr-ìu. Sền gròi nền nòn tơngai ngui sa ală phan sa neh lơh lài, lài mờ tu\ sa.

      Cau mblàng Ndong Brawl