VOV4.K’ho - Lồi nhai prang, bồ nhai mìu là tơngai kuơ màng ngan tus mìư tờm kơphe. Do là tơngai mờ tờm kơphe kờ` ngan phơng sa nàng tơnguh jơnhua bơta pràn tơt plai. Mơya do kung là tu\ gơlik geh kal ke bơh trồ tiah dê, kơphe tàm tơngai do kung sùm gơtìp uă kòp tu sa aniai, lơh aniai tus cồng nha mờ bơta niam:

Ồng Nguyễn Văn Tùng, ơm tàm ntum Ea Kênh, kơnhoàl Krông Pach, càr Daklak là cau geh mờng chài uă nam tàm broă tam kơphe. Ồng Tùng pà git, 1 lồ kơphe hìu nhă ồng dê tơnhàu geh rlau 3 tấn kơphe gar pah nam, mơya tu\ do neh gơtìp gơmù cồng nha tơnhàu. Tài tơngai lồi nhai prang, bồ nhai mìu, kòp tu sa aniai tàm tờm kơphe [uơn gơlik geh, lơh tờm kơphe jrùh plai bơnung tu\ pa tơt plai. Ồng đơs: “ Sùm den tơnơ\ mờ tu\ tơt plai tàm tơngai plai bơnung den [uơn ngan gơ jrùh, buai plai sùm gơtìp jù hơ\sồng gơ jrùh. Mut tàm nhai mìu tờm kơphe sùm gơtìp bơsềt, kòp sec sa nha, bùi pơrhê lơh aniai. Jat a` go\ do là ală kòp gơ rềng tus broă jrùh plai.”

Kung bè ồng Tùng, suơn kơphe bơh ồng Phan Quang An, ơm tàm ntum Ea Phê, kơnhoàl Krông Pach nam do tơnhàu ờ geh mờ lì bơkàu ờ ring. Tài trồ tiah prang duh jo\ jòng, bulah neh lơh ngan jòi dà [ồm kơphe in, mơya tus lồi nhai mìu den soat jơh dà, den tàng cồng nha tơnhàu mờ bơta niam kơphe dê tàm kàl do ngan là gơmù. Ồng đơs: “ Nam do trồ prang dờng soat dà jo\ jòng gơlik geh kal ke den tàng kơphe lì bơkàu ờ ring, plai lài plai tơnơ\ ờ dùl dơ\ le\, bơta do là tài trồ tiah lơh gơbàn. Ala mat làng bol kung kơp kờ` ală cau jak chài kơlôi sơnơng ngan ngồn ală kòp bè sras `sồp, tu luh, tep rơ tèl mat tàm, kòp sec sa nha, kơp kờ` là ală cau jak chài jòi git jơnau lơh gơbàn.”

Jat ồng Trương Văn Cao, kuang atbồ mpồl sền gàr phan tam kơnhoàl Krông Pach, kờ` gàr niam khà tơt plai tờm kơphe in tàm tơngai tam gơl kàl, bơdìh mờ [ồm tơl dà, den làng bol pal sền gròi tus bơta phơng ơn tờm kơphe in. Pal ngui dùl khà phơng ơn dipal, ơn di mờ bơta pơlam, di tu\ tơngai. Bal mờ hơ\, làng bol kung pal sùm lòt sền suơn, sền gròi bơta kòp tu sa aniai nàng di tu\ geh broă rơcang sơndră kòp geh cồng nha. Ồng pà git: “ Bơdìh mờ ală broă lơh ờs mờng, bol he gơtùi mut ngui ală broă lơh hoá học. Làng bol kung pal sền gròi bơta ngui phơng sih mờ ơn phơng tờm kơphe in dùl bă ringbal, tơnguh bơta pràn sơndră mờ kòp lơh aniai. Bol he koh ntê, lơh gơs mbur nàng tờm chi in geh ha pah, ală ntê ro tơnơ\ mờ tu\ pic den bol he koh sang jơh, ntê geh kòp tu sa aniai den bol he kung koh sang, cèng chu halà sơbì tiah ndai nàng dong tờm chi geh ha pah kờ` tờm chi gơs niam.”

Sơng ka sền gàr kơphe tàm tơngai lồi nhai prang, bồ nhai mìu geh pơrya kuơ màng ngan, gơ geh ai go\ tus cồng nha lơh geh mờ bơtàu tơngguh bpta kuơ phan lơh geh bơh cau lơh broa\ sa. Bal mờ hơ\ tai, tu\ tơngai tam gơl trồ tiah tàm tơngai do geh lơh kơphe bươn ngan gơbàn tu sa aniai. Bơnah pơnjat tai bơh jơnau đơs lòt bal mờ cau lơh broa\ sa dê ngai do,  tiến sỹ Phan Việt Hà atbồ cơldu\ rơndap broa\ khoa học mờ lơh broa\ bal dunia di Viện khoa học kỹ thuật lơh broa\ sa suơn sre chi brê Tây Nguyên geh pơlam làng bol broa\ sơng ka sền gàr  suơn kơphe tàm tơngai bồ nhai mìu,  dong chi tam dờng cat pràn.

-Ơ tiến sỹ,  nàng kơphe gơ hòn dờng cat pràn tàm tơngai lồi nhai prang, bồ nhai mìu do, den ala\ bơta tờm mờ bol he pal kah la broa\  lơh lơi?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Bơh nhai prang, tus bồ nhai mìu la tu\ tơngai kơphe sơnđờm cat pràn,  kơphe geh cat ntê  nàng  geh ntê plai nam tơnơ\, ngan la plai geh dờng. Bol he pal kah tus bơta kuơ màng  hơ\ la broa\ tuh phơng mờ geh ala\ broa\ lơh lơh niam wơl ù nàng dong kơphe  dờng pràn niam. Bal mờ hơ\,  bol he kung gơtùi pal  sền tus ala\ broa\ lơh ndai, bè koh bà ntê,  ròng ntê, ala\ broa\ lơh tuh sơnơm sền gàr phan tam,  tài nhai mìu tus den ìo gơguh ua\,  do la tu\ tu sa aniai gơ dờng pràn, hơ\ kung la  ala\ bơta mờ bol he kờ` pal kah tu\ sơng ka sền gàr kơphe bồ nhai mìu.

-Tiến sỹ pa đơs tus broa\ koh ntê, ròng ntê dong  suơn kơphe geh ha pah kung nàng lời phơng ròng tờm,  den broa\ lơh bơta do mbè lơi?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Mùl màl den broa\ lơh koh ntê,  ròng ntê den bol he pal lơh gùt nam. Tàm bồ nhai mìu den bol he kung sền gròi tus broa\ ròng tờk lơi mờ  klah  sang  tờk lơi. Làng bol pal kah tus geh ala\ ntê kơphe gơbàn ờ gơ cat den he pal ròng ntê ndai, mờ broa\ koh ntê den bol he pal koh sang ala\ ntê ờ kuơ, ala\  ntê gơ cat ua\ ir bal den bol he kung koh bà.

-Ơ tiến sỹ,  tàm tơngai bồ nhai mìu,  tu sa aniai sùm gơbàn ua\ tàm suơn chi,  ồng  geh ala\ jơnau tơngkah lơi mờ broa\ rcang sơndra\  lơi tus mờ làng bol ờ?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Mờ kơphe tàm tơngai bồ nhai  mìu den bol he kung pal kah ờ ua\ bơta tu sa aniai la ua\ ngan. Mờ tu sa aniai den bol he pal kah tus ala\ bơta sras, nhui bơh nhai prang tơnơ\ hơ\ mìu tus den lơh gơguh ìo den tu\ hơ\ sras gơ deh oh deh kòn ua\ ngan, pal kah la tu\ bol he go\ geh  sras, den bol he pal geh ala\ broa\ lơh sơndra\ mo, sras mờng ngan gơ  ơm tàm  dơlam ngkrum plai mờ sùm bol he pal bồ sơnơm bơh di pơgap 10 tus 15 ngai tơnơ\ bol he geh bơsong mo dơ\ sơnrờp. Ala\ kòp geh gơ rềng tus bơsềt phồnbg den tàm drà ka\ bro tu\ do kung neh geh ua\ ngan  sơnơm geh  bồm tus ala\ bơta kòp do, den tàng bol ge pal rwah ala\ bơta sơnơm ngui tàm tus ala\ bơta  gơbàn tu sa, gơbàn kòp tàm tờm kơphe.

-Ơi ơ ồng, den tàm tơngai tu\ do, kơphe kờ`  tus bơta phơng tuh lơi?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Tàm bồ nhai mìu, bơta kờ` bơh kơphe la kờ` phơng lân nàng kờ` rơyas geh gơ cat wơl, bal mờ hơ\,  tàm tơngai do den gơ kờ` đàm ua\ ngan nàng cat nha, ntê mờ dờng plai,  mờ phơng kali den  kờ` êt rlau dùl êt, mơya kung gam  kờ` pal geh tuh kali sơl dong  kơphe kong jai mờ trồ tiah  ờ niam mờ  tu sa aniai nàng kơphe ròng plai.

-Tiến sỹ gơtùi đơs loh rlau bè khà tuh tus tơl bơta phơng mờ kơphe tàm  tơngai do?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Tu\ tuh phơng chi tam in den bol he pal lơh jat 4 bơta di, la di phơng,  tuh di khà du\ phơng,  tuh di bơta mờ tuh di tu\ tơngai nàng geh ngui jơh bơta niam bơh phơng dê.

-Ưn ngài  tiến sỹ ua\ ngan!

          Cau cih mờ yal  tơnggit K’ Duẩn mờ K’ Brọp