VOV4.K’ho-Tơngai lài, tàm kơnhòal Krông Pach, càr Daklak uă làng bol lơh broă sa neh rề ơnàng tam uă rơmi\t lơh geh cồng nha uă, cồng nha lơh sa geh uă ngan. Pơnrơ ngan bè broă lơh bơh bi Trần Phước Hảo, kis tàm xã Ea Kuăng, tam rơmi\t lơh geh cồng nha tus 30 tấn tàm dùl lồ.

Mìng mờ bàr lồ ù lơm, mơya hìu bơnhă bi Trần Phước Hảo, kis tàm [òn Phước Hoà 4, xã Ea Kuăng, kơnhoàl Krông Pach, càr Daklak lơh geh mờr 60 tấn rơmi\t. Bơh 5 nam tam rơmi\t mờ rềp mềl mờ tờm rơmi\t, bi Hảo pà gi\t, nàng tờm rơmi\t kis dờng niam tàm ù tiah pơrhê bazan, jơnau kuơmàng ngan rlau jơh mờ làng bol kờ` pal kah là bơta sơntìl. Bi Hảo, đơs:

“Bè bơta sơntìl, dơ\ dùl là bol he pal rwah ală sơntìl geh tơl niam. Pơnyơu bè rơmi\t pơrhê pal ai ơm is rơmi\t pơrhê, rơmi\t rơmi\t pal ai ơm is rơmi\t rơmi\t. Tàm tiah Tây Nguyên kis dờng niam ngan rlau jơh là rơmi\t pơrhê. Làng bol sền ngac rwah sơntìl rơmi\t pơrhê, gơtùi lùp mờ ală cau neh geh ală bơta mờng chài lài nàng rwah sơntìl.

Dơ\ 2 là ală kơnuh rơmi\t hơ\ pal dờng, ờ gơtìp tu kòp lơh aniai. Tu\ rwah sơntìl den kơnuh sơntìl geh ală bồ măt dềt, làng bol pal sền ngac ờ go\ di lơh pă ală bồ măt hơ\, tài bơh tu\ lơh pă ală bồ măt hơ\ den tờm rơmi\t croăn băt dờng rlau”.

Tu\ neh rwah geh sơntìl bol he pal lơh ù. Ù kờ` pal geh lơ òr niam lơh àr bơh 20 tus 25 phơng, sèng ngài sèng 50 phơng, tờm ngài tờm 25 phơng. Ù blah gơ gơs tơl rbòng nàng gơ dô dà niam, pleh gơbam dà tờm rơmi\t in. Phơng pal ơn tàm tơl rbòng, àr nàng tềm pềr uă ngan rlau jơh bơnah phơng ơn.

Ơn pơgăp bơh 20 tus 25 tấn phơng rơpu kơnrồ, 300 tus 400 ki\ phơng lân tàm dùl lồ. Bồr 1 tăp ù bơh 2 tus 5 phơng ơn kơnuh rơmi\t tềng hơđang mờ bơta ngài pơgăp bơh 20 tus 25 phơng dùl kơnuh. Dilah kơnuh geh uă bồ măt, den he klah ală bồ măt, tơl bồ măt he tam tàm dùl bơtô.

Ờs mờng, tờm rơmi\t bơh tu\ tam tus dì tu\ tơnhàu là pơgăp 10 nhai. Tàm Tây Nguyên, rơmi\t geh tam tàm bồ kàl mìu, pơgăp tàm nhai 4, nhai 5 mờ tơnhàu rah rài tàm pơgăp bơh nhai 1 tus nhai 3 nam tơnơ\. Bi Hảo, tơngkah tai:

“Tờm rơmi\t bơh tu\ tam tus tu\ tơnhàu là pơgăp 10 nhai, sùm sih tam tàm tu\ bồ kàl mìu tu\ dơ\ mìu sơr bơh sơnrờp den bol he gơtùi tam. Mơya, geh ală nam, trồ tiah ờ ai mìu gờ` den làng bol gơtùi rơcang lài dilah geh dà tuh den gơtùi tuh gờ` mờ bol he tam gờ` nàng wa\ rò mìu mờ tu\ wa\ rò geh mìu bè hơ\, den tờm chi dềt tìp mờ trồ mìu là niam ngan”.

Lài do, broă tam rơmi\t geh sền là [ươn ngan tài bơh geh tam tàm sươn hìu mờ uă ngan là ngui sa tàm hìu bơnhă lơm, den tàng ờ go\ sền gàr niam. Mơya, tu\ bơtàu tơnguh tờm rơmi\t gơ gơs là phan kă bro lơh geh cồng nha uă, den gơ sồr ală jơnau sồr bè bơta sơngka sền gàr geh gơ gơs kal ke rlau.

Pơn yơu bè bơta jì nhơ\t rơmi\t in, tơngai tơnơ\ tu\ tam tus pơgăp 4 nhai tam, làng bol pal kah là lòt còp sươn jì jơh nhơ\t hòn lềng kờ` kơryan jơnau tam pìt phơng tàm tơngai sơnrờp dong tờm rơmi\t kis dờng mhar rlau. Bi Trần Phước Hảo, yal tơngi\t bơta mờng chài bơh bi dê bè do:

“Tờm rơmi\t kung ndrờm bè ală tờm chi tam ndai sơl, kung kờ` kis dờng ờ geh nhơ\t. Lài do, den làng bol uă ngan tam rơmi\t ờ go\ geh cau lơi jì nhơ\t, tài bơh cau đơs là, rơmi\t dờng pràn rlau mờ nhơ\t. Mơya, jơnau hơ\ là ờ di ngan dùl êt lơi, bol he pal jì nhơ\t gul tờm. Jì nhơ\t bol he gơtùi gul bal tờm rơmi\t in.

Dơ\ dùl là lơh geh bơta ha pah bơnah nsồp ai ù in. Dơ\ 2 là tu\ ơn phơng den mìng geh rơmi\t là gơ sa phơng lơm, ai dilah bol he lời nhơ\t bè hơ\, den nhơ\t gơ sa jơh phơng. Broă jì nhơ\t mìng lơh tàm pơgăp 4 nhai sơnrờp lơm, ai tu\ tờm rơmi\t neh dờng den bơta m[ur bơh rơmi\t dê lơh nhơ\t ờ gơtùi hòn uă tai, den tàng làng bol mìng kờ` pal jì nhơ\t tàm 4 nhai sơnrờp lơm”.

Dùl bơta ndai tai, lài do tu\ tam rơmi\t làng bol kung ờ huan sơl sền gròi tus broă ơn bơtơl phơng mờ sền gròi tu kòp lơh aniai tàm tờm rơmi\t, tài bơh să tờm rơmi\t là dùl tờm chi tam geh bơta lơh bời sồt mồr uă ngan.

Mơya, tu\ bă ù tam rơmi\t ngai sơlơ rề ơnàng mờ tờm rơmi\t geh tam ngai sơlơ jir, den làng bol kung kờ` pal sền gròi tus bàr bơta tu kòp lơh aniai tàm tờm rơmi\t, bè: bơsềt lơh ồm kơnuh, tu sa nha…Nàng kơryan ală tu kòp lơh aniai do, làng bol pal tờ rbòng dà nàng pơrdô dà tàm ală tiah lơyah tiah thòng, ngan là tàm kàl mìu sùm gơkờn lơh gơbam kơnuh.

Bal mờ hơ\, làng bol pal sền ngan tus broă bơtơl tai phơng dipal. Tàm broă tam phan sươn sre, tu\ do phơng sih geh sền là dùl broă lơh geh kuơ ngan rlau jơh gơ cèng wơl cồng nha uă. Gơ wèt mờ tờm rơmi\t nàng tơnguh jơnhoa cồng nha lơh geh, làng bol pal sền ngac tus bơta ơn phơng jat tơl tu\ tơngai bè do:

Ơn lài 20 tấn phơng rơpu kơnrồ, 400 ki\ phơng lân, 200 ki\ phơng kali mờ 200 ki\ phơng đạm urê tàm dùl lồ. Phơng lân pal geh jơm bal mờ phơng rơpu kơnrồ bơh tu\ pa ơn tơn nàng ơn lài bal mờ phơng ka li bal mờ phơng đạm. Bơh 20 tus 25 ngai tơnơ\ tu\ tam tờm rơmi\t geh bơh 5 tus 6 nha den ơn bơtơl tai phơng kali mờ gul tờm nàng kơnuh rơmi\t dờng niam ngan rlau jơh. Dilah nha niam den làng bol pal pik sơrbì [à ală nha tềng tờm chi nàng phơng ròng kơnuh rơmi\t in. Mìng tuh dà tơl sùh ìo mờ gul tờm nàng ù in rài, nsồp dong rơmi\t kis dờng mhar.

Tu\ rơmi\t dờng jơnhoa bơh 20 tus 25 phơng gơtùi ngui ală phơng geh uă đạm, lân, kali di mơ geh bơtơl tai ală trung vi lượng pal geh ai ală tu\ kis dờng bơh chi dê in. Tu\ sền go\ tờm rơmi\t geh bơh 2 tus 3 mpung chi dềt gơtùi ơn bơtơl tai 7 ngai dùl dơ\ mờ bơnah hữu cơ dipal.

Tam 4 nhai sơn rờp jì nhơ\t mờ crài rơsơh rơle\ ù gùt dar tờm. Bơh 4 tus 5 nhai tơnơ\ tu\ tam tờm rơmi\t neh geh să kơnuh, tu\ do ờ go\ di crài rơsơh lơh tăc rơyas kơnuh. Tờm rơmi\t tam pơgăp 10 nhai là gơtùi tơnhàu. Làng bol sền gròi sền go\ tờm rơmi\t ờ dờng tai, nha pàl mờ ngai sơlơ gơjrùh là gơtùi tơnhàu.

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến