VOV4.K’ho – Mờ jơnau kơlôi sơnơng “rbô phan ndrờm geh huềng lơm”, kòn cau Jarai đơs là “Yàng dà” là yàng lơh gơlik dà den tàng pah nam pah tu\ tus bồ nam pa  halà tu\ sơn đờm kàl mìu, làng bol lơh yàng dà mbòr. Do là dùl bơhìan ai tơnggo\ bơta niam bơh chài rơ gơi kòn cau Jarai tàm Tây Nguyên dê.

Gơwèt mờ cau Jarai, mbòr dà ờ mìng là tiah nàng ai dà ngui sa, mờ gam là tiah tờm tàm yal jơnau bơh làng bol tàm [òn dê. {ùi drim, cau ùr tơr gùm lòt à` dà, khi yal mờ gơp ală broă gơlik geh tàm hìu bơnhă, tàm tiah gùt dar [òn khi ơm kis hơ\ sồng yal wơl ală cau ndai tàm hìu bơnhă in.

Ồng Rơ Chăm Hum, kra [òn [òn Kép, xã Ia Phí, kơnhòal Chư Păh, càr Gia Lai yal: cau Jarai geh 2 bơta mbòr dà. Tàm bă ù rềp tiah ring, cau Jarai rơwah ù crơng gơs [òn kềng gah dà dờng hơ\sồng jòi dùl bă tiah nàng lơh mbòr dà ai dà ngui sa drơng jơh gùt [òn in. Ai tàm ală tiah kơh bơnơm, khi rơ wah dùl tiah geh dà hòr bơh hơ đang bơnơm, hơ\sồng crap bòng dà mờ gle, dà bơh hơ đang bơnơm hòr jat bòng gle nàng làng bol in [uơn ngui.

Nàng kờ` sền gàr bơta niam chài do, pa do, UBND kơnhòal Ia Pa, càr Gia Lai neh lơh wơl dơ\ lơh yàng mbòr dà bơh cau Jarai tàm [òn Biah, xã Ia Tul dê, mờ bơta tus bal bơh gal ngan làng bol tàm [òn mờ ală [òn gùt dar dê. Lơh yàng mbòr dà là tu\ nàng làng bol in geh kơnòl bal mờ gơp lơh kloh mbòr dà, lơh niam wơl gùng lòt à` dà nàng gơ in [uơn, klau pơnu tàm [òn geh sồr lòt kơl tờm gle, tờm đơr nàng lơh tờm gơ nơng bơka dơ\ lơh yàng in.

Dơ\ lơh yàng geh lơh tàm bă ù ngài mờ mbòr dà [òn Biah dê pơgap 200 thơk. Tơnơ\ hơ\ là dơ\ lơh yàng rò dà mờ ơn phan pơdơng lơh yàng tềng mbòr dà kềng gah dà dờng Tul. Phan pơdơng lơh yàng mbòr dà geh 1 nơm sur, 2 nơm iar mờ 5 drap tơrnờm. Tàm bă ù nàng lơh jơnang lơh yàng, dà geh ai bơh mbòr ơn tàm 1 nơm glah lơngô dờng; đah ngkời là 5 drap tơrnờm kơt tàm ală gơl tờm gle tồt jrô tàm ù. Làng bol tàm [òn tơr gùm bal nàng sing ồs lơh poac sur, koh bồ, tiang, tah dùl êt poac mờ klung pròc ơn tàm 1 nơm đồng dờng, ơn rềp drap tơrnờm sơn rờp. 2 nơm iar geh lơh poar, dus tơr nò, ơn rềp 2 drap tơrnờm dut ndơl. Dơ\ lơh yàng ờ gơtùi ờ geh 1 nơm sơng gơr dờng bal mờ bòr cing yau nàng dròng.

Ồng Ksor Neo, cau dờp kơnòl ja` sơng gơr dờng tàm dơ\ lơh yàng mbòr dà pà git: Cau Jarai sơnơng là, ală yàng kung geh nùs nhơm bè kòn bơnus sơl, kung chờ hờp, kung moat jrùm, git gơ jra`, git kờ` gơboh sơl. Pơdơng yàng in ua\ bơta phan mờ bơta jơh nùs jơh tồr den geh ală yàng dong kờl mờ sền gàr. Den tàng, lài mờ ngai geh lơh yàng mbòr dà, jơh gùt [òn ờ cau lơi lòt lơh mìr, mờ ơm tàm hìu nàng pơs wàs, pès nhơt ru\ rơm kềng gah gùng [òn mờ gùng mut tàm mbòr dà gơ in sàng goh. Mpồl klau pơnu den lòt jòi lòng, kơl tờm đơr nàng rơcang sing ồs, prùh piang tàm ding đơr… drơng dơ\ lơh yàng in.

Ồng Rô Ngớt (cau đah kiau) ít dà tềng drăp tơr nờm phan pơdơng lơh yàng

Tus tu\ lơh yàng, ồng Rô Ngơt mờ gơnoar broă là cau tờm lơh yàng, soh phan kòn cau Jarai dê ơm tềng đap glah dà dờng, wèt mat jờ đah mbòr dà mờ rac yàng. Mpồl dròng cing mồng mờ ja` sơng gơr dờng sơn đờm dròng mờ ja`, dong jơnau rac yàng geh jun tus mờ ală yàng. Jơh jơnau rac yàng, cau tờm lơh yàng bơ\ dùl bơngàn dà dờng ơn tềng drap tơrnờm sơn rờp là tiah geh sơlàu poac sur là phan pơdơng lơh yàng, tơnơ\ hơ\ sơn đờm rac yàng. Ală cau kra [òn pơn jat tai dròng cing, ja` sơng gơr. Cau tờm lơh yàng rac yàng ndang mờ 3 dơ\ bơ\ dà ndang nàng tuh tàm 5 drap tơrnờm.

Tơnơ\ tu\ jơh lơh yàng, cau tờm lơh yàng ai bơh tàm drăp tơr nờm dùl bơngàn tơrnờm dờng hơ\ sồng huờr ai poac sur tàm sơlàu ơn phan pơ dơng lơh yàng nàng ơn tàm bơngàn. Cau tờm lơh yàng lòt lài, 2 đah tê ìa phan pơdơng lơh yàng hơ\ bal mờ cau dong broă mờ dùl nă cau ùr dờng sơnam lòt tus mbòr dà kềng gah dà dờng Tul, lòt jat tơnơ\ là làng bol tàm [òn bal mờ nac nhơl chờ.

Tus mbòr dà, ồng Rô Ngớt, cau tờm lơh yàng ơm wơl nàng rac yàng tai, pơn jat hơ\ den nggui, tuh bơngàn ơlak mờ phan lơh yàng kềng gah dà dờng mờ jơnau kờ` là pơdơng yàng dà in. Tơn jơh dơ\ lơh yàng kềng gah dà dờng, cau tờm lơh yàng mờ làng bol tàm [òn bal mờ nac nhơl chờ rê wơl bă ù gời lơh yàng bơh sơn rờp nàng lơh quèng, `ô sa.

Jat jơnau kơlôi sơnơng bơh cau Jarai dê, dà geh bơngă kuơmàng ngan tàm rài kis. Ờ geh dà den ờ gơtùi kis. Tu\ crơng gơs [òn, cau Jarai sùm rơ wah tiah ơm kis rềp dà dờng, dà croh nàng geh dà drơng tàm rài kis mờ broă lơh sa. Tơl [òn kòn cau Jarai sùm geh 1 mbòr dà is. Do là tiah nàng tơl nă cau tìp mat tơnơ\ 1 ngai lơh broă glar bòl, tam yal mờ tam pà bal git nđờ bơta chờ hờp, moat jrùm. Ồng Rô NGơt, kra [òn mờ là cau tờm lơh yàng pà git: Lơh yàng mbòr dà bơh cau Jarai dê sùm geh lơh tàm bồ nam pa halà tu\ sơn đờm kàl mìu nàng ưn ngài yàng dà, hòi dan yàng dà sền gàr, ai pà làng bol tàm [òn in pràn kơldang, mìu niam càl niam, lơh sa tơnhàu geh ua\, tơl bơta phan tàm [òn ndrờm pràn kơldang, ờ geh kòp jê”.

Ồng Nay Nan, Bí thư chi bộ thôn Biah, xã Ia Tul, kơnhòal Ia Pa, càr Gia Lai pà git, dơ\ lơh yàng mbòr dà pal geh lơh yu\ rơyùm, ndu gơn rơh den tàng broă rơcang lài kung pal lơh nền nòn mờ jơh nùs ngan. Cau kra [òn bơyai lơh pơrjum làng bol, hòi jà tơl hìu bơnhă tă pơ gồp 1 sơlòng phe halà 20 rbô pria\ nàng [e\ tơrnờm lơh yàng mờ blơi phan pơ dơng lơh yàng. Ai tàm ngai lơh yàng, ală hìu bơnhă tus bal dơ\ lơh yàng sùm à` drap tơr nờm hìu he dê nàng tă pơ gồp tàm dơ\ `ô sa bal. “Ua\ nam tơnhàu geh phan, làng bol tàm [òn geh rài kis hờm ram, wil tơl den tàng bal mờ poac, tơrnờm nàng lơh yàng, làng bol tàm [òn gam lơh tai poac sur, iar mờ tă pơgồp drap tơrnờm nàng dơ\ `ô sa sơlơ chờ hờp rlau”, ồng Nay Nan pà git bè hơ\.

Cau mblàng K’Duẩn