VOV4.K’ho – Kòn cau M’nông tàm Tây Nguyên geh uă gùng đơs pơnđik niam ngan, ờ mìng là phan sa nùs nhơm kuơ màng tàm rài kis pah ngai, mờ gam là rbàng tơrbo\ mờ yàng tai. Bơh rài kis lơh broă sa pah ngai, neh mòn gơs ală jơnau đơs pơnđik bal hiă ngan mơya kung geh bơta pràn dờng ngan, kis sùm mờ tu\ tơngai. Kuơ màng là ală jơnau đơs pơnđiang kòn cau M’nông dê den li la mờ niam ngan, ờ mìng geh mè pơnđiang kòn, bi pơnđiang oh mờ gam geh bal ală jơnau đơs pơnđik bèp dê, ồng dê đơs oh dềt in.

Đơs pơnđiang bơh kòn cau M’nông dê geh ală gùng đơs tờm ngan: đơs Têt ta wêu, Yu\n yơ\ mờ tâm pât (hơ\ là đơs jat bơta sơnơng nisơna)… Mơya ală jơnau đơs pơnđiang geh tơngume bơto bơtê, ròng siam nùs nhơm kòn dềt mờ ală rùp rài bè chi che, brê bơ nơm, dà dờng, dà croh… mờ jơnau đơs bal hiă bơh sap đơs pơnđiang lơ bơn bơh ală mò, ală mè, ală bi dê pơnđiang sau, kòn, oh he dê.

Mò H’Plơ, nghệ nhân jak ngan tàm [òn Sapar, xã Thuận An, kơnhoàl Dak Song, càr Dak Nông yal bè ală gùng đơs pơnđiang kòn cau M’nông dê: “Đơs pơnđiang kòn cau M’nông dê kung geh uă gùng đơs li la ngan, cèng bơta krơi is bơh tơl tiah, tơl nă cau dê mờ geh gùng đơs pơnđiang krơi is, tiah do đơs pơnđiang krơi, tiah ne đơs pơnđiang krơi… geh tiah den đơs pơnđiang jat gùng đơs Têt ta wêu, geh tiah den đơs pơnđiang jat gùng đơs Yu\n yơ\, đơs tâm pât… Đơs tâm pât halà Yu\n yơ\ den bơh sơn rờp cau đơs ư ừ oh, ư ừ oh… ai đơs Têt ta wêu den “Têt ta wêu oh ơ, Têt ta wêu ơi oh”… hơ\, cau đơs bè hơ\, mơya cèng jơnau pơrya là ndrờm đơs pơnđiang oh, pơnđiang kòn, sau lơm gơ dê”.

Đơs pơnđik kòn cau M’nông dê geh ală gùng đơs pơnđik krơi is ndrờm mờ ală sơne\ kòn cau M’nông mờ tiah ơm kis. Cau M’nông geh M’nông Preh mờ M’nông Nong, Mnong Gar… Ală gùng đơs pơnđiang kung ndrờm bè ală cau M’nông do mờ geh ală bơta krơi is.

Ờ cau lơi gam kah đơs pơnđiang geh bơh tu\ lơi, mìng git là jơnau đơs pơnđik neh gơ mut tàm bồ tơngoh bơh tơl nă cau M’nông dê, bơh ală jơnau đơs pơnđik rơ le\ rơ lùn lơh kòn dềt in [uơn bic. Jơnau đơs pơnđiang sùm rơle\ rơ lùn, rềp mềr ngan…

Đơs pơnđiang sùm là mò đơs pơnđiang sau, mè đơs pơnđiang kòn, bi đơs pơnđiang oh, mơya gơ wèt mờ cau klau M’nông den tu\ ru, rê tàm hìu mă kòn nàng pơ ùr in gơm piang, kung đơs pơnđiang lơ bơn ờ krơi cau mè. Jơnau đơs pơnđiang bèp dê ram mhu\, bơto kòn in git bè dunia dờng ơning ơnàng, bèp yal kòn in bè broă sơn dă, đàr ka… lơh oh dềt gơtùi git bơta sền gàr, nùs nhơm ram mhu\ bèp dê.

Jơnau pơnđiang gơtùi đơs khat tàm tu\ lơi, khat tàm tiah lơi, tàm mìr, tàm dà croh ngkời mă kòn tu\ gam lơh broă den tàng ờ huan geh tu\ geh phan teh gùng đơs pơnđik, mơya tu\ ru broă lơh sa suơn sre, tơn bic kòn rềp să he, tê mè dê ruồi brài, mè đơs pơnđiang, ai bèp nggui oh kơm buat nàng jơnau đơs pơnđik sơlơ lơ bơn niam rlau, lơh kòn [uơn bic lơhă.

Tu\ do, tềng đap bơta ngai sơlơ geh uă ală gùng đơs crih pa, cau kơnòm să ờ huan kờ` tai mờ ală jơnau đơs pơnđik, kung bè ală mò, ală mè kung ờ huan đơs pơnđiang tai. Ală jơnau đơs pơnđiang kòn cau M’nông dê digơlan gơtìp roh hui\ dilah làng bol ală [òn ờ git sền gàr mờ bơtàu tơnguh. Mò H’Plơ kơp kờ`: “Dan Đảng, dà lơgar sền gròi rlau tai nàng sền gàr niam chài bơh jo\ kòn cau dê, jòi broă lơh sền gàr mùl màl nàng geh cồng nha rlau, bè là pơn jat tai pơ gồp bal bơto đơs pơnđik bơrlu\ tàm broă bơto bơsram tàm hìu bơsram, jà ală nghệ nhân tus bơto ală oh dê, nàng ală oh in git bè bơta niam chài kòn cau he dê bơh tu\ gam tàm hìu bơsram tơn, nàng ală oh in git, lơh gơlik bơta kờ` gơboh mờ gùng đơs pơnđik kòn cau dê, nàng ờ gơtìp roh hui\”.

Cau mblàng K’Duẩn