VOV4.K’ho - Càr Dak Lak là 1 tàm ală càr tam kơphe uă ngan rơlau jơh lơgar Việt Nam dê, mờ uă mat sơnđan kă bro geh git tus tàm drà kă bro tàm lơgar mờ dunia. Mơya geh dùl bơta mùl màl là tu\ do bơhìan tam, sơngka sền gàr bơh cau tam kơphe dê kung ờ hềt tam gơl uă; sơntìl kơphe uă tiah gam ờ hềt dipal, bă kơphe neh kra gơguh uă. Broă sơngka sền gàr, ngui phơng sih ờ hềt dipal ờ mìng ờ cèng wơl cồng nha mờ gam lơh gơbàn hoàc huơr priă jền. cau ai tơngit jơnau đơs do geh jơnau cih đơs bè bơta do.

Hìu nhă ồng Trần Mỹ ơm tàm ntum Hòa Thuận, [òn dờng Buôn Ma Thuột geh 1 lồ ù tam kơphe bơh ală nam 1990. Tơnơ\ tơngai sơngka sền gàr mờ tơnhàu, suơn kơphe ngai sơlơ kra mờ cồng nha tơnhàu gơmù, ồng neh tơnguh khà ơn phơng mơya cồng nha lơh geh kung ờ jat bè bơta kơp kờ`. Tus nam 2007, hìu nhă ồng tam pa kơphe, ngui sơntìl pa mờ mut ngui ală bơta chài lơh broă pa jat jơnau pơlam bơh ală cau jak chài dê. Tàm tơngai sơngka sền gàr mờ ơn phơng, ala mìng ngui phơng vô cơ bè lài den ồng ngui uă ală bơta phơng hữu cơ, ngui ală phơng hữu cơ geh lờs bè nha kơphe, kơmhò kơphe, kơmhò khoah jơm glòm mờ ơn tờm kơphe in, bồr tờm kơphe in. Tơnơ\ rlau 7 nam tam pa mờ sơngka sền gàr jat broă lơh pa, suơn kơphe hìu nhă ồng dê gơs niam ngan. Tơnơ\ dơ\ ơn phơng pa ngan rlau jơh, tu\ do suơn kơphe ồng dê gam gơs tơlir niam ngan. Ồng Trần Mỹ đơs: “Kơphe den pa ơn phơng rơp 1 nhai, he ơn phơng uă ngan là phơng sinh học, bal mờ phơng hữu cơ. Ai phơng vi sinh mờ phơng vô cơ den a` ờ ơn tai, dilah ơn den kung mìng ơn dùl êt, halà tơmù. Pa rơp ơn phơng dùl nhai mờ go\\ krơi ngan”.

Krơi mờ hìu nhă mờ ồng Trần Mỹ, hùi nhă ồng Nguyễn Văn Việt ơm tàm [òn drà Ea Drang, kơnhòal Ea Hleo den sơngka sơngka sền gàr mờ ơn phơng tờm kơphe jat broă sền dờng màng ngui phơng vô cơ, phơng bơrlu\ bal. Ồng Việt đơs là, ngui ală bơta phơng bơrlu\ bal ờ mìng buơn bùai, ngui ngui, mờ mpồl lơh gơlik phơng neh cih lài khà dipal nàng ơn jat jơnau kờ` tờm chi dê jat kàl, den tàng ờ duh pal ngòt roh bơta ringbal khà phơng. Ồng đơs: “Đơs bal den phơng vi sinh hòi là ơn bơtơl tờm kơphe in, nàng tơnguh khà lơbơn ù dê. Ai tus nhai mìu den sùm là ơn phơng NPK nhai mìu 16-16-8. nhai prang den sùm ơn phơng NPK nhai prang 16-8-16”.

Kung bè hìu nhă ồng Việt, uă hìu nhă tam kơphe tu\ do kung gam ngui lài ală bơta phơng vô cơ, phơng bơrlu\ bal, tài bơta buơn bùai gơ dê. Mơya broă ngui uă ir phơng vô cơ tàm broă tam kơphe mờ nùs nhơm sơnơng ơn uă phơng hơ\ sồng gơs. Bơta ờ mìng ờ geh kuơ mờ gam lơh gơbàn uă bơta aniai jo\ jòng tus ù mờ lơh aniai tus bơta dờng pràn tờm kơphe dê. Jat 1 bơta kơlôi sơnơng bơh anih kơlôi sơnơng jak chài lơh sa suơn sre brê bơnơm Tây Nguyên, pah nam làng bol lơh broă sa neh hoàc huơr 2 tơlak 780 rbô priă ơn phơng tàm tơl lồ kơphe in. Broă ngui phơng uă ir jat mờ jơnau kờ` sa phơng tờm chi dê ờ mìng lơh gơbàn hoàc huơr bè broă lơh sa mờ gam lơh aniai tus mờ ù, tu\ mờ khà phơng jơngkah tờm chi ờ jồp jơh geh tơr gùm tàm ù, lơh aniai bơta niam ù dê mờ lơh chơt ală jơi phan kis geh kuơ tàm ù. Tiến sĩ Phan Việt Hà, lơh broă anih kơlôi sơnơng lơh sa suơn sre brê bơnơm Tây Nguyên đơs: “Broă ngui uă ir phơng vô cơ den lơh gơbàn uă ngan bơta ờ niam, lài ngan tu\ bol he ơn phơng uă ir den lơh gơmù cồng nha tơnhàu suơn kơphe dê, dơ\ 2 là tu\ bol he ơn uă phơng tàm ù den lơh chơt ală jơi phan kis geh kuơ tàm ù, do là ală jơi phan kis geh kuơ ngan chi tam in. dơ\ 3 là dilah bol he ơn uă ir mơya chi tam ờ jồp jơh den khà phơng do digơlan gơtìp lề, lơh [ơ\ tiah ơm kis, halà mut lơh bơ\ dà cat tàm tiah ù. Bơta do ngòt rơngơ\t ngan tus pràn kơldăng să jan mpồl bơtiàn dê”.

Cau mblàng K’ Duẩn