Jat jơnau yal bơh Anih lơh broa\ yal lài bè trồ tiah dà lơgar dê, kàl mriềt nam do trồ tiah mriềt tus gờ` rlau, dơ\ mriềt sơnrờp ngan di gơlan gơlik geh tàm nggùl nhai 12, tàm tu\ pah nam mriềt gơlik geh tàm lồi nhai 12. Do la ala\ jơnau yal kuơ màng ngan tus mờ cau ròng phan, tàm hơ\ ua\ ngan la tàm tiah kơh bơnơm. Kờ` rcang ala\ broa\ sơndra\ mờ mriềt phan ròng in mờ tơmù rềs àr tàm broa\ ròng phan, ngai do bol a` geh yal bè broa\ sơndra\ mriềt rpu, kơnrồ in.
1.R]ang wàng ròng, phan siam mờ ala\ phan geh lơh sơndra\ mờ mriềt.
Wàng ròng: Mờ wàng ròng cau ròng phan pal geh lơh niam wơl, ]ang kìng mờ broa\ ngui nha sra, nha prìt hala bàk, ào mìu… lơh gơs ala\ pang kìng gùt dar wàng, ngan ngồn la kìng bơh đah càl khồm. Pal gàr bơr nàng wàng sùm kloh mờ ra`, sùm geh tam gơl pang da\ bơrnàng wàng, ba` tuh dà sùm tàm bơr nàng wàng. Mờ ala\ hìu nha\ ròng ờ hềt lơh wàng, cau kuang bòn lơgar kờ` pal lam sồr làng bol lơh wàng krơ\ kờ` ntrờn rê rpu, kơnrồ bơh đang bơnơm jơnhua, rpu, kơnrồ ê lềng rê krơ\, ờ geh lời rpu, kơnrồ tàm brê tàm ala\ ngai mìu càl, mriềt jo\ jòng.
Mờ ala\ wàng geh lơh pa, làng bol kờ` pal kah: Wàng geh lơh tàm ala\ anih jơnhua, rềp geh dà, gơ ơm tàm rơndap lơh tiah dê, mpồng wàng geh wèt đah jum hala đah jum mat tơngai mut nàng geh tơl àng tơl ngai mờ gơ geh ha pah. Tàm wàng, pal geh mpồng ha pah đah đơng nàng geh càl hi gơ mut. Tu\ chu ồs njơr ram, nhu\ geh jat mpồng trồm do mờ gơlik bơdĩh ờ lơh aniai tus rpu, kơnrồ.
Phan siam: Pal rcang prap phan siam, tài do la bơta kuơ màng ngan ờ mìng ai geh tơl phan siam rơpu kơnrồ in, mờ gơ gam geh tơl pràn nàng tam dra\ mờ trồ mriềt. Mờ phan siam tơlir cau ròng phan pal tam nhơt, tam tơngời jir, tam phan siam tềng ba\ ù ờ gơtùi ngui nàng geh phan siam rpu, kơnrồ in tàm ala\ nhai mriềt lồi nam. Geh ngui ala\ broa\ prap phan siam, geh ngui jơh ala\ phan siam tàm nhai mriềt bè rhe, cồng tàu, ala\ phan jơng kah bơh bùm blàng, cồng prìt sơkò, ju brê geh klài bal mờ lơ\, boh (2-3% boh) siam rpu kơnrồ in sa, geh ngui ala\ broa\ lơh chài bơceh lơh bè jơm sràt phan siam, jơm rơhe mờ urê…Dilah geh làng bol he pal bơsir vitamin mờ ala\ chất khoáng bơsir nàng tơngguh pràn mừ tơl pràn sơndra\ kòp tus mờ phan ròng dờng in.
Phan sơndra\ mriềt: Phan sơndra\ mriềt geh rơhe, nhơt, nha prìt, nha tơngời ra` nàng da\ wàng, lơ\, lòng nàng sing ồs ram, bàk, ào mìu, pơ nìr nàng geh kìng gùt dar wàng, ồi, ào, bào tải nàng lơh ào sơndra\ mriềt. Làng bol he gơtùi ngui ala\ ồi, ào, bào tải neh klar nàng lơh ào dra\ mriềt rpu, kơnrồ in.
2. Lơh kloh lơh sơnơm phan ròng mờ cit lài sơnơm.
Pal lơh kloh wàng ròng geh dong sơndra\ kòp tus rpu, kơnrồ in, ngan la cit lài sơnơm rcang sơndra\ niam tus rpu kơnrồ pleh ờ ua\ bơta kòp gơlik geh tu\ trồ tiah tam gơl.
-Cau ròng phan kờ` sùm lơh kloh wàng ròng, bồm di ngai du\ sơnơm lơh kloh bơh 2-3 poh dùl dơ\ nàng lơh kloh kòp. Tu\ geh ngui nàng bol pal kah tus broa\ pơlam bơh cau lơh gơs sơnơm.
-Mut lơh niam broa\ cit sơnơm rcang kòp di ngai du\, cit sơnơm tơl ala\ bơta kòp bè sồt mbùng gơta\ đias, kòp gơ nhồm mhàm rpu, kơnrồ. Cit bơsir ai tus phan ròng in tu\ tus sơnam cit sơnơm mờ khà sồ phan ròng ờ jơng kah cit tàm ala\ dơ\ cit di ngai du\.
-Sền mờ git gờ` ala\ rpu kơnrồ geh ai go\ gơbàn jrơs tàm klờm, jrơs kis tàm gùng mhàm, nàng geh cit sơnơm, sơm kòp tàm ngai tơngai ram.
3. Broa\ lơh tu\ mut lơh sơndra\ mriềt.
-Cau ròng phan pal sùm geh jat sền yal lài bè trồ tiah nàng geh broa\ lơh sơndra\ trồ mriềt tus rpu kơnrồ nàng geh cồng nha jơnhua. Niam rlau jơh la tàm ala\ ngai gơbàn càl mriềt hờ đơm 15 độ C den pal krơ\\ phan ròng tàm wàng, ba` pờ lòt ê.
-Geh ngui rơhe, nhơt ra` nàng da\ wàng ròng tus rpu kơnrồ tàm nhai mriềt geh lơh tơmù aniai ngan tus mờ trồ tiah mriềt tus rpu, kơnrồ.
-Ai geh phan sa, dà hùc tềng wàng. Tàm ala\ ngai ờs, pal siam rpu, kơnrồ dờng di bơh 25-30 kg phan siam ra`, mờ 1 kg mơ gùl bòk tam pà lơh 2 dơ\. Dilah tàm ngai trồ gơbàn mriềt noat ngan den kờ` pal tơngguh phan siam bòk di 2 kg nàng bơsir pràn, dong rpu, kơnrồ sơndra\ mờ mriềt. Pal kah ai rpu, kơnrồ in sa phan siam ra` hơ\ sồng siam phan sa bòk mờ tơn hùc dà nàng rpu, kơnrồ geh sa ua\ phan sa ra` ua\ rlau.
-Klài dà boh ai hùc: Klài dà ram bơh 37-38 độ C mờ boh, klài di bơh 0,1-03%, drờm bơh 10 tus 30 gràm boh tàm di 10 lik dà.
-Tu\ trồ mriềt gơ mù tus 12 độ C den làng bol pal geh mut lơh broa\ lơh sing ồs sơndra\ mriềt mờ pal kah tus broa\ lơh anih sing ồs. Pal ơn sơ lào ồs tàm lồi wàng nàng nhu\ ba` gơ hồl tàm muh mat rpu, kơnrồ mờ pleh ngài phan da\ tàm wàng, bàk kìng wàng pleh gơbàn ồs sa. Bal mờ tu\ trồ gơbàn mriềt ir kờ` pal tơn soh ào sơndra\ mriềt tus rpu, kơnrồ. Mờ dùl nơm ào, gơtùi ngui 1 nơm rpu, kơnrồ tàm dùl kàl mriềt, bulah bè hơ\, ba` tơn soh ào sùm gùt ngai tus rpu kơnrồ in, tu\ trồ tơngai bè rlau 8 jiơ drim pal hồ ào nàng rơu kơnrồ is tơngai duh. Tu\ soh ào rpu kơnrồ in, pal kah tus broa\ jòng ào gơ glòm jơh sa\ tus lồi tiang, tềng sa\ pơt dang tơl glòm sa\, ala\ che kơt bè trồm bơkap ào kơ\ tam tiah ndul.
Cau mblàng K’ Brọp.
Viết bình luận