VOV4.K’ho- Plai nhồng, rơpoal geh tam uă ngan tàm mìr bơh ală jơi bơtiàn kòn cau ơm kis tàm brê bơnơm Trường Sơn – Tây Nguyên dê. Ờ mìng là phan sa pah ngai lơm, mờ plai nhồng ro gam geh mòn lơh gơs phan teh kòn cau, phan ngui tàm rài kis. Den tàng, gơtùi đơs là, plai nhồng ro là phan ngui geh kuơ ngan lơh gơs bơta niam bơnĕ bơh bơta niam chài ală jơi bơtiàn tàm Tây Nguyên dê.

Tàm bơta niam chài phan sa, plai rơpoal, plai rơpoal kuh geh ngui nàng gơm gơs phan sa bơkah, sền niam ngan. Ală plai rơpoal dờng geh tă jơh gar tàm dơlam den hơ̆ sồng jeh poăc, ka nàng gơm. Plai rơpoal dờng di mơ là phan gơm sa mơ kung gơ gơs là sơlào bơka, lơh gơlik rùp hin sền niam mat ngan nàng ơn ală phan sa neh trŭ gơm. Bơta lơngồt, bơta niam, lơh gơlik rùp hin bơh plai rơpoal dê sơlơ bơkah rlau tai, gơ kờñ ngan ai phan sa bơh yau tàm ală dơ̆ lơh chờ dê.

Plai nhồng geh mòn lơh đờng Goong

Tus tơngai tờm rơpoal lik plai uă, hìu bơnhă sa ờ jơh den tam pà bal mờ ală cau ndai in ƀà. Cau lòt gùng, sền gŏ mìr rơpoal uă ngan den dan mờ cau tờm mìr pĭc bàr pe nơm. Dilah cau tờm ờ gŏ tàm mìr den pĭc tĕ mơya pal lơh tềl yal mờ cau tờm mìr in gĭt là ờ di là cau pĭc kơñau, mờ broă lơh bal hiă ngan là lời wơl bàr pe nơm tơngời, plai blơn.. Tŭ sền gŏ bơta do, cau tờm mìr dòn là, do là cau kuèng pĭc nàng ngui sa, ờ di là pĭc kơñau nàng tăc den chờ hờp mờ ờ gŏ lah ờ.

Lơh mìr sùm geh pơnggàr bal. Mìr pơnggàr bal, 2 nă cau tờm sồr ờm: plai nhồng, rơpoal gah hìu cau lơi wờr pơngàr hìu bơnhă đah ne, gơlik bơkào tơ̆t plai den cau tờm mìr pĭc tĕ nàng gơm sa, ờ duh pal dan. Cau tờm mìr 2 gah kung tam pà bal ală plai, bơkào tam geh tàm dùl kàl. Khi rcang lài cribơyai bal mờ gơ̆p mờ uă broă ngan: ơn tàm sơ̆ cèng pà tus tàm hìu, pĭc pà tơn tàm mìr halà pĭc is bàr pe nơm plai tàm mìr tŭ ờ geh cau tờm mìr tàm hơ̆.

Tàm 2 bơta plai den plai nhồng geh ngui uă rlau. Làng bol pĭc plai nhồng rê lơh phan ngui sa, plai lơi niam mờ kờñ den lời wơl tus di tŭ plai kràñ, ro ngan hơ̆ sồng pĭc rê prap, mòn lơh geh cồng nha phan drơng broă tàm rài kis kòn bơnus dê. Cau tă jơh gar tàm dơlam plai nhồng, cèng ìs ro den hơ̆ yồng ơn tềng hơ đang bơnhă ồs nàng prap mờ gơ gơs dà jù gơcrà tài bơh plai nhồng gơ ñồm mờ nhŭ ồs gùt dar plai.

Plai nhồng ro là phan ngui geh kuơ ngan lơh gơs bơta niam bơh bơta niam chài  jơi bơtiàn kòn bơnus dê. Bơdìh mờ broă geh ngui nàng lòt bơ̆ dà mờ ơn dà, plai nhồng ro gam là phan ngui ƀuơn ngan gơ wèt mờ tơl hìu bơnhă dê. Plai nhồng ro dềt, niam, lơh phan nhơl ai kơnòm dềt in, lơh jơlŭ sa piang, lềng ơn pòr. Plai nhồng ro dờng ngui nàng ơn piang lòt tàm mìr, mơl phe. Plai nhồng ro geh dò tai 1 nơm kòng lòs halà kòng lơngô kơ̆t kềng ngko plai nhồng den ờs ngui nàng ơn phe duh khoai Yàng Kòi in.

Gơ wèt mờ plai nhồng jòng, koh dùl bơnah lơh phan tuh phe. Plai ro, kơmhò lơŭt, jeh plai bùñ ro tàm dơlam geh ngui nàng gơm piang, hồl mhar; geh plai ngui nàng ơn phan sa iar in. Ai geh plai den ngui nàng ơn jràu chu, plai geh tơ bluh tàm să plai nhồng ro dê mờ tơ bluh bàr pe tiah gơ in thoàr ngui nàng ròng sềm bè dùl nơm đồr, ơn phan lòt đàr. Kòn cau Rơđê koh 2 gơl plai nhồng, ală ùr ơruh ià plai nhồng tam ya, lơh gơlik rùp ñrùh dà hòr niam ngan tơmut tàm yăng tơrnờm nàng jà năc ñô tơrnờm.

Plai nhồng ro ơn dà tàm dơ̆ lơh yàng bơh yau

Gơ wèt mờ làng bol kòn cau, plai nhồng là phan ngui nàng ơn dà mờ lòt bơ̆ dà gơm sa di pal ngan rlau jơh. Ngai lơi, cau ùr kung geh bàr pe dơ̆ lòt àñ dà, bơh tŭ àng drim gơñ lài mờ tŭ lòt lơh broă halà mho mang tơnơ̆ tŭ lòt lơh broă tàm mìr rê. Ală bi, ală mè ai plai nhồng ro ơn tàm mbòr dà hòr bơh ală ding gle tàm tiah mbòr dà mờ ơn tàm sơ̆ àñ rê.

Gơtùi đơs là, plai nhồng là phan geh làng bol bơceh lơh gơlik uă ngan phan ngui geh kuơ tàm hìu bơnhă, là phan pà lơh kir sơn rai niam ngan bơh brê bơnơm dê lời ai cau kơh bơnơm in. Plai nhồng ờ mìng geh lơh rùp hin niam ngan mờ gam geh lơh kơ̆ kơl jap mờ bơtơl tai bàr pe bơta nàng sơlơ niam rlau tai. Hơ̆ là ală plai nhồng geh lơh mờ kòng che ryah halà ơn tàm bài tàñ mờ che ryah, plai nhồng geh trah rùp bơka niam.

Tàm uă ngan jơnau ntas, jơnau brê bơnơm dê ờ gơtùi ờ kờp tus plai nhồng ro. Plai nhồng là phan lơh tờm nàng mòn lơh ală phan teh niam krơi is ngan bơh uă jơi bơtiàn kòn bơnus dê. Să plai nhồng geh crăp tàm tơl phan teh là tiah lơh geh jơnau ntas mờ geh gơnoar lơh tàm bơr lŭ bal, lơh dờng jơnau ntas.

Plai nhồng ro gam mut tàm jơnau nrĭ, jơnau tòng bơr, tòng chờ, lơh uă tai ai jơnau đơs in, jơnau đơs bơh làng bol kòn cau dê. Ai tàm ală jơnau yal yau, plai nhồng ro là tềl tơngŏ bè bơta tam klăc bal đah ală jơi bơtiàn oh mi.

Quốc Học jat băo Gia Lai- Cau mblàng K’ Hạnh