VOV4.K’ho - Dùl nă cau dờng tàm lơgar he sa 9,4 gram boh pah ngai, uă rơlao bàr dơ\ pơn drờm mờ jơnau bơto sồr bơh mpồl lơh sơnơm dunia dê. Broă sa uă ir boh di gơlan lơh gơguh huyết áp mờ ală he ờ g^t lài. Tàm jơnau ngai do geh yal bè bơta aniai bơh broă mờng sa uă boh gơwèt mờ bơta pràn kơl dang să jan.

Jăt thạc sĩ Ngô Thị Hà Phương, lơh broă tàm anih bơto pơlam yal tơng^t Dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng dà lơgar yal, broă sào sa bơh làng bol lơgar Việt Nam tam gơl jăt broă tơnguh sa chất béo, đạm, tàm hơ\ uă ngan là sa uă boh. Geh mờr 60% khà làng bol sa boh uă rơlao bàr dơ\ mờ khà boh geh bơto sồr tàm broă ngui sa pah ngai. Mpồl lơh sơnơm dunia (WHO) bơto sồr, dùl nă cau dờng pal sa hờ đơm 5 gram boh pah ngai, mơya dùl bơngàn phở ha là [ung di gơlan neh geh bơh 4 tus 5 gram boh.

Bơta mờng bơh cau lơgar Việt Nam là tu\ sào sa tàm hìu, tàm tơl sơlào piang, bơdìh mờ ală phan sa, ndrờm geh bơngàn dà màn ha là preng boh nàng cik. Tàm ală hìu tăc phan sa, tàm tơl k[àng sa ndrờm neh geh lài ală phan cik kờ` cau ngui sa in geh te\ tai di mờ jơnau he kờ` sa.

Jăt jơnau kơlôi sơnơng, geh 81% khà boh geh sa pah ngai tàm lơgar he là bơh boh mờ ală phan te\ tàm broă tru\ phan  sa mờ tu\ sa. 11% khà boh bơh phan sa neh geh lơh lài, tàm phan sa geh is mìng geh 7%. {òk canh mờ dà màn là bàr bơta tòm tam pà boh pah ngai (ndrờm mờ broă ngui 35% mờ 32%). {òk ngòt mờ boh [òk kung là bơta phan tam pà boh uă ngan (ndrờm mờ 7,5% mờ 6%).

Thạc sĩ Phương mblàng: “Tàm ală phan sa neh geh lơh lài, [ung mi là phan sa geh khà boh dờng (7,5%). Biăp sràt kung geh 1,4% khà boh pah ngai. Den tàng, broă tơmù boh tàm broă sào sa gơrềng uă ngan tàm broă tru\ phan sa bơh cau tru\ phan sa dê, bơta mờng rơwah phan sa mờ broă sào sa…”.

Boh (Nacl), geh lơh gơs bơh bàr nguyên tố hoá học: Natri mờ Chlorua, sa hang, là phan te\ kuơ màng tàm broă sào sa pah ngai bơh làng bol tàm dunia dê. Natri là phan tam lơh geh bơta hang bơh boh dê mờ kung lơh gơtìp ală bơta aniai tus mờ să jan cau ngui sa tu\ sa uă ir.

Jăt cau jăk chài yal, khà Natri sa ờ uă ngan tus mờ broă lơh bè ờs să jan dê kờp du\ mìng di pơgăp bơh 200 tus 500 mg tàm 1 ngai (drờm mờ 0,5 tus 1,25gram boh, ờ hềt tus 1 sơ-io\ dềt sơl). Ờ tơl Natri, geh tu\ kung tìp tàm cau pràn kơl dang bè ờs sơl. Tàm tu\ hơ\, jơnkah Natri pơn drờm mờ jơnau geh sồr, lơh gơguh bơta gơmu\t, lơh gơguh bơta pràn tus gùng mhàm, lơh gơl^k dà tàm te\ bào, tơnguh bơta pràn kơrian ngoại vi lơh gơbàn gơguh huyết áp. Tơnguh broă sa Natri gơrềng tus mờ broă gơguh huyết áp, ală kòp bè nùs, gùng mhàm, tàm hơ\ uă ngan là kòp gơpừ mờ kòp nùs.

Broă sào sa tơmù Natri jăt jơnau bơto sồr bơh gờ` di gơlan geh dong kờl kòn dềt geh broă sào sa niam mờ tơmù khà gơtìp kòp gơguh huyết áp tơnơ\ do. Uă cau kòp gơguh huyết áp tàm bơta di mơ mìng tơmù sa boh là geh sơm bời kòp do. Tơmù 30% khà boh tàm 1 nă cau pah ngai tàm cau dờng pơn drờm mờ nam 2015 là dùl tàm ală khà pal geh ai tàm jơnau kờ` dà lơgar rơcang sơndră mờ kòp ờ gơtòp tơngai bơh nam 2015 tus 2025.

Geh ờ uă broă lơh kờ` tơmù boh tàm broă sào sa

Ba` ơn dà màn, tàm tương mờ boh tàm sơlào sào.

Tơmù boh, [òk canh, dà màn… te\ tàm phan sa tu\ tru\ sa. Khà uă ngan là ờ uă ir dùl bơnah pram sơ-io\ boh ai dùl dơ\ sào 1 nă cau tàm 1 ngai.

Tơmù broă ngui ală phan geh uă boh bè bùm tây chàng, pizza, phan sa neh lơh lài…

Rơwah ală phan sa geh khà boh ờ uă tu\ blơi phan sa neh geh lơh lài.

Sền nền nòn jơnau cih tu\ jòi phan sa neh geh lơh lài kờ` sền gròi khà boh.

Pal ai kòn dềt in sa phan geh tru\ is mờ sền gròi nền nòn broă te\ tai ală phan hang.

Dùl tàm ală broă lơh pal sền ngăc tàm broă lơh tu\ do là yal di pal bè phan te\ tàm phan sa cau ngui sa in, geh gùng dà broă lơh kờ` tơmù boh, sơdàng, tơngi mờ năng lượng.

Làng bol mờ ală bơyô kung pal tơmờng lơh geh bơta mờng pa, sa bơsàp, sa phan gơm uă rơlao mờ phan chàng, tơmù khà boh mu\t tàm să jan kờ` gàr niam bơta pràn kơl dang să jan.

                                                                             Cau mblàng Ndong Brawl