VOV4.K’ho – Bơh yô yau, kòn cau K’ho he tàm càr Lâm Đồng sùm ai kòn lo\ bau mờ kòn kồ`. Làng bol đơs là, tài khi ndrờm là cau dùl hìu bơnhă bal den tàng [ươn tàm wă wờng bal gơp, mờ kươmàng rlau là jơtài bơh hìu bơnhă, jơi nòi dê ờ gơ rê tàm tê jơi nòi ndai. Jơnau kơ lôi sơ nơng hơ\ bơh kòn cau K’ho dê ờ gam di tai mờ rài kis pa tu\ do. Tài bau cau jơi nòi bal ờ mìng lơh tìs adat boh lam mờ gam lơh gơbàn jơnau gơ lời wơl ờ niam jơi nòi in tơ nơ\ do tai.

Bơhìan bơh yô yau kòn cau K’ho he dê là ờ ai tam bau đah kòn bèp dờng, kòn bèp dềt, kòn mơi, mơya kòn lo\ kòn kồ` den gơtùi bau. Tài jat làng bol sơ nơng, kòn lo\ kòn kồ` [ươn tàm wă wờng bal mờ gơp, ai cau ndai den ờ gơtùi git wă wờng den tàng ờ ai bau. Rlau mờ hơ\ tai, jat bơta sơ nơng bơh kòn cau K’ho rài yau dê, jơnau kờ` bơh broă tàm bau kòn lo\ kòn kồ` là nàng sền gàr jơtài bơh hìubơnhă, jơi nòi dê, dilah bau mờ cau jơi nòi ndai den jơtài gơ rê tàm tê cau ndai. Tài bơh jơnau kơ lôi sơ nơng do mờ uă nam do, geh ală ùr bơklau kòn cau K’ho bulah là cau rềp jơi nòi bal, là oh mi tờm tàm 3 rài mơya kung gam tam bau bè ờs.

Ồng K’Đơn, ơm tàm thôn Lăng Cú, xã Gung Reh, kơnhòal Di Linh, càr Lâm Đồng pà git, tài rài yau làng bol ờ huan git wă, kơlôi sơnơng bal hiă là kờ` prap gàr jơtài hìu bơnhă dê, den tàng geh bơta kòn lo\ kòn kồ` tam bau: “Jơnau bơh broă tàm bau kòn lo\ kòn kồ` bơh kòn cau K’ho dê lài do là kờ` ù tiah, hìu đam, jơtài hìu bơnhă 2 gah dê ờ gơ rê tàm tê cau ndai, do là jơnau kơlôi sơnơng ờ tìs. Mơya tu\ do, broă tam bau do ờ gam di tai mờ rài kis pa tu\ do dê. Mìng is gơ wèt mờ kòn cau K’ho Nộp rài yau, kòn lo\ kòn kồ` ngài den gơtùi tam bau, ai kòn lo\ kòn kồ` rềp tàm 3 rài den ờ gơtùi bau, dilah bau den mbè gơtùi oh mi tờm tam bau. Cau K’ho Nộp bơh rài yau neh sơ nơng wă wờng rlau mờ cau K’ho Sre là bè hơ\”.

Jat khà kờp nam 2015, khà kờp làng bol kòn cau K’ho là 166 rbô nă cau. Tàm ală jơi nòi kòn cau K’ho geh bơta tam bau kòn lo\ kòn kồ`, den kòn sau deh bơh ală hìu bơnhă do ờ pràn kơldang là uă ngan. Mùl màl lài do ai go\, tàm kơnhòal Di Linh, càr Lâm Đồng neh geh bơta kòp jê, ờ sô, bơngơl gơla tài bơh bau mờ cau rềp jơi nòi bal.

Ờ mìng kòn cau K’ho mờ cau Cru tàm kơnhòal Đơn Dương, càr Lâm Đồng kung geh bơta bau mờ cau rềp jơi nòi, kòn lo\ bau mờ kòn kồ` sơl. Pơn yơu bè tàm thôn Proh Ngó, xã Proh, kơnhòal Đơn Dương, càr Lâm Đồng, bi Ma Nhị là kòn kồ`, bau mờ bi Dơnơng Sang Ya Thị là kòn lo\. Bulah làng bol tàm thôn, ală cau jat yàng bal mờ cau kơđơng yàng bàp neh uă dơ\ đơs tơngkah, mơya broă tam bau kung gam geh lơh sơl.

Mò Ma Hô, kuang bàng tư pháp xã Proh, kơnhòal Đơn Dương pà git, gơnoar atbồ uă dơ\ sồr jơh 2 nă ùr klau do bal mờ hìu bơnhă, mơya khi kung gam lơh nền mờ lơh `ô bau jat tơl bơhìan bơh jo\, lùp lap jat bơhìan kòn cau dê. Ờ mìng hìu bơnhă bi Ma Nhị mờ bi Dơnơng Sang Ya Thị, mờ tàm xã geh tus git nđờ jơt nă cau kòn lo\ mờ kòn kồ` tàm bau.

Ờ kờ` bơta bau mờ cau rềp jơi nòi bal do bơh cau Cru mờ cau K’ho tàm Lâm Đồng dê, ồng K’Đơn ơm tàm thôn Lăng Cú, xã Gung Reh, kơnhòal Di Linh đơs là, tus tu\ do mờ gam gơlik geh bơta bè do là bơngơl gơla ir. Mpồl bơtìan pal đơs lah mờ gơ noar atbồ tàm [òn lơgar pal geh broă lơh krà` cê, ờ lời làng bol ờ git wă lơh gơbàn lơh tìs adat gùng tam bau hìu bơnhă mờ lơh ờ niam tus jơi nòi tơnơ\ do: “Broă tam bau kòn lo\ kòn kồ` jat cau K’ho Nộp bolâ` dê sơnơng den lài ngan là bau gờ`, là cau jơi nòi pròc mhàm bal, bau gờ` là broă pal sang te\. Dơ\ 2 là kòn lo\ bau mờ kòn kồ` bè bau mờ bi halà oh ùr he dê den tàng ờ gơtùi dờp ngan. Kòn lo\ kòn kồ` tàm 3 rài mờ bau den là rềp ir, ờ gơtùi ai bau. Bau kòn lo\ mờ kòn kồ` bè do là bơta ờ gơtùi dờp ngan. Do là bơhìan ờ niam, den tàng pal sang te\ bơhìan do. Jat jơnau sơ nơng bơh cau K’ho Nộp dê, dilah bau kòn lo\ mờ kòn kồ` den gơtìp kơ nàs còng, gơtìp yàng lơh glài”.

Jat ồng K’Brỏh, kra [òn tàm Tổ dân phố Kơ Ming, thị trấn Di Linh, kơnhòal Di Linh, càr Lâm Đồng đơs, bơta tàm bau kòn lo\ kòn kồ` uă ngan là tài bơh mè bèp 2 hìu bơnhă dê sap sèng, ờ di là bơta tàm kờ` is bơh ală ùr bơklau dê. Mờ sùm den pơ ùr gam kơ nòm să ir, geh tu\ là pa tàu dờng den tàng ờ tơl pràn kơldang să jan ai broă deh dùh in. Den tàng, ờ mìng lơh gơbàn kal ke bè lơh sa, mờ oh kòn tu\ deh sùm ờ sô, kòp jê, kuet kơlte.

Ồng K’Brỏh kung pà git tai, tu\ do, tài jơnau tơnggit mblàng yal neh tus tàm tiah sar lơgar ngài, den tàng làng bol neh wă wờng, den tàng broă lap klau tam bau ùr, `ô bau `ô sa neh tam gơl, ờ huan geh ngan gơlik geh bơta bau mờ cau rềp jơi nòi bal: “Jat jơnau cih bơh adat boh lam tu\ do dê, cau ùr pal tơl bơh 18 sơnam den hơ\ sồng geh ai bau, ai cau klau den pal tơl bơh 20, 22 sơnam den hơ\ sồng geh ai bau. Bau gờ` den cau ùr deh dùh gờ`, tài ờ hềt tus sơnam dờng pràn, den tàng ờ hềt tơl pràn kơldang să jan, ờ geh mờng chài nàng ròng siam oh kòn, do là bơta ờ niam ngan tu\ do. Broă bau kòn lo\ kòn kồ` do den làng bol tàm [òn, gơ noar atbồ tàm [òn lơgar neh geh uă jơnau đơs lam sồr, hòi jà sang te\, bè tàm xã Gung Reh lài do đơs is, tu\ do neh tus tàm thị trấn Di Linh đơs bal. Dơ lơ ơm tàm thị trấn den gơ noar atbồ sơlơ lam sồr uă ngan bè broă bau đah kòn lo\ kòn kồ`. Tu\ do, gơ noar atbồ tàm [òn lơgar sồr tơmù te\ tus khà lơyah ngan rlau jơh, wèt tus sang te\ tơn broă bau kòn lo\ kòn kồ`, tài rềp cau jơi nòi bal”.

Adat Gùng tam bau mờ hìu bơnhă cih bè broă ờ ai bau cau geh gơ rềng pròc mhàm tơm. Tàm hơ\ ờ ai ală cau geh jơi nòi tàm 3 rài. Bè hơ\, bơta kòn lo\, kòn kồ` tàm bau bè pa yal tàm càr Lâm Đồng là lơh tìs adat boh lam. Bơdìh ală kal ke bè rài kis lơh sa – mpồl bơtìan, bơta bau mờ cau rềp jơi nòi (bè kòn lo\ bau kòn kồ`) bè cau K’ho lài do tàm Lâm Đồng ngan là lơh gơmù pràn kơldang să jan, tơnguh khà kòp jê gơ wềt tus mờ ală kòn geh deh, lơh gơbàn ờ niam jơi nòi, kòn cau.

Cau mblàng K’Duẩn