VOV4.K’ho- Lơh yàng sih kòi gam sơnđan là ~ô sih Sre là broă lơh yàng bơh sơnrờp ai dùl kàl lơh kòi sre bơh cau K’ho Sre dê tàm kơnhoàl Di Linh, càr Lâm Đồng geh lơh tơn tàm lo\ sre bơh tơl hìu bơnhă dê. Lài do, cau K’ho Sre sùm lơh kòi dùl kàl tàm kàl mìu. Gơ jăt tàm nam lơi kàl mìu tus gờ` den làng bol geh po\ ù mờ sih tam gờ`. Nam lơi mìu tus jơla den làng bol kung geh sih tam jơla sơl. Mơya gơ wèt mờ cau K’ho Sre, lơh yàng sih kòi là dùl tàm ală broă lơh yàng ai kàl lơh kòi sre in, bal mờ bơta kơ\p kờ` geh hờm ram, pràn kơldang, dan mờ yàng kòi ai lơngai lơngò.

Cau K’ho đơs bal, cau K’ho Sre đơs is dòn là jơh ală jơnau geh is bè mhual, mìu, puh lèp, kơnàs…, ală phan gùt dar bè nhơ\t, chi che, bơkàu, dà dờng, dà croh, brê bơnơm, tơnau dà…, mờ geh tu\ là geh bal ală phan ngui tàm hìu bè cing, drăp, yăng, bơngàn, glah…ndrờm geh bơta ơm cru\ bơh dùl nă yàng dê. Do là bơta pin dờn bơh yau ngan rlau jơh, ờ mìng geh tàm cau K’ho lơm mờ gam geh uă sơl tàm uă jơi bơtiàn kòn cau ndai tàm dòr bơnơm Trường Sơn- Tây Nguyên, jăt tàm bơta dòn “rbô phan geh huềng”, hơ\ là ờ go\ geh phan lơi tàm dunia geh is là ờ geh bồ tơngoh, ờ geh nùs nhơm, ờ geh huềng suàn mờ jơh ală phan, jơnau geh is ndrờm geh huềng lơm.

Lơh yàng sih kòi geh bơyai lơh bơh rài yô rài yau ngan, bơh ngai mờ cau K’ho gi\t lơh kòi sre den neh geh dơ\ lơh yàng do rao. Jơnau “sre” geh gơtha là cau lơh kòi sre. Lơh yàng sih kòi do, cau K’ho Sre kờ` răc dan mờ yàng ai pà kòi hòn kis dờng niam, tus să tus gar, răc dan kòi neh sih tam tàm ù ờ gơtìp đe kăp đe sa, ờ gơtìp sềm coh, sềm crài. Ồng K’Brẹp là cau kra [òn, ơm kis tàm [òn Kròt Sớt, xã Bảo Thuận, kơnhoàl Di Linh, càr Lâm Đồng yal bè do:

Rài yau, bơh rài ồng pà he neh geh lơh yàng do rao, lơh yàng kơ\p kờ` kòi hòn ndrờm bal, kis dờng niam, dan mờ yàng ai lơngai lơngò. Lài do, ồng pàng he dòn là jơh ală phan ndrờm geh yàng ơm cru\ lơm. Yàng là gơnăp gơnoar hơđang rlau jơh tề lam rbô phan, tàm hơ\ geh kòn bơnus. Den tàng bè hơ\, kòn bơnus pal lơh yàng duh khoai yàng kòi nàng dan mờ yàng ai lơngai lơngò, lơh kòi geh uă kòi, kơ\p kờ` jơh ală bơta ndrờm niam bơne\ lơm ai hìu bơnhă mờ [òn lơgar in.

Nàng lơh ală broă lơh bơh dơ\ lơh yàng sih kòi dê, cau K’ho Sre pal lơh chi gơnơng. Chi gơnơng geh ntàu tàm hơ\ geh dùl jrong tờm song, jơnhoa mờ geh 4 nơm tê jòng kuềt lơh pơnyơu bè sơng yùr bơkàu kòi jòng bè tơrnò tiang iar dam dê. Phan ơn pơdơng lơh yàng tàm dơ\ lơh yàng là dùl nơm kòn iar, mờ drăp tơrnờm. Dilah hìu bơnhă geh phan bơna den geh lơh yàng mờ sur. Drăp tơrnờm pal geh pờ mờ iar geh siăt ngko ai mhàm tềng chi gơnơng neh jơh ntàu. Iar tơnơ\ mờ tu\ siăt ngko ai mhàm, mhàm iar geh bong tềng chi gơnơng mờ cau tờm lơh yàng geh răc yàng. Iar lơh yàng geh cau tờm lo\ sre geh sih lơh puăc tàm lo\ sre, buh halà tơm bà, pròc iar geh gơm sin lơh phan ơn pơdơng lơh yàng geh ơn pơdơng tơn tềng tờm chi gơnơng, tềng đah hơđơm phan ơn pơdơng duh khuai dă mờ nha ju bơnung gam tơlir. Ồng K’Brỏh, 76 sơnam, kra [òn ơm tàm Tổ dân phố Kơ Ming, thị trấn Di Linh, kơnhoàl Di Linh, càr Lâm Đồng, là cau lài do neh răc yàng tàm dơ\ lơh yàng sih kòi răc dan bè do:

Ơ yàng! Ngai do a` sih tam kòi tàm ù, tàm lo\ sre dờng dềt, tàm bă ù nđiơm gơs ho\ ngan, răc dan yàng ba` ai mìu dờng, ngơr bam dà, gar sơntìl gơtìp aniai…

Cau K’ho rài yau dòn là, tu\ sih tam kòi tàm ù, pal lơh yàng sih kòi. Mờ tàm anih ntàu chi gơnơng tơn, hìu bơnhă geh lo\ sre sih geh tam trau dơkiăt ai bơh tàm brê, trau geh lơh dơkiăt sơntìl kòi sih tam, tu\ đe kăp đe sa den gơtìp dơkiăt, đe ờ sa sơntìl kòi tai. Tu\ sềm sa kòi sơntìl, sềm kung gơtìp dơkiăt sơl mờ ờ khin sa aniai tai. Geh ală tiah, cau tah dềt trau dơkiăt mờ tàm bơrlu\ bal mờ kòi sơntìl neh căt bồ măt tềng pang mpìr tềng lo\ sre sih kòi, ai ơlak rơsìh tềng kòi sơntìl neh klài bơrlu\ bal mờ trau dơkiăt lơh yàng, nàng ba` gơtìp đe kăp đe sa, sềm sa kòi sơntìl, kơ\p kờ` ai kòi in hòn mờ kis dờng niam.

Cau sih kòi tàm dơ\ lơh yàng sih kòi bơh cau K’ho Sre dê pal là cau klau, klau pơnu să ja` dờng pràn, chăm ngan. Ai cau ùr den ờ geh ai sih kòi tài bơh jat bơta pin dờn bơh cau K’ho dê, cau ùr deh kòn den tàng să ja` ờ sàng goh, dilah lời cau ùr in sih kòi den geh lơh yàng kòi in gơjra` nùs ngan, ờ ai lơngai ai pà uă kòi, kòi sih tàm ù geh gơtìp đe kăp đe sa, sềm coh sềm pơrdô, dà cò pơrdô. Lo\ sre sih gơ jat tàm lo\ sre uă halà dùl êt mờ hìu bơnhă geh sih tam is halà jà oh mi jơi nòi bal tus dong kờl nàng broă sih tam kòi gờ` lơh jơh. Ồng K’Brẹp yal:

 Ngai sih kòi, hìu bơnhă geh lơh yàng sih kòi, dilah bè hìu bơnhă geh lo\ sre dờng den he jà oh mi jơi nòi bal mờ làng bol lòt sih tam bal dong kờl hìu bơnhă. Hìu bơnhă geh lo\ sre sih tam den rcăng tru\ gơm biăp piang, `ô sa tơn tàm àr sre halà tềng hìu kù lơh rềp tơn kềng lo\ sre bơh hìu bơnhă dê tơnơ\ mờ tu\ kòi neh geh sih tam sir.

Lài do, tơnơ\ mờ tu\ lơh yàng sih kòi, cau K’ho sùm bơyai lơh `ô sa tơn tềng lo\ sre. Ai tơnơ\ do cau neh sih tam sir, tơnơ\ mờ tu\ lơh yàng sih kòi, cau rê hờ hìu nàng bơyai lơh `ô sa, jà oh mi, jơi nòi `ô sa bal chờ hờp mờ hìu bơnhă. Lơh yàng sih kòi bal mờ bơta răc dan kơ\p kờ` yàng kòi hơ\ là ndu yàng kòi ai pà kòi in hòn kis dờng niam ring bal. Đe, sềm ờ coh ờ sa kòi sơntìl, mìu dà tih ờ go\ lơh aniai tus lo\ sre neh geh sih tam. Kơ\p kờ` lo\ sre hòn ring bal, kis dờng bal, kơ\p kờ` kòi geh tơnhàu, cồng nha geh uă, hìu bơnhă hờm ram. Kơ\p kờ` yàng kòi ai lơngai sùm ai cau lơh kòi in geh hờm ram wil tơl, hìu bơnhă pràn kơldang.

Ngai do, lơh yàng sih kòi bơh cau K’ho Sre dê ờ gam geh làng bol bơyai lơh uă bè rài yau tai. Tài bơh làng bol neh gi\t đòm jat rài kis jak chài pa bơh dunia dê tu\ do. Bulah bè hơ\, lơh yàng sih kòi bơh cau K’ho Sre dê kung gam sơl là dùl bơhiàn niam bơne\ ngan tàm kàl tam kòi sre bơh làng bol dê.

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến