VOV4.K’ho – Gơwèt mờ ồng A Ya, kòn cau Sơdàng ơm tàm thôn Yang Lố 1, xã Sa Loong, kơnhòal Ngọc Hồi, càr Kon Tum, sap ntas cing mồng mờ đơs pơnđik bè dùl bơnah poac mhàm bơh rài kis dê. Pơgap mờ do 45 nam, ồng là cau sơn rờp dờp kơnòl broă lơh bơto bơtê niam chài dròng cing mồng mờ đơs pơnđik ai kơ nòm bơsram kòn cau Sơdàng tàm tiah sar lơgar ngài càr Kon Tum dê. Tu\ do neh mờr 70 sơnam, geh dà lơgar dờn dờp là Nghệ nhân, ồng A Ya pơn jat tai broă lơh do ai làng bol tàm [òn lơgar in.

Làng bol mờ gơp bơyô gam iat sap ntas borlru\ bal đah dròng cing mờ sơng gơr bơh jơnau đơs crih “Gờm chờ Tây Nguyên pha lin” bơh Nghệ nhân A Ya bal mờ mpồl dròng cing thôn Yang Lố 1, xã Sa Loong, kơnhòal Ngọc Hồi, càr Kon Tum dê lơh. Jơnau lơh do neh gơ gơs mờng quèng ngan mờ lơh gơlik nùs nhơm kờ` ngan mờ bơ yô iat rơdio bơh anih jơnau đơs Việt Nam dê tài sap ntas khin cha jak chài mờ gùng nhơl mờng chài ngan.

Nghệ nhân A Ya pà git, nàng gơtùi geh gùng đơs crih niam do là jơh dùl tơngai pơlam tàp jơh nùs bơh mpồl dròng cing mồng Yang Lố 1 dê, tàm hơ\ să tờm ồng geh gơnoar broă tề lam, mblàng wơl bơta kờ` gơboh. Pah tu\ lơh tàp, ồng kah wơl bè jơnau kir sơnrai bơh 45 nam lài dê, hơ\ là nam 1976, tu\ ồng là cau sơn rờp tàm càr Kon Tum geh jàu kơnòl bơto dròng cing mồng mờ đơs pơnđik tàm hìu bơsram: “Tu\ hơ\, a` geh sồr đơng lam mpồl dròng cing mồng mờ đơs pơnđik tàm hìu bơsram Phổ thông cơ sở Sa Loong. Tơnơ\ hơ\, Phòng Giaó dục kơnhòal sồr a` tus lơh broă tàm xã Măng Mrai, kơnhòal Sa Thầy tàm tơngai 3 nam. A` geh jàu bơto đơs pơnđik, dròng cing mồng kơ nòm bơsram in, mơkung drơng tơn broă bơto bơtê jơnau git wă tàm sră ală oh in”.

Nghệ nhân A Ya yal, sap ntas cing mồng mờ đơs pơnđik bè dùl bơnah poac mhàm bơh rài kis dê. Bơh bơta kờ` gơboh cing mồng, ồng neh jòi is cau pơgru nàng bơsram jơnau git wă bè gùng đơs crih tàm 1 hìu bơsram cau dùl nă să is tàm càr Kon Tum. Ală ngai rlô, ồng rê tàm [òn, jat ală wa nghệ nhân lòt dròng cing mồng tàm ală mang lơh yàng, lơh chờ mờ jơnau kờ` geh iat mờ git ală gùng dròng cing mồng ờs mờng. Jat bơta kơ lôi sơ nơng bơh kòn cau Sơdàng dê, cing mồng là anih kơl dìng bè đah nùs nhơm. Den tàng, pah tu\ geh cau chơt “rê mờ mò pàng” den làng bol ngui cing mồng tàm pơn dờm pơn iang. Tu\ geh broă lơh chờ den cing mồng lơh gơlik bơta ngồr ngàc chờ hờp. Bulah bè hơ\, tài gơ rềng bơh rài kis pa dê, rơnàng cau kơ nòm să ờ huan sền gròi tus niam chài bơh jo\, den tàng nghệ nhân A Ya kơlôi rơcang ngan: “A` go\ tàm ờ ua\ tiah ndai, geh tu\ là lơgar ndai, khi sền niam chài cing mồng là geh kuơ ngan, geh tu\ khi gam bơyai lơh bơto bơtê, mblàng wơl jơi bơtìan kòn cau bol he in. Gơtùi đơs, tàm thôn bol hi dê tu\ do, cau kơnòm să ndrờm bè ờ cau lơi kờ` bơsram dròng cing mồng. A` dan geh jơnau tơngkah tơl nă cau, ngan là cau kơnòm să là ba` sang te\ niam chài cing mồng. Rài kis niam chài cing mồng là tơngu rơyas, là bơta kươ niam bơne\ bơh bèp ồng bol he dê lời wơl”.

Nghệ nhân A Ya tàm hìu ồng dê

Tàm tu\ ua\ thôn, [òn cau Sơdàng dê tàm càr Kon Tum ờ gam cing mồng, den thôn Yang Lố 1, xã Sa Loong, kơnhòal Ngọc Hồi kung gam 2 mpồl dròng cing mồng tàm sơnam neh kra mờ mpồl cau ngùl să. Nàng gàr sùm tơnguh bơta niam 2 mpồl dròng cing do dê, nghệ nhân A Ya sùm pơlam tàp, bơyai lơh tìp mat mờ cau kơnòm să. Bơh hơ\, mblàng wơl bơta kờ` gơboh nàng ală cau tàm mpồl mờ [òn lơgar in đềt mềr mờ niam chài bơh jo\ kòn cau he dê: “Tu\ do, tàm thôn bol hi dê sùm tơr gùm bal mờ gơp pơgap 1 poh den tàp bơh 1 tus 2 dơ\, a` hòi jà oh mi nghệ nhân tàp tàm ală ngai rlô, sùm là ngai dơ\ 7 halà ngai rlô. Dùl nhai bol hi tàp êt ngan là 4 dơ\. Ndrờm bè jơh ală nghệ nhân dờng sơnam bè bol hi ndrờm lơh krơh, tryang tryồng tàp dròng cing mồng. Bol hi sền do là kơnòl nàng pơgồp bơnah sền gàr niam chài bơh jo\ bèp ồng dê. Bol hi kung neh blơi 1 bòr cing mồng pa kờp pria\ 33 tơlak đông. Thôn bol hi tu\ do geh 3 bòr. Bòr cing mồng pa blơi do den a` bal mờ cau kra [òn, nghệ nhân neh cribơyai mờ tơlik broă rơndap lơh nàng bơto ală cau kơnòm să tàm thôn in”.

Geh bơta tề lam bơh nghệ nhân A Ya dê, ală nam do, Mpồl dròng cing mồng – đơs pơnđik bơh thôn Yang Lố 1, xã Sa Loong dê ờ mìng drơng ală broă lơh kuơmàng tàm càr Kon Tum mờ gam geh khà jờng dờng màng tàm ală dơ\ pơr lòng. Mùl màl, mpồl neh geh khà 1 pơr lòng cing mồng tàm kơnhòal Ngọc Hồi, khà 2 pơr lòng cing mồng càr Kon Tum. Kươmàng, mờ jơnau dròng cing mồng “Pông Vôp”, mpồl dròng cing mồng – đơs pơnđik bơh thôn Yang Lố 1 dê neh geh gai lòng Trà tàm dơ\ pơr lòng cing mồng gùt lơgar geh lơh tàm càr Gia Lai: “Cing mồng là huềng, là  ntìng mhàm bơh ală kòn cau Tây Nguyên dê đơs bal mờ bol hi tàm do đơs is. Bol hi pal sền gàr bơta kươ bơh cing mồng dê, là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna bơh kòn bơnus dunia dê. Cing mồng bơh yô yau neh sùm đềt mềr mờ jơh rài kis kòn bơnus dê, bơh tu\ deh tus tu\ chơt, bol hi sền cing mồng là anih kơl dìng đah nùs nhơm, bơta pơn dờm pơn iang, pơn jờng, tam pà moat jrùm tàm [òn lơgar. Dilah ờ geh cing mồng den ngan là moat jrùm ngan, ngềt ngơt ờ chờ hờp, ờ mìng 1, 2 nă cau mờ jơh gùt [òn lơgar tơn.

Mờ bơta kờ` gơboh he dê, nghệ nhân A Ya ơm tàm thôn Yang Lố 1, xã Sa Loong, kơnhòal Ngọc Hồi, càr Kon Tum neh jơh nùs bơto bơtê niam chài dròng cing mồng mờ đơs pơnđik kòn cau Sơdàng ai làng bol mờ kơ nòm bơsram tàm [òn lơgar in. Bơta jơh nùs mờ bơta chài rơgơi bơh nghệ nhân A Ya dê gam pơ gồp bơnah sền gàr rài kis niam chài cing mồng Tây Nguyên – là phan niam chài mblàng wơl mờ bơr mờ ờ di phan bơna bơh kòn bơnus dunia dê.

Cau mblàng K’Duẩn